هنر نازی در نمایشگاه مجازی

علی امینی نجفی
منتقد هنری

حزب ناسیونال سوسیالیسم به رهبری آدولف هیتلر از هنر برداشتی ویژه داشت. رژیم نازی "هنرمندان" بیشماری را به خدمت گرفته بود، که آثار آنها با سقوط رژیم از بین رفت. اکنون (از شامگاه پنجشنبه ۲۰ اکتبر) بخش بزرگی از این آثار در اینترنت قابل مشاهده هستند.

بیشتر آثاری که در زمان تسلط حزب نازی، از سال ۱۹۳۳ تا ۱۹۴۵ در آلمان پدید آمدند، نابود شده‌اند. اما از آن دوران آرشیوی بزرگ حاوی تصویر بیش از یازده هزار "اثر هنری" به جا مانده، که اکنون از طریق اینترنت در اختیار همگان قرار می‌گیرد.

عشق نظامی تمامت‌خواه به "هنر"

 از زمان سقوط رژیم نازی کمتر کسی به "فرآورده‌های هنری" این نظام علاقه نشان داده است. تنها کارشناسان بودند که با آثاری محدود آشنا بودند و از آنها به عنوان نمونه‌های "هنر نازی" نام می‌بردند. اما حتی خبرگان و کارشناسان نیز تنها به یک دهم از آرشیو بزرگی دسترس داشتند که امروزه به یاری اینترنت منتشر می‌شود.

در این آرشیو بیش از یازده هزار اثر از بیش از ۲۵۰۰ "هنرمند" گرد آمده است که آثار خود را در نمایشگاه‌های سالانه برای تماشا و فروش عرضه کرده بودند.

رژیم نازی سالانه نمایشگاهی از "هنرهای تجسمی" در مونیخ برگزار می‌کرد. شخص "پیشوا" در انتخاب آثار برای هر نمایشگاه دخالت داشت. هیتلر در جوانی نقاش بود، اما هیچ موفقیتی به دست نیاورد و این کار را کنار گذاشت. خود مدعی بود که "وظیفه" مهمتری در برابرش قرار گرفته بود.

نمایشگاه هر تابستان از سال ۱۹۳۷ زیر نظر وزارت فرهنگ و تبلیغات به ریاست یوزف گوبلز در مونیخ برگزار می‌شد.

آخرین دور آن در سال ۱۹۴۴ برگزار شد، یعنی یک سال قبل از سقوط "رایش سوم" و پایان جنگ جهانی دوم.

آثار نمایشگاه برای تماشا و فروش عرضه می‌شد، و مشتری اصلی آنها شخص پیشوا بود: آدولف هیتلر با پرداخت مبالغی گزاف بیش از هزار تابلو و پیکره از نمایشگاه‌ها خریداری کرده بود.

علاوه بر پیشوا، زیردستان او و اعضای رهبری حزب ناسیونال سوسیالیسم و افراد برجسته، اشراف توانگر پیرو نظام مشتری این آثار بودند.

آنها با این "آثار هنری" سالن‌ها و تالارهای اشرافی خود را تزیین می‌کردند.

فرصتی بی‌نظیر برای تاریخ هنر

از تمام آثار شش دوره از نمایشگاه‌های سالانه، شش آلبوم کامل عکس به جا مانده است که امروزه در اختیار "انستیتوی مرکزی تاریخ هنر" در مونیخ هستند.

کارشناسان انستیتوی یادشده در همکاری با "خانه هنر" در مونیخ و "موزه تاریخ آلمان" در برلین، سه سال بر آلبوم‌های یادشده کار کردند، عکس‌ها را بررسی و "اسکن" کردند و آنها را برای نشر دیجیتالی آماده ساختند.

اکنون اعلام می‌شود که آرشیو برای نشر اینترنتی آماده است و از شامگاه پنجشنبه (۲۰ اکتبر) به شکل رایگان در اختیار تمام کاربران قرار خواهد گرفت.

هیتلر در جوانی نقاش بود، اما این کار را کنار گذاشت. خود مدعی بود که "وظیفه" مهمتری در برابرش قرار گرفته بود

در آرشیو اینترنتی، علاوه بر مشخصات هر اثر، جزئیاتی کامل درباره آن ارائه می‌شود: خالق اثر، سال و محل تولید آن، قیمت آن و نام خریدار احتمالی آن.

ویژگی‌های هنر نازی

قسمت اعظم آثار باقیمانده از دوران نازی، تکراری و سطحی و بی‌ارزش هستند، اما به پژوهشگران و علاقه‌مندان کمک می‌کنند تا دریابند رژیم نازی چه چیز را "هنر" می‌دانسته و از "هنرمند وفادار به نظام" چه انتظاری داشته است.

بسیاری از تابلوهای به جا مانده درونمایه سیاسی دارند و صرفا برای کارکرد تبلیغاتی خلق شده‌اند.

پرتره‌های گوناگون از شخص "پیشوا" و "قهرمانان" بزرگی که به تأسیس "رایش سوم" یاری دادند و جان خود را در این راه فدا کردند.

اما تابلو و پیکره از قامت انسانی و نقش و نگار طبیعت نیز در میان آنها فراوان است.

تابلوهای "رومانتیک" از طبیعت، با مناظر دشت و دمن، گله گوسفندان زیر نور مهتاب، خوشه‌ها و دسته‌های رنگین گل و گیاه، یا تابلوهای "طبیعت بی‌جان".

در کنار طبیعت، اندام‌های برهنه مهم ترین سوژه تابلوهاست، به ویژه از زنان برهنه، با فیگورها و حالت‌های گوناگون، در کار و تفریح و ورزش و هنرنمایی.

تابلوهای برهنه الگوی برتر نظام را از "تندرستی و برتری جسمی" نشان می‌دهند.

تابلوهای برهنه الگوی برتر نظام را از "تندرستی و برتری جسمی" نشان می‌دهند. زنانی با پیکر "کامل و بدون نقص"، زیبا و درخشان، با حالت‌های "والا" و احساساتی در هاله‌ای از "تقدس" در حال ورزش، رقص و آب تنی.

بیشتر زنان هیچ لباسی به تن ندارند اما کوزه یا گلدانی بر دوش گرفته‌اند یا در حال انجام کاری هستند.

هیتلر از "انسان نوین" که باید در راه تحقق ایده‌های نظام تمام‌گرای فاشیستی خدمت کند، برداشتی روشن داشت، و وظیفه هنر را نمایش این "انسان آرمانی" می‌دانست.

او در عین حال آگاه بود که "هنر مدرن" و آفرینشگران نوجوی آن نمی‌توانند به خواست او پاسخ دهند. نظام او هنرمندان خلاق و نوجو را مورد تعقیب قرار داد، آثار آنها را ضبط کرد و با تحقیر در "نمایشگاه هنر انحرافی" به تماشا گذاشت.

رژیم نازی تنها به کسانی فرصت کار و فعالیت می‌داد که در خدمت گسترش "ایدئولوژی ناسیونال سوسیالیسم" بودند.

با قدرت گرفتن نظام نازی در سال ۱۹۳۳ هنرمندان بیشماری تحت تعقیب قرار گرفتند، به اردوگاه‌های کار اجباری فرستاده شدند و اگر بخت با آنها یار بود، راهی تبعید شدند.

آرشیو مجازی که در اینترنت قابل دسترس است، فرآورده نظامی است که همه چیز را به فرمان خود و زیر نظارت خود می‌خواست. "موفقیت" این نظام در عرصه هنر تنها می‌توانست خلق آثاری یکنواخت، کسل‌کننده، مبتذل و گاه چندش‌آور باشد.

نمایشگاه مجازی آثار هنرمندان نازی در اینترنت در کلیک این نشانی در دسترس است.