هویت‌های جعلی دراینترنت؛ از آزار شخصی تا تهدید امنیتی
هویت‌های جعلی در شبکه‌های اجتماعی آن‌لاین گاه بی‌آزار و در حد پنهان‌کاری‌های شخصی‌ست و گاه به تهدیدهای هدفمند بدل می‌شود. گاه نیز روابط بین کشورها را به آستانه خدشه‌دار شدن می‌کشاند.
دیدن اسم و عکس شیرین عبادی، برنده نوبل صلح در میان اعضای ابرشبکه اجتماعی فیسبوک، کاربر ایرانی و شاید بین‌المللی فیسبوک را وسوسه کند تا با ارسال یک درخواست به جمع دوستان او بپیوندد.
اما شیرین عبادی به دویچه وله می‌گوید که هیچ اکانتی در فیسبوک ندارد. این جواب یک بار دیگر موضوع اکانت‌های جعلی در دنیای آن‌لاین را پررنگ می‌کند. بخصوص وقتی در لیست اکانت شیرین عبادیِ در فیسبوک اسامی برخی از روزنامه‌نگاران و فعالان حوزه زنان نیز دیده می‌شود که ظاهراَ این اکانت جعلی را جدی گرفته‌اند.
البته شیرین عبادی به دویچه‌وله می‌گوید که ادمین صفحه صرفا به بازنشر اخبار او می‌پردازد و تاکنون چیزی خلاف واقع منتشر نکرده است. اما جای پرسش دارد که چرا طرفدار یک چهره بین‌المللی باید صفحه‌ای شخصی ایجاد کند که می‌تواند به نوعی جعل هویت به شمار رود. چنین فردی می‌تواند از این طریق به صفحات کسانی دسترسی داشته باشد که او را به فهرست دوستان خود افزوده‌اند و این می‌تواند حریم شخصی را نقض کند یا در بدبینانه‌ترین حالت، مشکلاتی امنیتی برای کاربران ایرانی به دنبال بیاورد که در تماس با او هستند.
با یک جستجوی کوچک در فیسبوک می‌توان به صفحات بسیاری از افراد شناخته شده اعم از ستاره‌های سینما نیز رسید. منظور از صفحات آنها، صفحات عمومی نیست که می‌توان با "لایک کردن" عضو آنها شد، بلکه منظور صفحاتی هستند که باید درخواست دوستی فرستاد تا با کاربر صفحه دوست شد.
شیرین عبادی: در اسکایپ چند اکانت جعلی با اسم من وجود دارد
موضوع اکانت‌های جعلی اما یک موضوع صرفاَ ایرانی نیست. فیسبوک که پیش از این اعضای خود را ۸۴۵ میلیون اعلام کرده بود، در تازه‌ترین آمار به اشتباهی پرداخته که مربوط به لحاظ نکردن اعضای جعلی خود بوده است. بر اساس برآورد فیسبوک ۴۲ تا ۵۰ میلیون از اکانت‌های این شبکه اجتماعی غیرواقعی هستند. به زبان دیگر پنج تا شش درصد از اکانت‌های فیسبوک واقعی نیستند.
اکانت‌های غیرواقعی می‌توانند از اکانت جعلی ستاره‌های هنری مثل ستاره‌های سینما تا اکانت‌هایی را شامل شود که اشخاص برای نوزادها یا حیوانات خانگی خود می‌سازند.
فیسبوک در حالی میزانی تقریبی از اکانت‌های جعلی خود را اعلام می‌کند که همواره گفته شده این شبکه اجتماعی در اعلام اعضای خود وسواس دارد و برای مثال علاقه کمتری به اعلام تعداد اعضای فعال خود نشان داده است.
شیرین عبادی: در اسکایپ اکانت تقلبی به اسم من ساخته‌اند
شیرین عبادی ضمن تکذیب داشتن اکانت در شبکه اجتماعی فیسبوک به دویچه‌وله می‌گوید که از مکر و حیله وزارت اطلاعات که ارتش سایبری درست کرده ایمن نیست. او از اقداماتی که تا کنون «ارتش سایبری» ایران درباره وی انجام داده نام می‌برد: «در اسکایپ چند اکانت با عنوان شیرین عبادی درست کرده‌اند که یکی از دوستان من حتی با یکی از آنها تماس گرفته و به محض شنیدن صدای ناآشنا تماس را قطع کرده است.»
عبادی همچنین از دیگر اقدامات ارتش سایبری علیه خود نام می‌برد: «ایمیل قبلی من را در یاهو هک کردند و پس‌ورد آن را عوض کردند که من تا چند روز امکان دسترسی به ایمیل‌های ارسالی را نداشتم و باعث شد چند روزی ارتباطم با جهان قطع شود تا این‌که توانستم ایمیل دیگری که نسبتاَ مطمئن‌تر است باز کنم.»
او می‌گوید: «همچنین سایتی که من به نام شیرین عبادی با دامنه آی آر (ir) در ایران از مخابرات خریده و به موقع نیز تمدید قرارداد کرده بودم در اختیار افراد دیگری قرار گرفته که لابد وزارت اطلاعات آنها را می‌شناسد. در این سایت که به نام من است مدت‌ها مسایل مستهجن نوشته می‌شد. سوال من از حکومت ایران این است که دامین ir که متعلق به دولت ایران است و این سایت را از دولت ایران خریده‌ام چگونه اجازه می‌دهد از نام من سوء‌استفاده شود؟»
موضوع اکانت‌های جعلی گاه بسیار جنجال‌برانگیز می‌شود
عبادی در ادامه توضیح می‌دهد: «و جالب‌تر آن‌که حتی خبرگزاری فارس و چند خبرگزاری حکومتی دیگر من را مورد سرزنش قرار داده‌اند که چرا در سایت خود مطالب خلاف اخلاق گذاشته‌ام؟»
او درباره پیگیری‌های خود می‌گوید: «چندین بار به دولت ایران رسماَ و کتباَ تذکر داده‌ام اما ظاهراَ قرار نیست در ایران حرف منطقی شنیده شود.»
«آبرو و اعتبار در معرض تهدید است»
به نظر می‌رسد افراد با اکانت‌های جعلی را می‌شود در چند گروه متفاوت دسته‌بندی کرد. افرادی که به دلایل مختلف از اسامی‌ای استفاده می‌کنند که وجود خارجی ندارد. این افراد می‌توانند اهداف مخربی نظیر نفوذ به صفحات کاربران و ضبط اطلاعات آنها داشته باشند یا صرفاَ کسانی باشند که در پی ناشناس ماندن در محیط مجازی هستند.
برای برخی از اعضای فیسبوک اهمیتی ندارد که فردی واقعی یا تقلبی او را "اد" می‌کند. برای این گروه تعداد دوستان اهمیت بیشتری دارد. اما هر نفری که به لیست دوستان هر کاربر اضافه می‌شود می‌تواند دوستان او را نیز با خطر مواجه کند چرا که به علت تنظیمات فیسبوک احتمال دسترسی به اطلاعات سایرین را نیز (به نسبت‌های مختلف) می یابد.
گروه دیگر از افراد تقلبی کسانی هستند که از اسامی افراد واقعی یا افراد مشهور استفاده می‌کنند. اما آن کاربری که اسم و عکس خود را بر صفحه‌ای دیگر در فیسبوک می‌بیند که متعلق به خودش نیست، چه حسی دارد؟
«افتضاح» کلمه‌ای‌ست که یکی از قربانیان این نوع از جعل هویت در فضای فیسبوک برای بیان احساس‌اش از آن در گفت‌وگو با دویچه وله استفاده می‌کند. او می‌گوید: «یکی از دوستانم برایم پیغام خصوصی نوشت در فیسبوک که یکی من را "اد" کرده و پرسیده بود که آیا تو یک صفحه تازه ساختی؟ رفتم دیدم که طرف با عکس‌ها و اطلاعات من صفحه دارد. البته ادبیاتش اصلا ادبیات من نبود برای مثال کلی پورن به اشتراک گذاشته بود. این فرد کلی از دوست‌های من را "اد" کرده بود.»
او می‌گوید: «حس می‌کردم ذره ذره آبرو و اعتباری که سال‌ها جمع می‌کنی در معرض تهدید جدی است. حرصم هم گرفته بود که چرا برخی دوستان و همکارانم این را باور کردند و اکسپت کردند.مگر من را نمی‌شناسند؟»
او موضوع را به فیسبوک گزارش می‌دهد امری که چندین روز زمان می‌برد اما بالاخره به حذف صفحه جعلی می‌انجامد: «فهمیدم گویا تا صد بار گزارش نشود فیسبوک کاری نمی‌کند که به نظرم بسیار شیوه بدی آمد. شاید اصلا کسی صد تا دوست نداشته باشد یا توانایی بسیج کردن دوستانش را برای گزارش دادن نداشته باشد. در چنین موقعیتی باید اعتبارش در معرض آسیب باقی بماند؟»
برای گزارش دادن اکانت‌های جعلی به فیسبوک باید در صفحه آن شخص کلمه گزارش (Report) را یافت (در صفحه کسانی که از دوستان کاربر هستند این گزینه در پایین صفحه سمت چپ قرار دارد و برای دیگر اعضای فیسبوک، بالای صفحه سمت راست) و با کلیک بر آن گزینه‌های مختلفی دیده می‌شود که با انتخاب هر یک از آنها که متناسب‌تر است، گزارش به فیسبوک ارسال خواهد شد.
وقتی پای حیثیت بین‌المللی در میان است
موضوع اکانت‌های جعلی به فیسبوک و اسکایپ و به ایران ختم نمی‌شود. گاهی می‌تواند حتی بسیار جنجال‌برانگیزتر از آن‌چه به ذهن آید تمام شود. همین چندی پیش در روز انتخابات اخیر روسیه که بسیاری نگاه‌ها بر این کشور و اعتراضات مردمی آن‌جا متمرکز بود، خبری جهان وب را تکان داد.
خبر این بود که مایکل مک‌فال، سفیر آمریکا در روسیه در توییتر خود که به زبان روسی می‌نویسد از گزارش‌هایی مبنی بر ناعادلانه بودن انتخابات خبر داده است. این توییت از سوی بسیاری از چهره‌های برجسته روسیه جدی گرفته و به آن انتقاد شد. از آن حتی به عنوان دخالت آمریکا در امور روسیه نام برده شد.
اما توییتر روسی‌زبان مک‌فال که از ماه ژانویه شروع به کار کرده بود چیزی جز یک اکانت توییتر جعلی نبود. مک‌فال اصلی در توییتر انگلیسی خود به شدت درباره خبر منتشر شده و توییتر جعلی موضع‌گیری کرد و به تکذیب خبر پرداخت.
مساله این بود که اکانت توییتر Mcfaul که حرف انتهایی آن یک حرف ال (l) کوچک است در اکانت تقلبی به شکل McfauI یعنی با یک حرف آی (I) بزرگ در انتها نوشته شده بود.
در زندگی گره‌‌خورده با اینترنت، آن‌چه می‌تواند در زندگی افراد معمولی دنیا خلل ایجاد کند در روابط بین‌المللی نیز به همان میزان می‌تواند تاثیرگذار و مخرب باشد. شاید در کشورهای بسته دنیا که هر اقدامی می‌تواند هزینه‌های امنیتی هم داشته باشد، یا در میان کشورهایی که پتانسیل مناقشه بین آنها بیش‌تر است چنین اقداماتی مخرب‌تر باشد.