گریز نیروهای حماس از سوریه به رغم تهدیدهای ایران
گزارش ها حاکی است خالد مشعل، رییس دفتر سیاسی حماس، تصمیم به خروج تدریجی نیروهایش از سوریه گرفته است.
میترا فرهمند (اسرائیل)
موجی از گزارش های جدید از خاورمیانه و از جمله از سوی رویترز، حکایت از آن دارد که نیروهای حماس در سوریه با نگرانی از تزلزل بیشتر در پایه های حکومت بشار اسد، این کشور را ترک کرده و شماری از آنها به نوار غزه بازگشته و برخی نیز راهی کشورهای دیگری در منطقه شده اند.
همزمان، روزنامه اسرائیلی هاآرتص دوشنبه به نقل از مقامات ارشد فلسطینی در حماس، گزارش داد که جمهوری اسلامی ایران حماس را «تهدید» کرده است که «پشت کردن» این جنبش به بشار اسد، «عواقبی سخت» خواهد داشت و ایران کمک های مالی و تسلیحاتی به حماس را قطع خواهد کرد.
این منابع فلسطینی گفته اند که «ایران به سران حماس اخطار داده است در کنار این اقدامات تنبیهی، آموزش نیروهای حماس (در ایران، لبنان و سوریه از سوی سپاه پاسداران ایران) را نیز قطع خواهد کرد.»
منابع فلسطینی یاد شده به هاآرتص گفتند که به رغم همه «پیام های وخیم انتقال یافته» از سوی ایران، خالد مشعل، رییس دفتر سیاسی حماس و یارانش ترک سوریه را ترجیح می دهند.
بنا براین گزارش ها، در حال حاضر، نیروهای رده دوم و سوم حماس، در اقدامی که خالد مشعل خود طراح آن است، به تدریج دمشق را ترک می کنند و حماس سران سوریه را از این امر آگاه نکرده و موج گریز، به آرامی در جریان است.
بنا برگزارش ها، برخی از فعالان حماس، رفتن به کشورهای دیگری مانند سودان، قطر و لبنان را ترجیح داده اند.
خالد مشعل، بیست و ششم نوامبر، پنجم آذر، در سفر رسمی دو روزه به خارطوم، پایتخت سودان، با عمر البشیر، حاکم سودان دیدار کرد و به گفته ناظران، به نظر می رسد که این سفر به خارطوم، با تلاش ها برای انتقال بخشی از نیروهای اصلی حماس به سودان در ارتباط بوده است.
در همین حال، صالح العروری، یکی از اعضای دفتر سیاسی حماس، در مصاحبه با هاآرتص گفت که کادر رهبری حماس در سوریه بوده و این جنبش، «همچنان از مناسبات حسنه با حکومت اسد برخورداراست» ولی افزود که «حماس هیچ قصدی برای دخالت در امور داخلی سوریه ندارد.»
در حالی که قرار است که خالد مشعل به زودی از اردن نیز دیدار کند، برخی از سران حماس پیشاپیش گفته بودند که در این سفر، انتقال دفتر حماس به اردن در دستور کار نیست؛ تکذیبی به گفته ناظران، به خودی خود نشان می دهد که انتقال دفتر حماس از سوریه به کشوری دیگر، همچنان مطرح است.
در ماه های اخیر گفته شده بود که سران مصر برای انتقال دفتر اصلی حماس به قاهره، شرط های سنگینی گذاشته اند با این که حکومت جدید مصر مناسبات بسیار حسنه ای با حماس برقرار کرده و خالد مشعل بارها در ماه های اخیر در مصر بوده است.
گزارش ها از جمله از سوی رویترز در مورد بازگشت برخی از نیروهای حماس از سوریه به غزه در حالی است که سران خارج نشین حماس، همواره تأکید داشتند که خودداری آنها از بازگشت به سرزمین های فلسطینی، برای این است که نشان دهند که غزه را همچنان یک منطقه اشغال شده می دانند و زندگی در تبعید، اعتباری برای وجهه آنها بوده است.
سران حماس به دو شعبه تقسیم می شوند که ضمن همکاری کامل با یکدیگر، هر یک وظیفه دیگری را دنبال می کند: سران حماس در داخل سرزمین های فلسطینی، که عمدتآً در باریکه غزه هستند، تأمین نیازهای جمعیت فلسطینی را در دست دارند که این وظیفه از ژوئن ۲۰۰۷ در پی تسلط یکجانبه حماس بر غزه، سنگین تر شده است؛ درحالی که وظیفه اصلی شعبه سوریه نشین حماس، گردآوری کمک های مالی از سراسر جهان و تلاش برای تضمین کانال های مالی و تسلیحاتی به سوی حماس بوده است؛ امری که حماس به ویژه از طریق ایران آن را تأمین کرده است.
شعبه داخل نشین حماس در دست کسانی مانند اسماعیل هنیه، نخست وزیر کنونی است و پس از او، شخصیت هایی مانند محمود الزهار، وزیر خارجه پیشین و خلیل الحیة، قرار دارند.
بارزترین چهره در میان شعبه خارج نشین حماس، خالد مشعل، رییس دفتر سیاسی این جنبش و پس از او، موسی ابومرزوق است. این شعبه نمایندگانی نیز در برخی از کشورهای منطقه از جمله لبنان و ایران دارد.
خالد مشعل تا سال ۱۹۹۹ در اردن زندگی می کرد؛ جایی که والدینش نیز مقیم آن بوده اند. او دردهه نود مورد سوء قصدی قرار گرفت که به موساد اسرائیل نسبت داده شد اما درنتیجه فشار سنگین ملک حسین، پادشاه وقت اردن، نتانیاهو که آن زمان نیز نخست وزیر اسرائیل بود، ناچار شد پادزهر ویژه ای را برای نجات جان مشعل دراختیار اردن قرار دهد.
درپی نجات جان مشعل با این پادزهر وِیژه اسرائیلی، ملک حسین حاضر شد بی سر و صدا، عوامل مرتبط با سوء قصد به مشعل را آزاد کند و به اسرائیل بازگرداند.
مشعل که به محبوبیتی از این طریق دست یافته بود، در نیمه دوم دهه نود میلادی به همکاری گسترده تر با جمهوری اسلامی ایران پرداخت تا جایی که اردن او را به دلیل طرح توطئه مشترک با سفارت ایران در اردن برای کشتن اسرائیلی های جهانگردی که به اردن می روند و نیز ضربه زدن به منافع دیگر اسرائیلی در اردن، از خاک آن کشور اخراج کرد.
از سال ۱۹۹۹ بود که با رفتن خالد مشعل به سوریه، جبهه ضد اسرائیلی که ایران و تشکل های مسلح فلسطینی و لبنانی آن را «جبهه مقاومت» می نامند، در سوریه قوی تر شد؛ جبهه ای که شامل ده سازمان و تشکل فلسطینی است و حماس پیشآهنگی آن را در دست دارد.
سران حماس نه تنها ازهمکاری های گسترده سوریه و همپیمان ایران، در پیشبرد هدف های خود برخوردار بوده اند، که از تدابیر شدید امنیتی از سوی نهادهای امنیتی و اطلاعاتی سوریه نیز بهره مند بوده اند.
درحالی که گروه های بزرگی از نیروهای حماس در کنار فلسطینی ها در اردوگاههایی مانند شهرک بزرگ «یرموک» در حومه دمشق زندگی می کنند، سران اصلی حماس، زندگی مجلل و امنی در پناه حمایت های قاطع بشار اسد و نهادهای اطلاعاتی وامنیتی او داشته اند.
رهبران جمهوری اسلامی ایران در سفرهای خود به سوریه همواره ملاقات با خالد مشعل را در دستور کار خود داشته اند و یا سفرهای بسیار خالد مشعل به ایران نیز همواره از سوریه انجام شده است؛ آخرین سفر او حدود سه ماه پیش در جریان برگزاری کنفرانسی با نام «بیداری اسلامی» بود که مشعل با آیت الله خامنه ای نیز دیدار کرد.
اما همه شواهد پس از جدی ترشدن اعتراض های مردمی در سوریه علیه حکومت بشار اسد، نشان می داد که سران حماس در حال تکاپو برای بیرون رفتن از سوریه هستند.
نیروهای نظامی ارتش سوریه چندی پیش حتی به یکی از اردوگاه های فلسطینی نشین در ساحل دریای مدیترانه در پیرامون بندر لاذقیه، حمله کرده و دهها نفر از فلسطینی ها را که با معترضین سوریه همدلی نشان داده بودند، کشتند و سکوت سران حماس در برابر این کشتار، خشم فلسطینی ها را برانگیخت و سران فتح نیز حکومت سوریه را به باد انتقاد گرفتند.
در ماه های اخیر، خانواده های فلسطینی های جوانی که در تظاهرات «یوم النکبة» کشته شده بودند، به سران حماس که برای تسلیت گویی به اردوگاه یرموک رفته بودند، حمله کرده و آنها را با خشم از محل رانده و به همکاری با بشاراسد متهم کردند.
سوزاندن پرچم های ایران، حزب الله و حماس بر سر سطل های زباله از سوی معترضان در سوریه، یا شعارهایی مانند «لا حزب الله و لا ایران»، یکی از نمادهای بارز مخالفت سوری ها با حضور دخالت و حضور این نیروهای بیگانه در کشورشان بوده است.
گریز نیروهای حماس از سوریه و یا دستکم، خالی کردن اطراف بشار اسد از سوی حماس، اثبات نظرات این بخش از تحلیلگران است که گفته بودند که حماس و حزب الله لبنان نیز سرانجام، منافع خود را بر منافع سوریه و جمهوری اسلامی ایران ترجیح خواهند داد.
برهان غلیون، بارزترین چهره اپوزیسیون سوریه، جمعه صریحاً گفت که با برافتادن نظام اسد، هر حکومتی که در سوریه به روی کار آید، با ایران و حزب الله قطع رابطه خواهد کرد.