همسایگان شمالی ایران ۲۰ ساله شدند
در سال ۱۹۹۱ پنج کشور جدید،ارمنستان، آذربایجان، ترکمنستان، قزاقستان و روسیه در مرزهای شمالی ایران اعلام استقلال کردند.
در ۱۸ اکتبر ۱۹۹۱ جمهوری آذربایجان و در ۲۷ اکتبر ترکمنستان اعلام استقلال کردند. ارمنستان نیز حدود یک ماه پیش از آن مستقل شد. در مرزهای شمالی ایران دولت‌هایی شکل گرفتند که مناسبات مردمان آن با ایرانیان قدمتی دیرینه دارد.
استقلال ۱۵ جمهوری پیشین اتحاد جماهیر شوروی در بیست سال پیش، یکی از بزرگترین رویدادها‌ی سده‌ی بیستم به حساب می‌آید.
گرچه اغلب این کشورها پیش از این نیز به ظاهر جمهوری‌های مستقلی بودند اما همگی آنها در سازمان ملل و یا دیگر مجامع بین‌المللی عضویت نداشتند و امور آنها از طریق "مسکو" انجام می‌گرفت.
ایران جزو نخستین کشورهایی بود که استقلال این جمهور‌ی‌ها را در مرزهای شمالی خود به رسمیت شناخت. با این حال در دو دهه‌ی اخیر مناسبات ایران با این سه کشورهمسایه شمالی که مرز خاکی با ایران دارند، فقط دستاورد نداشته، بلکه فراز و نشیب‌هایی نیز توأم بوده است.
ارمنستان همسایه مسیحی ایران
کلیسای سرکیس در ایران (ارمنستان تنها کشور مسیحی همسایه ایران)
جمهوری ارمنستان درمیان همسایگان شمالی ایران کمترین مرزها را با ایران دارد اما بیشترین بهره‌ها را از مناسبات دوجانبه می‌برد. احداث خط لوله‌ی گازی ایران به ارمنستان و احداث خط آهن و سرمایه‌گذاری ایران در ساختارهای استراتژیک این کشور موجب رضایت سیاستمداران ارمنستان شده است.
هم‌زمان با بیستمین سالگرد برقراری روابط دیپلماتیک با ایران، مراسمی نیز امسال به ابتکار نویسندگان ارمنی و وزارت فرهنگ این کشور در شهر مرزی مغری واقع در مرز دو کشور برگزار شد.
در این مراسم برنامه‌های فرهنگی و هنری به اجرا درآمدند و آثارهنرمندان ایران، از جمله جامعه‌ی ارمنی در ایران به نمایش گذاشته شد.
ترکمنستان با ایران طولانی ترین مرز را دارد
طول مرزهای آبی و خاکی ایران با ترکمنستان حدود ۱۲۵۰ کیلومتراست و مقام‌های دو کشور آن را "مرزهای دوستی و برادری" توصیف می‌کنند.
مناسبات تجاری دو کشورامسال تا چهار میلیارد دلار برآورد می‌شود.
ترکمنستان تنها کشوری است که با ایران مشکلی جدی ندارد و تابحال دو خط لوله گازی از این کشور به ایران کشیده شد
تاکنون دو خط لوله‌ی گاز از ترکمنستان به ایران کشیده شده است. این کشور بخش عظیمی از نیازمندهای‌های گازی استان‌های شمالی ایران را تامین می‌کند.
"خط آهن مشهد - سرخس- تجن" و "سد مشترک دوستی" دو پروژه استراتژیک هستند که در سرحدات دو کشور احداث شده است.
ایران از طریق "سد دوستی" که بر روی رودخانه هریرود میان دو کشور در سال ۱۳۸۴ بسته شد، بخشی از آب آشامیدنی کلان‌شهر مشهد را نیز تامین می‌کند.
با وجود پیوندهای قوی اقتصادی، هنوز میان دو کشور قرارداد صدور روادید لغو نشده است و شهروندان دو کشور مجبور به گرفتن روادید هستند.
محمد موسی هاشمی گلپایگانی، سفیر ایران در ترکمنستان می‌گوید، به رغم مشکلات ویزا، تردد اتباع ترکمنستان در ایران در قیاس با سال گذشته دو برابر شده است.
کارشناسان بهرغم مناسبات حسنه‌ی دوطرف و رشد فزاینده‌ی مبادلات تجاری، از اختلافات این دو کشور بر سر تعیین خط مرزی دریای خزر صحبت می‌کنند.
اختلاف بر سر تعیین نرخ گاز صادراتی ترکمنستان به ایران نیز یکی از مشکلات عمده ایران و ترکمنستان بوده است.
فراز و نشیب روابط ایران با جمهوری آذربایجان
جمهوری آذربایجان بهرغم جنگ با کشور همسایه خود ارمنستان میان سالهای ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۴، به دلیل برخوداری از منابع سرشار نفت و گاز و سرازیر شدن "دلار‌های نفتی" در سالهای استقلال ۲۰ ساله، توسعه فراوانی یافته است.
مناسبات ایران و آذربایجان توام با فراز و نشیب بوده
سرمایه‌گذاری شرکت‌‌‌های غربی در صنایع نفت و گاز، این کشور را به غرب نزدیک‌تر کرده و در نتیجه مناسبات این کشور با ایران عاری از تنش نبوده است.
مقام‌های بلندپایه نظامی ایران تاکنون به صراحت آذربایجان را به دلیل همکاری با آمریکا و اسراییل مورد انتقاد داده‌اند. دخالت‌های دینی برخی از روحانیان اهل شیعه در ایران در امور دینی آذربایجان نیز سبب ناخرسندی حاکمان این کشور شده است.
مقام‌های جمهوری آذربایجان به دلیل حمایت‌هایی که تاکنون ایران از ارمنستان کرده است، بارها مقام‌های تهران مورد انتقاد قرار داده‌اند.
مناسبات دو کشور با گذشت دو دهه از استقلال آذربایجان فراز و نشیب‌هایی داشته است، ولی مقام‌های هر دو کشور می‌کوشند از وارد شدن به یک جنگ لفظی بپرهیزند.
|