دفتر طالبان در قطر؛ ملا عمر ظاهر میشود؟
دولت افغانستان می گوید گفت و گو برای ایجاد دفتری برای تسهیل مذاکرات با طالبان، در دوحه در جریان است نه برای ایجاد دفتر سیاسی طالبان
یاسین رسولی
کاردار پیشین سفارت افغانستان در بریتانیا
پس از حدود دو سال، مذاکره در قطر و آلمان میان نمایندگان طالبان، آمریکا، قطر و آلمان، تصمیم برای گشایش دفتر سیاسی طالبان در دوحه پایتخت قطر، به مرحله نهایی خود رسیده است. تصمیم به ایجاد چنین دفتری در حالی گرفته می شود که یک هفته پیش در کنفرانس "بن دوم" ، تصویب شد که از سرگیری روند صلح و آشتی "به رهبری و مالکیت واقعی افغانها" انجام گیرد.
درحالی که گشایش این دفتر با امتیازات دیپلماتیک یک سفارت برای طالبان در قطر، یک گام مهم در روند صلح ارزیابی می شود، اما در کابل نگرانی های زیادی را نیز بوجود آورده است.
وزارت خارجه افغانستان، خالد ذکریا، سفیر افغانستان در قطر را برای مشورت به کابل فراخوانده است، که به نوعی اظهار نگرانی از کنار ماندن افغانستان از روند مذاکرات جاری و نیز پیامدهای احتمالی گشایش این دفتر است.
اگر چه دولت افغانستان تاکید دارد که سفیرش را از دوحه به رسم اعتراض فرا نخوانده و آنچه در دوحه نیز احتمالا ایجاد خواهد شد، دفتر تسهیل کننده مذاکرات است نه دفتر سیاسی طالبان.
در زمانی که آمریکا برای خروج نیروهای خود از افغانستان تا ۲۰۱۴ آماده می شود، مذاکرات مستقیم میان نمایندگان آمریکا و طالبان و البته بدون حضور نماینده دولت افغانستان، حامد کرزی را نگران کرده است.
آقای کرزی همواره سعی دارد تا ابتکار مصالحه با طالبان را در دست داشته باشد، اما به گفته دیپلمات های غربی در کابل، درعمل نخواسته است از سخن گفتن در مورد مصالحه فراتر رود.
اولین گفت و گو ها
اولین دور گفت و گو میان آمریکایی ها و طالبان از یک مذاکره ۱۱ ساعته میان نمایندگان وزارت خارجه آمریکا، نمایندگان سیا و نمایندگان طالبان، در حالی که نمایندگانی از آلمان و قطر نیز حضور داشته اند، در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۰ در مونیخ، آلمان انجام شد.
در ۱۵ فبروری و جولای/ژوئیه ۲۰۱۱ ملاعبدالسلام ضعیف، سفیر سابق رژیم طالبان مقیم اسلام آباد و آغا طیب، رئیس دفتر پیشین ملامحمد عمر به نمایندگی از "شورای کویته" در پایگاه نظامی العدید امریکا در قطر و گروسمان، نمایندۀ خاص ایالات متحدۀ امریکا در امور افغانستان و پاکستان در مذاکرات دوجانبه و مستقیم اشتراک ورزیدند.
نمایندگان طالبان با وزیر امور خارجه، نخست وزیر، رئیس شبکه تلویزیونی الجزیره، رئیس ستاد مشترک ارتش و شیخ های متنفذ و مقتدر قطر، مانند شیخ فیصل الثانی، از خاندان امیر قطر و از حامیان طالبان دیدارهایی داشته اند.
هرچند دولت افغانستان و شورای عالی صلح از مذاکرات و گشایش دفتر سیاسی و ارتباطی طالبان در ترکیه یا قطر آگاهی داشته اند و مورد تائیدشان بوده است اما آنچه حامد کرزی را نگران می سازد، به دست گرفتن ابتکار مذاکرات توسط خود امریکایی ها، گفتگوی مستقیم با طالبان و موقعیت خاص کشور قطر برای این دفتر ارتباطی است.
کم کردن نقش پاکستان
رئیس جمهوری افغانستان که همواره از نداشتن آدرس ملاعمر شکایت کرده است، امیدوار است با گشایش نمایندگی طالبان در خارج، وابستگی آنها به ارتش پاکستان کاهش یافته و کانال رسمی برای گفتگو با رهبری طالبان مهیا شود. همچنین امکان دخالت استخبارات پاکستان، شبکه حقانی و شبکه القاعده را در گفتگوهای صلح کاهش دهد.
مقام های قطر، اسم و رسم این دفتر را به خود گروه طالبان واگذار کرده است، گروه طالبان هنوز نامی برای این دفتر اعلام نکرده اند، در رسانه ها از "دفتر رسمی ارتباطی" Official Liaison Office یا نمایندگی سیاسی طالبان یا سفارت طالبان در قطر یاد می شود.
حوزه اختیارات و امتیازات دیپلوماتیک یکی از موضوع های گفتگو بوده است، از طرف قطر با آن که سفیر و نمایندگان طالبان را به حیث دیپلمات به رسمیت می شناسند و از مزایا و مصونیت های دیپلوماتیک برخوردار خواهند بود اما از عنوان کردن این دفتر به گونه ای که سفارت طالبان خوانده شود، به شدت پرهیز می کنند.
قرار است دفتر گروه طالبان منحصر به تقویت و تسریع روند مذاکره و مصالحه میان دولت افغانستان و گروه طالبان باشد و با پایان این روند، دفتر بسته شود.
دولت افغانستان بارها تاکید کرده است که نبود یک آدرس مشخص از سوی طالبان، کار مذاکره با طالبان را دشوار کرده است
اگر چنین دفتری رسما ایجاد شود و کارش را آغاز کند، گروه طالبان پایگاه مطمئنی در قلب جهان عرب برای خود مهیا کرده است.
این دفتر را باید فراتر از ایجاد یک نمایندگی سیاسی ارتباطی برای گروه طالبان ارزیابی کرد، چون اگر طالبان بخشی از فعالیت سیاسی، مطبوعاتی و تبلیغاتی مخفی فعلی خود را نیز به قطر انتقال دهند، ماشین تبلیغاتی طالبان که تاکنون نیز بسیار موثر عمل کرده است، تقویت می شود.
چرا دوحه؟
شهر دوحه به عنوان مرکز این دفتر پیشنهاد آمریکایی ها و طالبان بوده است، طالبان امیدوار است تا از حمایت مادی و معنویی شیخ های قدرتمند سلفی قطر بهره مند شده و از مساجد و محافل سلفی در کشورهای عربی کمک های مادی برای گروه طالبان جمع آوری کنند. گرچه گفته می شود دولت قطر تامین هزینه های این دفتر را برعهده می گیرد.
وجود مقر الجزیره در دوحه، از دیگر جاذبه های این شهر برای گروه طالبان است، نمایندگان طالبان دیدارهایی با رییس شبکه الجزیره نیز داشته اند.
دولت قطر با تشویق غرب برای ارتقا جایگاه منطقه ای خود در منطقه و جهان اسلام، با شتاب زیاد و ابتکاراتی جدی وارد بحران های بغرنج جهان اسلام شده است.
ایجاد شبکه الجزیره در ۱۹۹۶ تاثیرگذارترین رسانه یکی از این ابتکارات است.
قطر در میزبانی و میانجیگری در قضایای دارفور، یمن، لبنان و اخیرا میزبانی شورای انتقالی لیبی، نسبت به دیگر کشور های عربی پیش گام بوده است.
همچنین برای ایجاد موازنه در منطقه، امیر قطر با سفر به تهران کوشید مناسبات نزدیک را با تهران نگهدارد. گرچه تحلیل گران شانس قطر در رقابت با قدرتهای جهان اسلام مانند عربستان سعودی و ترکیه را ضعیف ارزیابی می کنند.
دولت قطر امیدوار است با میزبانی از دفتر طالبان در خاک خود، به محبوبیت خود در محافل سلفی که در قطر و در کشوهای عربی از نفوذ زیادی برخوردارند و همواره از طالبان پشتیبانی کرده اند، بیافزاید.
در ابتدا قرار بود محل دفتر طالبان در آنکارا باشد، آنکارا ترجیح افغانستان بود، ترکیه کشوری است که مناسبات تاریخی بسیار نزدیکی با افغانستان داشته است.اما امتیازات زیادی که دوحه پایتخت یک کشور کوچک و ثروتمند عربی که بلندپروازی های منطقه ای ترکیه را ندارد، اطمینان خاطر بیشتری به آمریکا می دهد که دوحه را بر آنکارا ترجیح دهد.
با گشایش دفتر طالبان در قطر، روند مذاکرات صلح با طالبان وارد مرحله تازه ای خواهد شد و رهبران طالبان نیز پس از ده سال تعقیب و گریز، زندگی سیاسی تازه یی را آغاز می کنند.