دلار در مبادلات داخلی جایگزین ریال شد- واحد پولی دو گانه در بازار

خبرآنلاین: کم نیستند شرکت‌ها و مغازه دارانی که برای پوشش نوسانات قیمت دلار فاکتورهای فروش کالا را با نرخ دلار می‌نویسند.

نوسانات بازار ارز و افت و خیزهای ساعتی نرخ دلار در گام نخست موجب افزایش قیمت‌ها و بیشتر شدن صفرهای واحد پولهایمان شد. ریال به عنوان واحد رسمی پول کشورمان هر روز بی‌ارزش‌تر از گذشته شد تا جایی که رسیدن دلار به نرخ 1500 تومان، نفس‌های ریال ایرانی را به شماره انداخت. در این شرایط بود که تومان هم به عنوان واحد پول رایج کشورمان در بازار کالاهای لوکس و وارداتی عرصه را خالی کرده و جایش را به دلار داده است.

بر اساس آمارهای بانک مرکزی متوسط قیمت هر دلار در بازار آزاد ایران طی سال 89 معادل یک هزار و 44 تومان بوده است در حالی که متوسط قیمت هر دلار در بازار آزاد این روزها به حدود یک هزار و 515 تومان رسیده است این مسئله کاهش 37 درصدی ارزش ریال در مقابل دلار را به دنبال داشته است.

این کاهش ارزش در حالی اتفاق می‌افتد که بانک مرکزی در ایران به عنوان متولی بازار ارز و مسئول حفظ ارزش پول ملی همواره تلاش داشته است جلوی رشد بی رویه قیمت دلار را در بازار ایران بگیرد. این سیاست اگرچه از سوی اقتصاددانان کلاسیک مورد نقد بوده است و حمایت از افزایش نرخ برابر دلار و ریال را به عنوان تنها ابزار تشویق به صادرات در کشور مطرح کرده‌اند ولی با توجه به وابستگی تا 70 درصدی تولیدکنندگان داخلی به کالاهای وارداتی رهاسازی نرخ ارز در بازار به معنی تزریق تورم شدید به بازار مصرف است که دولت‌ها همیشه تلاش داشته‌اند از این موضوع پرهیز کنند اگرچه افزایش نرخ ارز در بازار به عنوان یک محل درآمد و راهی جهت پوشاندن کسری بودجه نیز برای دولت ها‌ همیشه جذاب بوده است.

به هر شکل برآیند همه عوامل موثر در نرخ ارز نشان می‌دهد که اصلا بعید نیست، دولت بودجه سال آینده را با نرخ دلار 1200 تومانی نبندد. هر چند در مورد تاثیر کاهش ارزش ریال در افزایش صادرات نیز باید گفت روند اتفاق افتاده تاکنون تاثیری بر افزایش صادرات نداشته و آنچه در واقع به افزایش صادرات منجر شده رشد قیمت جهانی نفت بوده است. والا در حالی که واحد پول ایران به دومین پول بی ارزش دنیا بدل شده باید شاهد رخداد جهشی بزرگ در بخش صادرات می بودیم.

تغییر واحد پولی از ریال به دلار

از سوی دیگر در حالی تاثیر روند صعودی دلار در افزایش قیمت ها به وضوح احساس می شود که در پنج ماهه دوم سال جاری رشد 30 درصدی قیمتها و رسیدن نرخ تورم به مرز 20 درصد (طبق آمار بانک مرکزی) اتفاقی بود که بر حذف ریال از بازار مبادلاتی ایران و جایگزینی دلار به جای آن صحه گذاشت.

وقتی سری به بازار کالاهای لوکس و وارداتی می زنیم بیش از سایر بازارها بی ارزش شدن ریال را احساس می کنیم. بازار طلای کریمخان زند و بازار ساعت‌ها و لپ‌تاپ‌ها و کالاهای لوکس وارداتی، دیگر جایی برای واحد پولی ریال و حتی تومان ندارند.

مشاهدات خبرنگار ما از بازار فروش کالاهای وارداتی از جایگزینی رسمی دلار به جای ریال حکایت می‌‌کند. کم نیستند شرکت‌ها و مغازه دارانی که برای پوشش نوسانات قیمت دلار فاکتورهای فروش کالا را با نرخ دلار می‌نویسند. به عنوان مثال دیگر لپ تاپ با مدل x را با قیمت چند میلیون تومان ارائه نمی‌شود بلکه در فاکتورها نرخ‌ها به دلار لحاظ می‌شود و در زیر قیمت با ذکر تبصره‌ای قید می‌شود که قیمت با دلار روز محاسبه می‌شود. در این شرایط اگر مشتری قصد پرداخت واحد پولی خودمان را داشته باشد، بهای آن کالا با نرخ دلار در بازار آزاد محاسبه می‌شود.

برخی فروشندگان نرخ دلار را محاسبه کرده و وجه ریال از مشتری دریافت می‌کنند. برخی دیگر پارا فراتر گذاشته و در قبال فاکتور فروش بر پایه دلار، اسکناس دلار تحویل می‌گیرند. در حقیقت بازار، سال جاری را زمان مناسب برای تغییر واحد پولی می‌داند و "دلار" را برای جایگزینی "ریال" انتخاب کرده است.

یک ریال برابر یک دلار می‌شود

چهار ماه پیش بود که رئیس کل بانک مرکزی به طور جدی از حذف چهار صفر از پول ملی سخن می‌گفت و در مقابل عدم تاییدهای وزیر اقتصاد تعداد صفرهای حذف شده از واحد پولی را چهار صفر عنوان کرد. او معتقد بود این طرح در سه سال آینده اجرا خواهد شد و نظرسنجی عمومی اینترنتی بانک مرکزی تا دو سال ادامه خواهد داشت تا مردم پیشنهاداتشان را برای نام واحد پولی جدید عنوان کنند.

«یک ریال یک دلار می شود.» «پول ما با حذف 4 صفر معادل یک دلار آمریکا می‌شود. البته اینکه ارزش پول ملی انقلاب اسلامی از دیگر کشورهای منطقه بالاتر باشد، امر مهمی است که امیدواریم با حذف چهار صفر از پول ملی این امر محقق شود.»

اینها بخش‌هایی از گفته‌های رئیس کل بانک مرکزی در شهریور ماه سال جاری بود. پس از آن روند سیاست‌های پولی و ارزی بانک مرکزی به سمتی رفت که شرایط برای احیای واحد پولی جدید مهیا شود. ایجاد نوسان در بازار طلا و ارز و تزریق بی‌مهابای ذخایر ارزی و طلای بانک مرکزی به بازار سبب شد تا بر صفرهای پول ملی در زمانی کوتاه افزوده شود و رشد قیمت‌ها کار را به جایی رساند که دیگر 500 تومانی‌های پول خرد جایشان را به یک هزار تومانی بدهند و کمتر از یک هزار تومان در بسیاری از مبادلات روزانه مردم جایی نداشته باشد.

امروز می‌توان به راحتی نتیجه واقعی سیاست‌های پر نوسان بانک مرکزی را مشاهده کرد. گویا بهمنی برای اجرای سیاست‌هایش زمان ندارد و سعی دارد تا در روزهایی که شاید آخرین ایام فعالیتش در جایگاه ریاست بانک مرکزی باشد، تمام اهدافش را به بار بنشاند.