چهارشنبه سوری؛ روشن کردن آتش برای از بین بردن نحسی
هانا کاویانی
آیت الله مکارم شیرازی از مراجع تقلید شیعه، در پاسخ به استفتای یکی از شنوندگان برنامه‌ای در رادیو معارف درباره آداب و روسم نوروز و شب چهارشنبه سوری گفته است، بخشی از رسوم که در نوروز برگزار می‌شود بسیار خوب است و بخشی خرافی است. این مرجع شیعه افزوده آتش روشن کردن در چهارشنبه سوری یک بدعت خرافی است و این رسم به گفته او غلط باید حذف شود.
آیت الله صافی گلپایگانی نیز درباره این مراسم گفته است در چنین مواردی که مستلزم اسراف فوق‌العاده و موجب خطراتی برای شخص و دیگر شهروندان است به هیچ وجه جایز نیست.
پیشتر هم زمانی که در سال ۸۸ مراسم چهارشنبه سوری بیشتر از همیشه رنگ و بوی سیاسی گرفته بود آیت الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، گفت مراسم چهارشنبه آخر سال علاوه بر آن که هیچ مبنای شرعی ندارد مستلزم ضرر و فساد زیادی است که مناسب است از آنها اجتناب شود.
اما این مراسم چهارشنبه سوری که به زعم رهبر ایران مبنای شرعی ندارد، از کجا وارد آداب و رسوم ایرانیان شده است؟
کوروش نیک نام، موبد زرتشتی و نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی، در این باره به رادیو فردا می‌گوید مراسمی که در ایران باستان جشن گرفته می‌شده نام دیگری داشته و آداب آن هم با چهارشنبه سوری امروزی متفاوت بوده است.
او می‌افزاید: «۱۰ روز مانده به نوروز روان و فروه درگذشتگان میهمان زمینی‌ها بودند. ایرانیان جشنی به نام گهن بار داشتند که اکنون هم زرتشتیان آن را برگزار میکنند. پنج روز مانده به سال نو در نیایشگاه های نزدیک خانه و یا در خانه خودشان جمع می‌شدند و آتشی که در خانه فراهم کرده را فروزانتر می‌کردند. چون در باور سنتی آنها روان و فروه درگذشتگان باید از بالا به پایین بیایند و با این آتش راهنماییشان میکنند. پیش از آن هم خانه تکانی انجام داده‌اند چون قرار است این میهمانان با آنها باشند. بعد ازاین پنج روز در سپیده دم روز آغاز نوروز، این آتش را به بالای بلندی‌ها مانند پشت بام خانه می‌بردند و روشن می‌کردند تا روان و فروه درگذشتگان را بدرقه کنند.»
آن طور که این موبد زرتشتی می‌گوید با ورود اسلام به ایران، جشن «گهن بار پنجه» شکل دیگری به خود گرفت و دلیلش این بود که ایرانیان تازه مسلمان شده می‌خواستند هنوز آداب کهن خود را انجام دهند.
کوروش نیک نام این روند را چنین توضیح می‌دهد:« حکومت‌های اولیه اسلامی یعنی حکومت‌های اموی و عباسی نمی‌گذاشتند این جشن انجام شود. ایرانیانی که آن زمان مسلمان شده بودند فکر تازه ای کردند برای این که به حکومت‌ها بقبولانند این جشن می‌تواند جشن اسلامی هم باشد. ایرانیان متوجه شدند برخی اقوام عرب روز چهارشنبه را نحس می‌دانند، پس این مسئله را مطرح کردند که ما آتشی روشن میکنیم تا نحسی چهارشنبه را در سال آینده از بین برده باشیم.»
اما آقای نیک نام درمورد برخی اظهارنظرها در زمینه خرافی‌گری در مراسم چهارشنبه سوری و لزوم حذف آن می‌گوید این خود مردم هستند که باید تعیین کنند چه مراسم سنتی باید برگزار شود.
وی معتقد است:« ملت ها با سنت‌های خود شکل گرفته و بزرگ شده‌اند. حالا اگر ما بگوییم کدامیک از سنت‌ها خرافی است و باید کنار گذاشته شود و کدامیک درست است، وقتی مردم با آن سنت‌ها سازگار شوند نمی‌توانیم از آنان بگیریم. زیبایی جشن چهارشنبه سوری که پیش از آغاز سال نو است به خاطر هماهنگی شادی و آتش بازی با آمدن رویداد نیکی در تاریخ ملت است. خوشبختانه این آتش بازی در ۲۲ بهمن هم از طرف دولت انجام می‌شود تا بگوییم انقلاب کردیم. حالا چه اشکالی دارد دولت هم از مراسم چهارشنبه سوری حمایت کند و فضایی باز در کنار شهرها و یا پارک ها در اختیار مردم قرار دهد. شادی در وجود مردم است چون قرار است سال نو بیاید. مردم کار خاصی نمی‌کنند فقط اگر با آنها لجبازی نشود نیازی نیست بمب و ترقه بیندازند، جایی را خراب کرده و آتش سوزی ایجاد کنند.»
هر سال در جریان برگزاری مراسم چهارشنبه سوری بسیاری مجروح شده و برخی جان خود را نیز از دست داده‌اند. تنها در سال ۱۳۸۹ در ایران ۲۹۰ حادثه توسط آتش نشانی گزارش شده و ۲۱ نفر مجروح شده بودند.
در روزهای گذشته اما فرمانده نیروی انتظامی، اسماعیل احمدی مقدم، گفته بود نیروی انتظامی با هر گونه تجمع در مراسم چهارشنبه آخر سال برخورد خواهد کرد.