سعودی‌ها به این باور رسیده‌اند که باید به اقتصاد ایران ضربه بزنند
حیدر مصلحی، وزیر اطلاعات ایران در دیدار با ولیعهد عربستان در ریاض.
مینا بهارمست
محمدعلی خطیبی، نماینده ایران در اوپک، به کشورهای نفت‌خیز خلیج فارس یا به گفته او همسایگان جنوبی ایران هشدار داده که با تحریم نفتی ایران همکاری نکنند و افزوده‌است که هر اتفاقی بیافتد این کشورها عاملان اصلی اقداماتی خواهند بود که برای تحریم نفت ایران میشود. هشدار نماینده ایران در اوپک در حالی است که زمان نشست اتحادیه اروپا برای بررسی تحریم نفتی ایران نزدیک میشود.
قرار است اتحادیه اروپا روز ۲۳ ژانویه یعنی حدود یک هفته دیگر درباره تحریم نفتی ایران تصمیم بگیرد. اتحادیه اروپا در این مورد به طور اصولی به توافق رسیده، اگرچه آخرین گزارش‌ها حاکی است برای کمک به برخی کشورهای عضو مانند ایتالیا، اسپانیا و یونان که خریدار نفت ایران هستند اجرای آن را شش ماه به تاخیر خواهند انداخت.
در قانونی که رئیس جمهوری آمریکا اخیراً برای تحریم بانک مرکزی ایران امضا کرد نیز به او این اختیار داده شده که اجرای آن را برای جلب حمایت متحدان آمریکا شش ماه به تاخیر بیندازد و یا معافیت‌هایی قائل شود.
از سوی دیگر سفر وزیر خارجه ژاپن و نخست‌وزیر بریتانیا به عربستان سعودی در روزهای اخیر و دیدار نخست‌وزیر چین از قطر، امارات متحده عربی و عربستان سعودی که از روز یک‌شنبه آغاز شد به طور عمده در چهارچوب همین تحریمها و پیامدهای آن ارزیابی میشود.
ایران نیز با دقت همه این اقدامات و رفت‌وآمدها را زیر نظر دارد. در آخرین واکنش‌ها به احتمال اعلام تحریم نفتی ایران از سوی اتحادیه اروپا، محمدعلی خطیبی نماینده ایران در اوپک، در گفت‌وگو با روزنامه «شرق» چاپ تهران ابراز تردید کرده که اوپک بتواند ظرفیت مازاد تولید خود را آن قدر بالا ببرد که بتواند جای نفت ایران را بگیرد.
نصیر شیرخانی، کارشناس نفت در لندن، معتقد است اوپک قادر است ظرفیت مازاد تولید خود را بالا ببرد اما مسائل دیگری وجود دارد: «عربستان دارای این ظرفیت مازاد است. الان تولید روزانه عربستان حدود ۱۰ میلیون بشکه است که میتواند تا حدود ۱۲ میلیون بشکه نفت تولید کند و در این که عربستان توانایی دارد دو میلیون بشکه تولید نفت خود را بالا ببرد هیچ شکی نیست. کشورهای دیگر خلیج فارس هم می‌توانند تولید نفت خود را بالا ببرند. کویت، امارات متحده و قطر حداقل می‌توانند حدود ۵۰۰ هزار بشکه اضافه تولید کنند. در نتیجه می‌توان گفت ظرفیت اضافی عربستان و سایر کشورهای خلیج فارس حدود دو و نیم میلیون بشکه در روز است.»
اما نفت کشورهای حاشیه خلیج فارس از نظر کیفیت تولید میتواند جایگزین نفت ایران در بازارهای جهانی شود؟
نصیر شیرخانی در پاسخ می‌گوید: «این مسئله باید بررسی شود، چون ممکن است نوع نفت ایران با نفت تولیدی عربستان برای جبران کمبود نفت ایران تفاوت داشته باشد و این نفت مناسب پالایشگاه‌هایی نباشد که نفت ایران را می‌خرند و باید از جای دیگر نیازهای خود را برآورده کنند.»
نماینده ایران در اوپک مسئله جایگزینی نفت ایران با نفت کشورهای حوزه خلیج فارس را موضوعی کلیدی خوانده و افزوده‌است باید منتظر شد و دید اتحادیه اروپا اصولا تصمیمی به تحریم می‌گیرد یا نه. اما درعین حال به کشورهای خلیج فارس هشدار داده که اگر به گفته او به آمریکا و اتحادیه اروپا چراغ سبز نشان دهند وارد بازی سیاسی بسیار خطرناکی شده‌اند که مسئول پیامدهای آن هستند و در آینده نمی‌توانند بگویند ما هیچ‌کاره بودیم.
علیرضا نوری‌زاده، تحلیل‌گر مسایل خاورمیانه در لندن، درباره مواضع کشورهای نفت‌خیز خلیج فارس و هشدار ایران به تغییر موضع این کشورها اشاره می‌کند: «مسئله جایگزینی نفت ایران نیست، مهم این است که آیا این اراده وجود دارد چنین کاری را بکنند یا نه. تا مدتی پیش چنین اراده‌ای وجود نداشت، ولی بعد از ماجرای سفیر عربستان سعودی در واشینگتن و سیاست‌هایی که جمهوری اسلامی در عراق و لبنان و فلسطین و به خصوص در چند ماه گذشته در سوریه پیش گرفته، سعودی‌ها را بر این باور استوار کرده که باید با جمهوری اسلامی رویارویی کنند و چون عرصه رویارویی نظامی در اختیار ایالات متحده است آنها نه تنها به این مسئله فکر نمی‌کنند بلکه به مصلحتشان هم نیست. ولی ضربه اقتصادی زدن را قبول کرده‌اند.»
اکنون باید دید اتحادیه اروپا در نشست اوایل بهمن‌ماه خود چه تصمیمی می‌گیرد. اما ناظران، سفر وزیر خارجه ژاپن و نخست‌وزیر چین را برای گفت‌وگو درباره افزایش خرید نفت از عربستان سعودی، قطر و امارات متحده با فکر ذخیره آن ارزیابی میکنند.