چهارشنبه سوری، نماد هویت ایرانیان مهاجر

وب سایتی در سوئد که در مورد مراسم چهارشنبه سوری نوشته است 

جشن چهارشنبه سوری برای ایرانیان برونمرز، تنها برگزاری یک سنت و بهانه‌ای برای پایکوبی نیست.

در طول بیش از سه دهه مهاجرت پی‌درپی ایرانیان در سال‌های پس از انقلاب ۱۳۵۷ خورشیدی، چهارشنبه سوری کم‌کم برای آنها به "نماد هویت" و در دهه اخیر فرصتی برای فعالیت‌های "حقوق بشری" تبدیل شده است.

امسال سومین سال پی‌درپی است که جشن چهارشنبه سوری در استکهلم توسط "تئاتر ملی سوئد" برگزار می‌شود و همین می‌تواند بهانه‌ای باشد تا ایرانیان این مراسم ایرانی را به شهروندان غیر ایرانی معرفی کنند. امسال این جشن در پارک kungsträdgården واقع در مرکز شهر استکهلم و دویست متری پارلمان سوئد برپا می‌شود.

در این برنامه، حاجی فیروز با هنرنمایی امیر برقشی، بازیگر تئاتر، با ساز و دهل و رقص و آواز، آمدن بهار را هم روی صحنه و هم در میان مردم خبر می‌دهد. او صبح سه شنبه با لباس سرخ و دایره‌ای در دست، در شبکه چهار تلویزیون ظاهر شد و همراه با منصور حسینی، تهیه‌کننده تئاتر ملی سوئد به اختصار از سنت چهارشنبه سوری در میان ایرانیان سخن گفت.

به عقیده آقای حسینی، "به جز این مراسم، هیچ مراسم دیگر ایرانی این همه مردم را از گرایش‌های مختلف سیاسی دور هم جمع نمی‌کند."

او می گوید: "اگر برنامه‌هایی نظیر چهارشنبه سوری به شکلی قابل ارتباط برای جامعه اکثریت برگزار شود، نگاه رسانه‌ها متوجه ایران می‌شود و می‌توان کم‌کم از چنین فرصت‌هایی برای ساختن افکار عمومی پیرامون ایران و ایرانیان استفاده کرد."

تهیه‌کننده تئاتر ملی سوئد،  با تاکید بر این که این جشن تنها جشن ایرانی در برون‌مرز است که توسط یک نهاد رسمی اروپایی برگزار می‌شود، می‌گوید: "بیشتر برنامه‌های ایرانی توسط نهادهای ایرانی برگزار می‌شوند و در نهایت مراکز اروپایی از آنها حمایت جانبی می‌کند. به عبارت دیگر به‌طور مستقیم برگزارکننده نیستند، اما در جشن چهارشنبه سوری مرکز استکهلم، تئاتر ملی سوئد به‌طور مستقیم برگزارکننده این جشن است و ۸۵ درصد بودجه این برنامه را به‌طور مستقیم می‌پردازد. انجمن فرهنگ و مرکز آموزشی کارگران سوئد(ABF) و همچنین بیش از ۱۵ نهاد و انجمن ایرانی و غیر ایرانی نیز در برگزاری این مراسم همکاری دارند."

به گفته وی، یک درصد جمعیت سوئد را مهاجران ایرانی تشکیل می‌دهند. او ادامه می‌دهد: "توجه به فرهنگ هموطنان مهاجرتبار و هم رسیدن به دموکراسی از مدخل برنامه‌های فرهنگی از مهم‌ترین اهداف تئاتر ملی سوئد در برگزاری این جشن بوده است. دیگر اینکه برای تئاتر ملی سوئد مهم بود که این برنامه به گونه‌ای برگزار شود که قابل ارتباط برای ایرانی و غیر ایرانی باشد."

منصور حسینی ازجمله بر این نکته تاکید می‌کند که "فرزندان نسل اول ایرانیان مهاجر، در اروپا متولد شده‌اند و مسلط به زبان فارسی نیستند و در واقع ایرانی- اروپایی‌‌اند. در چنین شرایطی با توجه به رویکرد رسانه‌های غربی به خاورمیانه، تغییر افکار عمومی نسبت به ایرانیان، فارغ از حکومت‌های‌شان، به زیست راحت‌تر نسل دوم در جوامع اروپایی کمک خواهد کرد."

 ماز جبرانی روی صحنه چهارشنبه سوری
 
 
ماز جبرانی، کمدین ۴۰ ساله ایرانی - آمریکایی که سال‌ها پیش کار خود را در گروه Axis of Evil Comedy Club آغاز کرد، مجری مراسم چهارشنبه‌سوری در مرکز شهر استکهلم خواهد بود.

او تاکنون در برنامه‌های تلویزیونی، فیلم‌ها و سریال‌های گوناگون ایفای نقش کرده است و چهره‌ای شناخته شده در عالم هنر به‌شمار می‌رود. او در برنامه چهارشنبه سوری، به دو زبان انگلیسی و فارسی حرف خواهد زد.
 
 
ماز جبرانی از شش سالگی در آمریکا زندگی می‌کند و ۳۴ سال از عمرش را در خارج از ایران بوده است. او جشن چهارشنبه سوری در ایران را به خاطر می‌آورد و می‌گوید: "از همین زاویه این شب همیشه برایم جنبه نوستالژیک داشته است."

آقای جبرانی نخستین‌بار است که در برنامه چهارشنبه سوری به اجرای برنامه می‌پردازد و می‌گوید: "این که یک نهاد غیر ایرانی و سوئدی چنین مراسمی را برگزار می‌کند خیلی جالب است. در واقع فرصتی است تا گوشه‌ای از فرهنگ و وجوه زیبای فرهنگ ایرانیان را به مخاطب غیر ایرانی نشان دهیم."

او با تاکید بر این که ما در خارج از ایران، "شانه به شانه ملیت‌های مختلف" زندگی می‌کنیم و نمی‌توانیم خود را "محدود به رابطه با هموطنان خود" کنیم، می‌گوید: "شرط موفقیت برای انسان مهاجر و تبعیدی، یکی این است که مراسم فرهنگی، آیینی و کهن خود را با دیگران تقسیم کند و به نوعی تبادل فرهنگی برسد."

او به اخباری که روزانه راجع به مردم منطقه خاورمیانه در رسانه‌ها منتشر می‌شود اشاره می‌کند و می‌گوید: "بیشتر این اخبار سویه‌ای تلخ دارند و به جنگ و بحران اشاره می‌کنند، اما همه ما خوب می‌دانیم که این تنها چهره خاورمیانه- و در اینجا ایران- نیست. ایران جدا از حکومتش، مردم و فرهنگ زیبایی دارد که در چهره اصلی‌شان در هجوم این خبرها پنهان مانده‌ است."

این هنرمند بر این نکته تاکید می‌کند که چهارشنبه سوری، طیف‌های مختلف را به خود جلب می‌‌کند و فرصت خوبی است برای ساختن افکار عمومی پیرامون وضعیت مردم ایران و نقض گسترده حقوق بشر در ایران: "اگر چهارشنبه سوری و دیگر برنامه‌های ایرانی مدام به زبان فارسی برگزار شود ما به دام تکرار دانسته‌های خودمان می‌افتیم. در صورتی که در مراسمی چون چهارشنبه سوری استکهلم در ساختن افکار عمومی نقش خواهیم داشت."

سعید شنبه‌زاده
 
 
گروه سعید شنبه‌زاده برای حضور و اجرای برنامه در مراسم چهارشنبه سوری به استکهلم سفر کرده است. کارهای سعید شنبه‌زاده از نواحی بوشهر و خلیج فارس سرچشمه می‌گیرد. او که آهنگساز و نوازنده نی‌انبان، نی جفتی و دمام ایرانی است، توانسته موسیقی جنوب ایران را با موسیقی جاز جنوب فرانسه تلفیق کند.

او در مراسم امشب چهارشنبه سوری در استکهلم، ازجمله به اجرای موسیقی و رقص متداول در "مراسم شاد جنوب" می‌پردازد. در بخش دیگر نیز به "موسیقی کار جنوب" و موسیقی‌‌ای که در صحنه‌های اجتماع از آن استفاده می‌شود خواهد پرداخت. سارا حمیدی، خواننده جوان که در این برنامه معرفی می‌شود، ترانه‌هایی از جنوب را در این گروه خواهد خواند.

گروه سعید شنبه‌زاده هرساله برنامه‌های مختلفی را در کشورهای مختلف برگزار می‌کند و بیشتر آنها را مراکز اروپایی برگزار می‌کنند.
 
 
آقای شنبه‌زاده در پاسخ به این که تا به امروز واکنش مخاطب غیر ایرانی نسبت به کارهای هنری او چه بوده است، با اشاره به ضرورت "تحقیق و جست و جو در موسیقی"، می‌گوید: "موسیقی نوعی زبان بین‌المللی است و برای فهم و ارتباط با آن نیازی نیست تا مخاطب ایرانی باشد."

او پیرامون واکنش هنرمندان در برابر نقض گسترده حقوق بشر در ایران می‌گوید: "وظیفه یک هنرمند این نیست که از رنج بگوید. او رنج را به تصویر می‌کشد و بدون واسطه و به دور از هرگونه شعار، از تفکرات خطرساز برای انسان می‌گوید. اگر هنر، هنر باشد و پشت آن فلسفه و نگاه و تحقیق باشد برای بیان حقیقت نیاز به شعار ندارد. من با کارهایم نشان داده‌ام که یک ناسیونالیست هستم و به وطنم ایران افتخار می‌کنم. به عنوان یک هنرمند، با هرنوع بیداد علیه انسان در تمام جهان ازجمله حکومت ایران مخالفم و این‌ نگاه را با هنرم آمیخته‌ام."

چهارشنبه سوری و سنت‌های آن

 به گزارش "تئاتر ملی سوئد"، جشن چهارشنبه سوری در مرکز شهر استکهلم، طی سه ساعت، در دوبخش برگزار می‌شود: بخش "سنت چهارشنبه سوری" که شامل پریدن علاقه‌مندان از روی آتش و خواندن" سرخی تو از من، زردی من از تو" می‌شود و بخش "برنامه‌های هنری". در کنار آتش چهارشنبه سوری، قرار است نمایش‌های مختلف آتش‌بازی و سیرک آتش در تمام طول شب و در خلال برنامه‌ها اجرا شود.

در این جشن علاوه بر سارا حمیدی، سه خواننده زن دیگر حضور دارند که دوتن از آنها در سوئد به دنیا آمده‌اند: "ماهان معین" که در کارهایش موسیقی غربی و ایرانی را باهم تلفیق می‌کند و پیش از این در رقابت‌های آکادمی گوگوش حضور داشته و "صفورا صفوی"، یکی از خواهران گروه ایرانی- سوئدی آبجیز که نزدیک به یک دهه است که به فعالیت حرفه‌ای در زمینه موسیقی مشغول است.

  چهارمین خواننده، "مریم کیان" است که ترانه‌های موسیقی سنتی و محلی ایران را می‌خواند. او همراه با گروه کایر به روی سن می‌رود و همراه با نوازندگانی چون "مشتاق فیض‌یابی"، "حسن مقدم"، "امین میرشاهی"، "محمد خالدیان" و "هنر آذرپیرا" به سرپرستی "جمال محمدی" به اجرای موسیقی نواحی ایران ازجمله لری و مازندرانی خواهد پرداخت.

جمال محمدی برای این برنامه، ترانه‌های فولکلور لری و مازندرانی انتخاب کرده است و می‌گوید: " فکر کردیم بهتر است ترانه‌هایی را انتخاب کنیم که با همراهی سرنا و دهل و دف بتوانند در این جشن که در فضای باز و سرمای زمستان سوئد  برگزار می‌شود، فضایی پرانرژی برای مخاطب بسازند. این سازها علاوه بر این که برای مخاطب ایرانی جالب هستند به شدت نیز مخاطب سوئدی را کنجکاو می‌کنند."

امین میرشاهی، نوازنده دوتار، دف و دایره نیز با اشاره به ضرورت ارتباط فعالان فرهنگی ایرانی با رسانه‌های اروپایی و اطلاع‌رسانی به آنها می‌گوید: "متاسفانه موازی با میزان برنامه‌های ایرانی ارتباط با رسانه‌های کشور میزبان وجود ندارد و به همین دلیل بیشتر هنرمندان ایرانی آنطور که باید نمی‌توانند کار خود را به جامعه میزبان معرفی کنند. حضور در برنامه‌های فارسی- سوئدی از این زاویه بسیار مهم است."