آینده سوریه؛ پایان وحشتناک یا وحشت بی پایان؟

اگر وقایع سیاسی جهان عرب را بتوان مصداقی از اصطلاح بهار عربی دانست، اما داستان سوریه و مردمانش با حکومت اسد، اکنون بیش از هر چیز به یک تراژدی دردناک و خونبار شباهت دارد.

                             

در ده روز گذشته بیش از ۲۰۰ شهروند سوری قتل عام شدند تا شمار قربانیان این حمام خون، از ۳۵۰۰ تن افزون شود.

اما در عرصه بین المللی، آنچه که نصیب این مردم شده است نه نسیمی از بهار همسایگان اش، بلکه تنها دلسوزی های کلامی جهانیان بوده است.

شاید الگوی لیبی انتظارها را از نهادهای بین المللی برای مداخله موثر درسوریه افزایش داده باشد. اما تا اینجا، تنها دستاورد، بیانیه اتحادیه عرب برای تعلیق عضویت سوریه در این نهاد منطقه ای و ضرب الاجل سه روزه آن به رژیم بشار اسد بوده است.

ضرب الاجلی که از سوریه می خواهد تا طرح پیشنهادی این اتحادیه را برای توقف خونریزی در سوریه اجرا کند.
در برنامه دیگری از «نمای دور، نمای نزدیک» برای بررسی تحلیلی این موضوع با ما همراه شوید.

پیش از هر چیز از کارشناسان این برنامه می پرسم اهمیت بیانیه اتحادیه عرب برای انقلاب سوریه چیست؟

امیر طاهری، روزنامه نگار و تحلیلگر مسائل خاورمیانه: این تصمیمات بسیار با اهمیت است. برای اینکه برای اولین بار است که اتحادیه عرب، در نزدیک به ۶۰ سال حیاتش در امور داخلی یکی از کشورهای عضو دخالت می کند و رسما از ارتش سوریه درخواست می کند که از دولت سوریه اطاعت نکند.
همچنین این از معدود موارد در طول ۶۰ سال گذشته است که یک کشور عربی، عضویت اش در اتحادیه عرب معلق می شود. آخرین باری که این اتفاق افتاد عراق در زمان صدام حسین و بعد از حمله به کویت بود.
به این ترتیب راه دارد برای تحولات بعدی باز می شود که این تحولات ممکن است برای حل مشکل سوریه راهگشا باشد.»

و علی صدرزاده، کارشناس دیگر جهان عرب چنین می گوید: اهمیت اش این است که کشورهایی که تا کنون پشت دولت سوریه بودند – نظیر الجزایر و مصر- آنها هم رای دادند که عضویت سوریه در اتحادیه عرب به تعلیق بیافتد و تنها کشورهایی که از سوریه حمایت کردند، لبنان و یمن بودند. و عراق هم که در این مورد رای ممتنع داده است.
در حقیقت تمامی جامعه عرب – منهای این سه کشور – علیه بشار اسد هستند و این امر برای سوریه بسیار گران خواهد بود. ضمن اینکه از نظر سیاست داخلی نیز یک نوع موفقیت برای مخالفان بشار اسد در درون سوریه محسوب خواهد شد.»
 

در حال حاضر اوباما ریاست جمهوری خودش را بر این تز مستقر کرده است که «من پایان دهنده جنگ ها هستم.» ولی دیر یا زود اروپاییان منتظرند که آمریکا رهبری این جریان را بر عهده بگیرد که به اعتقاد من به زودی این کار رخ خواهد داد، دخالت در امور سوریه هم امکان پذیر خواهد شد.

امیر طاهری، روزنامه نگار

اما با توجه به مداخلات به گفته ناظران، مخرب سوریه در عرصه سیاسی لبنان، چرا لبنان از مواضع اخیر جهان عرب حمایت نکرد؟

امیر طاهری: لبنان در واقع زیر سایه ترور سوریه زندگی می کند. بسیاری از رهبران سیاسی لبنان از جمله نخست وزیر اسبق، رفیق حریری و آقای جبران تووینی و بسیاری دیگرتوسط سوریه ترور شده اند. لبنانی ها از سوریه می ترسند. تروریست شوخی ندارد. به خصوص در کشوری مانند لبنان که عملا زیر سایه تهدید مسلح حزب الله زندگی می کند.
ولی با این حال وزیر خارجه لبنان در پایان این جلسه اظهار نظر جالبی کرد که خلاصه آن این بود که این وضعیت قابل دوام نیست. یکشنبه گذشته هم آقای ولید جنبلاط، رهبر جناح چپ سیاسی لبنان و رهبر اقلیت دروزی هم علنا در کنگره حزب اش از مخالفان بشار اسد حمایت کرد .
آقای نجیب میقاتی، نخست وزیر لبنان هم با وجود اینکه از نظر اقتصادی و تجاری با خانواده بشاراسد سهیم است، نشان داده که امید زیادی به آینده بشار اسد ندارد.
به اعتقاد من، لبنان هم علیرغم موضع گیری رسمی اش، در خط جدایی و فاصله گرفتن از رژیم اسد قرار دارد.
اتحادیه عرب همواره مشهور به اتخاذ مواضع محافظه کارانه است. اما مواضع عملی در آخرین نشست اش علیه رژیم سوریه، چهره متفاوتی از این اتحادیه به ناظران معرفی کرده است.»

چه عاملی سبب ساز این موضع محکم بوده است؟

علی صدرزاده، روزنامه نگار و تحلیلگر خاورمیانه: ما بایستی جامعه عرب را به طور عمومی درباره آنچه که در مورد سوریه دارد انجام می گیرد، به دو جناح تقسیم بندی کنیم. یک جناح کشورهای حوزه خلیج فارس هستند که پیش از اینکه اتحادیه عرب این جلسه را تشکیل دهد آنها حتی سفرای شان را از سوریه فراخواندند.
این که چرا کشورهای حوزه فارس خواهان اعمال فشارهای زیاد به روی سوریه هستند؟ تا حدی به سیاست آنها در منطقه و در مورد ایران مربوط می شود. یعنی آنها تصور می کنند که اگر متحد ایران که سوریه است در ایزولاسیون قرار بگیرد، ایران هم ضعیف خواهد شد.
بخش دیگر جامعه عرب که از ابتدا، خواهان چنین فشاری نبود الان در اثر روند حوادث در سوریه به جایی رسیده است که اگر این وضع ادامه یابد، سوریه وارد یک جنگ داخلی دراز مدتی خواهد شد و بروز جنگ داخلی در سوریه عواقب بسیار وحشتناکی برای کل منطقه در بر خواهد داشت. این نگرانی اصلی جامعه عرب است که اگر وضع به همین منوال رها شود، اصولا کنترل از دست همه خارج خواهد شد.»
 

اگر اتفاقات لیبی را به خاطر داشته باشید، صدور اعلامیه توسط اتحادیه عرب به آقای قذافی، آغازگر یک حرکت بین المللی علیه لیبی شد. اتحادیه عرب اگر موفق بشود که نیروهای مخالف آقای بشار اسد را با همدیگر متحد کند که خودشان از درون، راه حلی برای حل معضل سوریه پیدا کنند، برای جامعه عرب خیلی بهتر است تا این که کار به شورای امنیت سازمان ملل کشیده شود.

علی صدرزاده، تحلیلگر مسائل خاورمیانه

اما تا کنون به رغم خونریزی های آشکار و بی رحمانه اسد، نشانی از واکنش های جدی بین المللی، از آن دست که در لیبی شاهد بودیم، علیه حکومت سوریه در دست نیست. چرا؟

امیر طاهری، روزنامه نگار بین المللی: دو دلیل دارد. اولا همان طور که می دانید چنین اتفاقی در موارد دیگر هم رخ داده است. یعنی سال ها طول کشید تا کشورهای غربی در بالکان دخالت کردند.
در بوسنی و هرزگوین، در کوزوو و در کروواسی کشتارهای خونینی رخ داد و غرب نشست و به این کشتارها در قلب اروپا نگاه کرد بدون اینکه واکنشی نشان دهد یا کاری بکند، تا سرانجام وارد میدان شد. دلیل این تعلل همواره مشکل وارد کردن آمریکا به درون جریان بوده است. در حال حاضر اوباما ریاست جمهوری خودش را بر این تز مستقر کرده است که «من پایان دهنده جنگ ها هستم».
ولی دیر یا زود اروپاییان منتظرند که آمریکا رهبری این جریان را بر عهده بگیرد که به اعتقاد من به زودی این کار رخ خواهد داد، دخالت در امور سوریه هم امکان پذیر خواهد شد.»

علی صدرزاده، تحلیلگر خاورمیانه: سه عامل در این میان وجود دارد. عامل اول مسئله خود آقای بشاراسد است. برخی بر این باورند که بشاراسد بی میل نیست که با بعضی از مخالفین کنار بیاید ولی ۱۵ سازمان امنیتی متفاوت در سوریه فعال اند که هر کدام شان سیاست متفاوتی دارند و جلوی حرکت آقای بشار اسد را هم گرفته اند.
دوم اینکه نیروهای اپوزیسیون سوریه هم با همدیگر متحد نیستند. ما دو تا نیروی اپوزیسیون در سوریه داریم، نخست، شورای هماهنگی که در خود سوریه فعالیت های اپوزیسیون را هماهنگ می کند. دوم هم یک شورای مخالفین خارج از کشور سوریه است که مقرش در استانبول است و فعالیت سوری های مقیم خارج از کشور را هماهنگ می کند.
بین این دو هماهنگی چندانی وجود ندارد و تشتت و پراکندگی گروه های اپوزیسیون هم باعث بسته شدن دست دنیای غرب شده است. سوم اینکه دنیای غرب نمی داند که پس از سرنگونی بشار اسد، این کشور به کجا خواهد رفت؟ ضمن اینکه نباید فراموش کرد که تفاوت بسیار زیادی از نظر جغرافیایی بین لیبی و سوریه وجود دارد.
هر اتفاقی که در سوریه رخ دهد، بلافاصله در لبنان، عراق و اسرائیل تاثیرگذار خواهد بود. بنابر این دنیای غرب برای عکس العمل واقعی و شدید در این کشور نیازمند محاسبه بسیاری است.»

گفته می شود که اسرائیل تا کنون تمایلی به سقوط رژیم سوریه نداشته است. آیا چرخشی در این سیاست دیده می شود؟

امیر طاهری: اسرائیل تا چند ماه پیش عقیده داشت که بهتر است رژیم اسد باقی بماند. چرا که خط آتش بس بین بلندی های جولان مابین اسرائیل و سوریه تنها مرز اسرئیل است که همواره آرام بوده و از سوریه حتی یک تیر هرگز به سوی اسرائیل شلیک نشده است. بنابر این اسرائیلی ها بر این باورند که بهترین رژیم برای سوریه یک رژیم استبدادی است که مردم اش را سرکوب کند ولی در عین حال هم جرات آغاز جنگ با اسرائیل را نداشته باشد.
ولی اکنون اسرائیلی ها هم فهمیده اند که سیاست های دنیای عرب تغییر کرده و به هیچ وجه این تصور که می شود امنیت اسرائیل را به ادامه استبداد و سرکوب مردم در کشورهای عرب متکی دانست، استراتژی درستی نیست.»

برخی بر این باورند که اتحادیه عرب با بیانیه خویش، اکنون چراغ سبزی به مداخله جهانی در سوریه نشان داده است. آیا چنین است؟

علی صدرزاده، کارشناس جهان عرب در این مورد می گوید: اگر شما هم اتفاقات لیبی را به خاطر داشته باشید، صدور اعلامیه توسط اتحادیه عرب به آقای قذافی، آغازگر یک حرکت بین المللی علیه لیبی شد.
اتحادیه عرب اگر موفق بشود که نیروهای مخالف آقای بشار اسد را با همدیگر متحد کند که خودشان از درون، راه حلی برای حل معضل سوریه پیدا کنند، برای جامعه عرب خیلی بهتر است تا این که کار به شورای امنیت سازمان ملل کشیده شود.
گر چه در عین حال صدور این قطعنامه چراغ سبزی برای دنیای غرب است، ولی در این که آیا موافق این باشند که غرب همان عملیات نظامی را که در لیبی انجام داد، در سوریه هم انجام دهد، شک دارم.»

آیا در صورت ورود جامعه جهانی به وقایع سوریه، الگوی لیبی – یعنی حملات هوایی برای پشتیبانی از غیر نظامیان – در اینجا نیز موفق خواهد بود؟

امیر طاهری، تحلیلگر سیاسی: در مورد سوریه کمی اوضاع پیچیده تر است. به چند دلیل. نخست اینکه ناوگان روسیه در بندر سوریه پایگاه دارد و همچنین اسرائیل نزدیک آب های سوریه است. حزب الله هزاران موشک دارد که از ایران گرفته است و ممکن است اینها را بر سر اسرائیل بباراند.
ممکن است در این میان اردن به خطر بیافتد. یعنی اوضاع با لیبی فرق دارد. لیبی نمی توانست کشورهای همسایه اش را مورد تعدی قرار دهد یا به مخاطره بیاندازد ولی این مسئله در مورد سوریه صدق نمی کند.
شبکه تروریستی وسیعی که در اختیار سوریه و متحد اصلی اش یعنی جمهوری اسلامی قرار دارد، در اختیار لیبی نبود. بدون شک در این میان لازم است که حمایت روسیه هم جلب شود.»

آنچه که در وضعیت فعلی سوریه، به رغم مواضع تند اعراب، مشهود است، کوتاه نیامدن نظام سوریه در برخورد با مخالفان داخلی از یک سو و کاغذپاره خواندن بیانیه اتحادیه عرب از سوی دیگر است. سیر وقایع سوریه به کدام سو است؟ آیا رژیم اسد با سیاست «النصر بالرعب» خواهد توانست کار جنبش را یکسره کند؟

علی صدرزاده، تحلیلگر مسائل خاورمیانه: وضعیت فعلا به بن بست انجامیده است. از یک طرف همه مردم مخالف اند و ما انتظار اینکه این تظاهرات و کشتار به پایان برسد را نخواهیم داشت، و اگر این وضع بیش از این ادامه یابد، خطر اینکه سوریه وارد یک جنگ داخلی شود بسیار خواهد بود. این را هم دیپلمات های غربی که ساکن سوریه هستند و هم برخی از منابع عربی تاکید می کنند.
همان طور که گفتم یکی از دلایلی که این قطعنامه صادر شد، ترس دنیای عرب از کشیده شدن سوریه به ورطه یک جنگ داخلی بی پایان بود.»