گزارش آژانس و «مرد مرموز» برنامه اتمی ایران

کارشناسان اتمی غرب می گویند فرد نظامی ای که گفته می شود قلب تپنده برنامه جنجالی اتمی جمهوری اسلامی است، برای دور ماندن از دید سازمان ملل و حفاظت در برابر سوء قصد های احتمالی، تحت تدابیر شدید امنیتی و در اختفا نگاه داشته شده است.

                   

آژانس بین المللی انرژی اتمی طی گزارشی که در هفته گذشته منتشر کرد این نظامی ایرانی را «محسن فخری زاده» معرفی کرد. بر این اساس، فخری زاده مهره ای کلیدی در برنامه مشکوک ایران برای دستیابی به فن آوری هسته ای و توسعه توانمندی های اتمی توصیف شده و در عین حال خاطرنشان شده است که احتمال دارد این نظامی ایرانی همچنان در برنامه هسته ایران دست داشته باشد.

به نوشته خبرگزاری رویترز، محسن فخری زاده یک افسر ارشد سپاه پاسداران بوده و تنها مقام ایرانی است که از او در یکی از ضمائم تفضیلی گزارش سازمان ملل نام برده شده است.

به موجب گزارش جدید دیده بان هسته ای سازمان ملل، بر پایه اسناد و قرائن این مسئله مورد تأیید قرار گرفته است که رژیم ایران در حال طراحی و ساخت بمب اتمی است.

پیشتر و در سال ۲۰۰۷ میلادی نام فخری زاده به صورت گذرا در یکی از قطعنامه های سازمان ملل به عنوان فردی آورده شده بود که در فعالیت های هسته ای یا موشک های بالیستیک دست داشته است. یک سال بعد از صدور قطعنامه سازمان ملل نیز گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی اشاره ای به این فرد داشت.

چهره ای در سایه

به ندرت اتفاق افتاده که محسن فخری زاده در رسانه های ایران مطرح شود. چهار سال پیش، خبرگزاری مهر در مطلبی، فخری زاده را به عنوان یک دانشمند شاغل در وزارت دفاع و مدیر پیشین مرکز تحقیقات فیزیک معرفی کرد.

برخی سایت های ایرانی از او به عنوان یک استاد دانشگاه یاد می کنند.
یا این حال، تحلیلگران غربی اذعان می کنند که اطلاعات زیادی از فخری زاده در دسترس عموم قرار ندارد، اندیشکده «آی.اس.آی.اس.» در واشینگتن او را یک مهندس اتمی می داند که بر شماری از پروژه های مربوط به طرح های تحقیق و توسعه تسلیحاتی برنامه هسته ای ایران نظارت داشته است.

یک مقام رسمی که نخواست نامش در این گزارش منتشر شود – و اهل یکی از کشورهایی است که ایران را متهم می کند که به دنبال ساخت بمب اتمی است– محسن فخری زاده را «مردی مرموز» توصیف می کند.

«گرِگ تیلمان» از انجمن کنترل تسلیحات در واشینگتن می گوید که تا کنون هیچ عکسی از فخری زاده ندیده است اما به احتمال قوی این شخص در فعالیت های هسته ای ایران جایگاه برجسته ای دارد.

تیلمان در ادامه می افزاید آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA) «مدتهاست به دنبال انجام مصاحبه ای با اوست و اینکه مقام های ایرانی همیشه امکان چنین مصاحبه ای را رد کرده اند، خود، حقیقتی بسیار گویا است.»

دیوید آلبرایت مدیر اندیشکده «آی.اس.آی.اس.» و کارشناس گسترش سلاح های هسته ای می گوید به باور او ملاحظات امنیتی برای محافظت از فخری زاده پس از ترور چند دانشمند هسته ای ایران تشدید شده است. ایران، اسرائیل و دیگر دشمنان اش را عوامل پشت پرده ترتیب دهنده این ترورها می داند.

حکومت ایران گزارش جدید آژانس را «دارای انگیزه های سیاسی» دانسته و اعلام کرده که یافته های گزارش فوق بی ارزش و بر پایه اسناد و مدارک ساختگی است.

سند منتشر شده توسط آژانس بین المللی انرژی اتمی گزارشی درباره برنامه تسلیحاتی ایران ارائه می دهد که در سال ۲۰۰۳– زمانی که ایران به طور فزاینده تحت فشار غرب قرار گرفت– متوقف شد. اما این توقف دیری نپایید و برخی فعالیت ها در چارچوب برنامه فوق به طور مجدد از سر گرفته شد. در عین حال، گزارش فعالیت های ایران را ادامه دهنده برنامه اتمی تمام عیار قلمداد نمی کند.

یک مقام ارشد غربی درین باره توضیح می دهد که «رژیم ایران از زمان متوقف کردن برنامه جامع و تمام عیار اتمی اش در سال ۲۰۰۳ میلادی، به طور پیوسته به فعالیت های خود که مرتبط با ساخت یک سلاح اتمی است ادامه داده است.»

سرنخ اصلی

گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی می افزاید فخری زاده مقام اجرایی برنامه موسوم به «آماد» در ایران است، که پژوهش های اش، طبق یافته های این گزارش، در حیطه مواد منفجره و فنون تجهیز موشک برای سوار کردن کلاهک های جنگی بوده است. کلیه این فعالیت ها به شکلی تقریباً ناگهانی در اواخر سال ۲۰۰۳ به حالت تعلیق در آمد.

اما داده های اطلاعاتی آژانس بین المللی انرژی اتمی همچنان نشان می دهد که بعضی از فعالیت های ایران چندی بعد از سر گرفته شد و فخری زاده نیز «در سمت سازمانی رده بالای خود ابقا شد.» در این میان، یکی از کشورهای عضو به آژانس اطلاع داده که وی هم اکنون مدیریت سازمان تحقیقات و نوآوری امور دفاعی را برعهده دارد.

گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی تأکید می کند که «آژانس از این جهت نگران است چون برخی فعالیت های صورت گرفته پس از سال ۲۰۰۳ ارتباط زیادی با یک برنامه تسلیحاتی اتمی نشان می دهند.»

یک دیپلمات غربی می گوید فخری زاده «سرنخ اصلی» در گزارش آژانس است.

دیوید آلبرایت با استناد به منابع اطلاعاتی می گوید به نظر می رسد پس از دستور سال ۲۰۰۳ مبنی بر تعلیق فعالیت ها، فخری زاده «فوق العاده برآشفته» شده بود.

با وجود این، فخری زاده همچنان بودجه مالی خود را دریافت کرده و موسسه های تحت مدیریت اش به کار خود ادامه داده اند و البته بخشی از فعالیت ها هم هیچگاه به واقع متوقف نشدند.