عامل ازدواج دختران زیر سن ده سال؛ فرهنگ سنتی یا مشکلات اقتصادی؟
شیرین فامیلی
رادیو فردا : مدیر کل ثبت احوال استان هرمزگان از ازدواج پنج دختر زیر ده سال در این استان خبر داده است. بر اساس قوانین ایران برای ازدواج محدودیت سنی وجود ندارد. اما ازدواج دختر کمتر از ۱۳ ساله و پسر کمتر از ۱۵ ساله باید با اجازۀ ولی و با تشخیص دادگاه باشد.
رادیو فردا در این باره با مصطفی اقلیما، رییس انجمن مددکاران اجتماعی ایران گفت و گو کرده و ابتدا از او پرسیده است که چرا سن ازدواج در ایران معلوم نیست؟
مصطفی اقلیما: معمولا در بعضی شهرها ما می‌بینیم که دختران در سن ۱۰ یا ۱۱ سالگی ازدواج می‌کنند. قانون از نظر شرعی می‌گوید هر وقت زنی به حد رشد رسید که توانست شوهر کند، او را شوهر دهند.
در شهرهای کوچک که مردم فقیر هستند دیگر به این توجه ندارند که دخترشان هشت ساله است یا نه ساله، می‌گویند حالا که شوهر پیدا شده پس دختر شوهر کند و برود. معمولا هم آن مردان ۱۸ ساله یا ۱۶ و ۱۵ ساله اند و اینها با هم ازدواج می‌کنند.
در ایران برای ازدواج حتما نباید سن ۱۸ سال تمام باشد و اصلا سن برای ازدواج مطرح نیست. وقتی یک روحانی اینها را عقد می‌کند می‌گوید از نظر شرعی اینها آمادگی ازدواج را دارند.
ما در روستاها جامعه سنتی داریم و حتی در شهرها هم مردم اگر بتوانند همین طور فکر می‌کنند و می‌گویند دختر ۱۰ ساله یا ۱۱ ساله می‌تواند ازدواج کند و هنوز دیدشان نسبت به ازدواج به مفهوم آمادگی جسمی و روحی نیست. وقتی می‌بینند دختر بالغ شد و به سن بلوغ رسید (که در شهرهای گرمسیری دختران ۹ ساله بالغ می‌شوند) می‌گویند یک زن کامل است.
آقای اقلیما! مسایل اقتصادی تا چه حد دراین مورد نقش بازی می‌کند؟
معمولا در روستاها به این مسئله توجه نمی‌کنند، چون دختر در خانه برای آنها خرج ندارد. می‌گویند اگر شوهر پیدا شد دختر را شوهر دهیم، یعنی تفکرشان اقتصادی نیست.
در شهری مثل تهران و یا شهرهای بزرگ برای این که مخارج زندگی دخترشان را ندارند این کار را می‌کنند اما در روستاها موضوع اقتصادی در میان نیست و می‌گویند دختر بزرگ شده و باید ازدواج کند.
این ازدواج‌ها هم که شما می‌بینید، در شهرهای خیلی کوچک مناطق گرمسیری اتفاق می‌افتد. ما هم بررسی کردیم و دیدیم در مناطق گرمسیری این مسئله بیشتر می‌شود و ما در کشورمان جاهایی داریم مثلا در شیراز و قبایل بختیاری که هنوز دختر در شکم مادر است او را برای پسری که ۱۰ یا ۱۵ ساله است نشان می‌کنند و این دختر وقتی به دنیا آمد و بزرگ شد باید با آن پسر ازدواج کند. هنوز این تفکر و فرهنگ سنتی و قبیله ای در ایران وجود دارد.
این ازدواج‌ها چه نتیجه ای دارد و از نظر اجتماعی و فرهنگی چه آسیب‌هایی می‌تواند به دنبال داشته باشد؟
ما همیشه در شهرها می‌گوییم سعی کنید دختر برای ازدواج به سن ۲۴ سال برسد که بداند چه مردی را انتخاب می‌کند و برای چه. چون آمارهای طلاق نشان می‌دهد ۷۰ درصد طلاق‌ها در سال گذشته مربوط به دخترانی بوده که زیر ۲۷ سال ازدواج کردند. یعنی حتی در سن ۲۴ یا ۲۵ سالگی هم آمادگی ازدواج نداشتند.
اما در روستاها مفهوم ازدواج برای دختر این است که فقط شوهر داشته باشد و به هیچ مشکلی فکر نمی‌کند و تازه خوشحال می‌شود جلوی دیگران که ازدواج کرده است.
خیلی‌ها اگر دختر ۱۲-۱۳ ساله باشد می‌گویند بزرگ است و این است که درایران ما حق نداریم بگوییم در چه سنی ازدواج کنید چون بحث فرهنگی و خانوادگی است. اگر ما سن ازدواج را بالا ببریم دیگر در بعضی شهرها با دختران سن بالا ازدواج نمی‌کنند. به عنوان مثال در شهر یزد دختری که به سن ۲۲-۲۳ می‌رسد می‌گویند پیر شده و با دختر ۲۴ ساله اصلا ازدواج نمی‌کنند، حتی پسران تحصیل کرده.
پس تا زمانی که شعور فکری مردان به آن حد نرسد که با کسی ازدواج کنند که آنها را درک کند به جای این که بگویند دختر سن اش بالا رفته و پیر شده است، این مسایل به جای خود باقی است. ما هنوز از نظر فرهنگی ( نه از نظر تحصیلاتی) چون در یک خانواده سنتی بار می‌آییم همین تفکر در مغزمان وجود دارد.
آقای اقلیما! تغییر قوانین تا چه می‌تواند تاثیر داشته باشد در جلوگیری از این ازدواج‌های زودهنگام و آسیب‌های آن؟
با قوانین دولتی کاری نمی‌توان از پیش برد چون مردم هستند که باید این قوانین را قبول و اجرا کنند و خیلی‌ها این قوانین را اصلا قبول ندارند و می‌گویند می‌خواهیم دخترمان را شوهر دهیم و به کسی هم ربطی ندارد.
مگر این که ما قوانین و ضوابط زیربنایی را طوری طرح کنیم تا پدرانی که امروز تربیت می‌شوند در آینده در مورد دختران شان این طور فکر نکنند.