کاهش سطح روابط به کاردار چه معنایی دارد؟

دولت ایران مطابق تصمیم مجلس این کشور به زودی قانون کاهش روابط ایران و بریتانیا را اعلام خواهد کرد.

پس از ابلاغ این قانون، وزارت خارجه ایران باید حداکثر طی دو هفته روابط سیاسی این کشور با بریتانیا را از سطح سفیر به کاردار تنزل دهد.

اما با کاهش سطح روابط دو کشور به سطح کاردار عملا چه اتفاقی رخ می دهد؟

بالاترین سطح روابط سیاسی کشورها با یکدیگر سطح سفارت است. بر این اساس دو کشور میزبان سفیری از طرف مقابل خواهند بود که در اصطلاح دیپلماتیک نماینده تام الاختیار کشورش محسوب می شود و عمل و تصمیم او عمل و تصمیم بالاترین مقام کشورش در محل ماموریت کشور میزبان خواهد بود.

این موضوع در حکم ماموریت سفیر یا همان استوارنامه درج شده و در مراسمی که در حضور بالاترین مقام اجرایی کشور میزبان (رهبر، پادشاه، رئیس جمهور، نخست وزیر، امیر) انجام می شود، اعتبار حکم او تایید و ماموریت به شکل رسمی آغاز می شود.

مثال آن در روابط ایران و بریتانیا مربوط به حدود یک ماه پیش است.

دامینیک جان چیلکات، سفیر جدید بریتانیا در تهران که فرستاده تام الاختیار الیزابت دوم ملکه بریتانیا است، با علی اکبر صالحی وزیر امور خارجه ایران دیدار کرده و رونوشت استوارنامه خود را برای شروع ماموریت به او ارائه کرده است. آقای چیلکات برای آغاز رسمی فعالیت هایش باید اصل استوارنامه خود را طی جلسه ای رسمی به رئیس جمهور ایران بدهد. زمان این دیدار پس از درخواست رسمی سفارت، از سوی وزارت خارجه به سفیر اعلام می شود و تا پیش از آن سفیر حق دیدار رسمی و استفاده از تشریفات کامل همچون نصب پرچم به خودرویش را ندارد.

رسول موحدیان عطار آخرین سفیر ایران در لندن هم در زمان آغاز ماموریتش در بریتانیا همچون دیگر سفرای ایران، استوارنامه خود را به ملکه بریتانیا ارائه و ماموریت خود را آغاز کرده بود.

هرچند کشورها پیش از صدور حکم ماموریت و امضای استوارنامه فردی که می خواهند به عنوان سفیر اعزام کنند، مشخصات او را به اطلاع دولت میزبان می رسانند و موافقت آن کشور را برای آغاز ماموریت او جلب می کنند اما سفیر اعزام شده تا پیش از ارائه استوارنامه هنوز اجازه فعالیت رسمی ندارد.

اعضای سفارت هر کشوری، شامل نمایندگانی با رده و رتبه مشخص سیاسی هستند.

به عنوان مثال بالاترین رده سیاسی در هیات نمایندگی متعلق به شخص سفیر است. پس از او نفر دوم سفارت قرار دارد. رایزن های سیاسی (در سه رده اول تا سوم) دبیران (در سه رده اول تا سوم) و وابستگان (در دو رده سیاسی) اعضای پایین تر سفارت یا هیات نمایندگی سیاسی را تشکل می دهند.

در زمان کاهش روابط در حد کاردار، سفیر که نماینده تام الاختیار کشورش است اگر هنوز در خاک محل ماموریتش باشد باید محل را ترک کند.

پس از او عملا نفر دوم سفارت به عنوان کاردار موقت مسئولیت اداره هیات نمایندگی را بر عهده می گیرد اما عملا او دیگر نماینده تام الاختیار کشورش محسوب نمی شود. منصب کارداری ترجمه ای از عبارت فرانسوی شارژ دو فر به معنای عهده دار امور است.

در زمان مرخصی یا غیبت سفیر در محل ماموریت هم وظایف او را نفر دوم بر عهده می گیرد که در این هنگام کاردار خوانده می شود.

مطابق کنوانسیون وین که ایران هم آن را در فروردین ۱۳۴۰ امضا کرده است، ماموریت سفرا نزد بالاترین مقام اجرای کشورها (در ایران سفرا نزد رئیس جمهور) است و ماموریت کاردارها نزد وزارت امور خارجه دولت میزبان.

نام کاردار موقت به وسیله رئیس مأموریت و در صورتی که رئیس مأموریت معذور باشد از طرف وزارت امور خارجه کشور فرستنده (در اینجا بریتانیا) به وزارت امور خارجه کشور پذیرنده (ایران) اعلام خواهد شد.

به طور معمول ملاقات های سیاسی که برای سفیر امکان پذیر است، برای کاردار انجام شدنی نیست چرا که با توجه به رتبه سیاسی پایین تر او نسبت به سفیر، وزرا و معاونان وزارتخانه ها حاضر به ملاقات با او نمی شوند. کاردار هم عملا اختیاراتی همچون سفیر ندارد تا در صورت لزوم قادر به تصمیم گیری باشد.

در برنامه های رسمی و ملی هم بر اساس پروتکل های تشریفاتی، کشورهای میزبان جایگاه کاردارها را به دلیل رتبه سیاسی آنها، پایین تر از محل حضور سفرا قرار می دهند.

نتیجه این وضعیت، کندی فعالیت های سفارتخانه ای محسوب می شود که به وسیله کاردار اداره می شود. در چنین موقعیت هایی عموما مذاکرات سیاسی سفارتخانه با مقام های کشور میزبان به سرعت پیشین انجام نمی شودو فعالیت ها و روابط فرهنگی و اقتصادی به دلیل محدودیت هایی که کاردار در حوزه اختیارات دارد، به پایین ترین سطح می رسد.

دیدار مقام های دو کشور در رده های مختلف هم معمولا در این وضعیت به حداقل کاهش پیدا می کند.

کاهش سطح روابط دو کشور از سفیر به کاردار، به جز ارسال پیام نسبتا قوی سیاسی از سوی دولت میزبان (در اینجا ایران) به دولت میهمان (بریتانیا) همکاری های جانبی و فعالیت های سفارت را هم محدود می کند.

ایران و بریتانیا طی بیش از سه دهه اخیر دوبار روابط سیاسی با یکدیگر را به طور کامل قطع کرده اند. در این وضعیت تمامی کارکنان سفارتخانه خاک ایران را ترک کردند و سفارت سوئد در تهران حفاظت از منافع بریتانیا در ایران را بر عهده گرفت.

پس از مدتی قطع کامل روابط، سطح مناسبات ایران و بریتانیا به سطح کاردار ارتقا پیدا کرد و مدت ها در این وضعیت ادامه داشت.

ایران این هفته پس از مدت ها تهدید به قطع کامل روابط با بریتانیا، به کاهش روابط از سفارت به کاردار رای داده است.

به طور معمول کشور طرف مقابل هم برای تنظیم هم سطح روابط، به زودی سطح مناسبات با ایران را کاهش خواهد داد اما جمهوری اسلامی ایران مدت ها است که با پایان دوره ماموریت سفیر پیشین اش هنوز سفیر تازه ای به لندن نفرستاده و سفارت ایران عملا توسط کاردار اداره می شود.

ایران و بریتانیا مدت هاست که روابط دیپلماتیک گرمی با یکدیگر ندارد و به گفته مقام های ایرانی مبالادت تجاری دو کشور هم در سطحی نیست که نتوان از آن چشم پوشی کرد.

دیدارهای محدود دوجانبه مقام های بلندپایه دو کشورهم پس از پایان دوران ریاست جمهوری محمد خاتمی عملا متوقف شده است.

به این ترتیب تصمیم ایران به کاهش روابط به سطح کاردار با توجه به وضعیت فعلی دو کشور که سرد و پر تنش است، چیزی بیش از یک ارسال یک پیام ناخرسندی قوی، تاثیر دیگری نخواهد داشت هرچند که معدود روزنه های ارتباط و تماس باقی مانده را محدودتر می کند.