خطر بروز بیماری های مسری و سرطان با خشک شدن دریاچه ارومیه

خطر بروز بیماری های مسری و سرطان با خشک شدن دریاچه ارومیه

محمود احمدی نژاد، رییس جمهوری اسلامی ایران، در سفر اخیر خود به اردبیل طی سخنانی در مورد خشک شدن دریاچه ارومیه گفته است که این دریاچه هر پانصد سال خشک شده و به گودالی از نمک تبدیل می شود.

 

خشک شدن تدریجی این دریاچه موجب اعتراض بسیاری از طرفداران محیط زیست و اهالی آن منطقه شده است.

رادیو فردا در گفت و گو با علی محمدی کارشناس زمین شناسی مقیم زوریخ در سوئیس که مطالعات گسترده ای بر روی دریاچه ارومیه انجام داده است، ابتدا از او در مورد صحت ادعای آقای احمدی نژاد پرسیده است.

علی محمدی: زمانی ما خودمان در سازمان زمین شناسی یک پروژه تعریف کردیم به اسم «مطالعات جامع دریاچه ارومیه» که یک بخش آن مطالعه رسوبات بستر دریاچه از طریق تهیه مغزه ها و تعیین سن آنها و بررسی آب و هوای گذشته بود.

در واقع مطالعه مغزه ها و تعیین سن دریاچه به روش کربن ۱۴ نشان داد این مغزه ها سنی معادل ۲۷ هزار سال دارند. مطالعه دقیق این رخساره های رسوبی هیچ گونه آثاری از خشک شدن دریاچه ارومیه نشان نداد.

دریاچه ارومیه شور است و اگر خشک شدگی در آن صورت گرفته باشد باید لایه های نمک را داخل لایه های رسوبات ببینیم که چنین چیزی مشاهده نشده است.

گفته می شود روی رودهایی که این دریاچه را تغذیه می کرده ۸۸ سد احداث شده است که دلیل خشک شدن دریاچه ارومیه همین مسئله است. به نظر شما دلایل خشک شدن دریاچه ارومیه چیست؟
ما میزان بارندگی های ۱۱ ایستگاه که در حوزه آبریز دریاچه ارومیه قرار داشت را برای یک میانگین ۲۵ ساله به دست آوردیم. بر اساس این تحقیقات طراز دریاچه ارومیه با میزان تغییرات بارندگی تا سال ۲۰۰۰ همخوانی دارد، یعنی وقتی بارندگی زیاد شده سطح آب دریاچه بالا آمده و وقتی بارندگی کم شده سطح آب دریاچه هم پایین آمده است.

ولی از سال ۲۰۰۰ به بعد این دو نمودار هیچ همخوانی با هم ندارد و روند معکوسی را نشان می دهد. بارندگی ما از سال ۲۰۰۰ به این طرف یک روند تقریبا نرمال داشته ولی دریاچه ارومیه خشک شده است، این نشان می دهد به رغم بارندگی ها آبی وارد دریاچه نشده که تنها علت آن وجود سدهایی است که بر روی رودخانه ها احداث شده است.

اگر آمار احداث سدها را نیز بررسی کنیم می بینیم اکثر این سدها از سال ۲۰۰۰ به بعد روی رودخانه ها احداث شده و آمار آن برای استان های آذربایجان شرقی و غربی و کردستان موجود است. تمام بارانی که روی حوزه های آبریز دریاچه ارومیه باریده پشت سدها جمع شده و به نظر من ۸۰ تا ۹۰ درصد خشک شدگی دریاچه ارومیه می تواند احداث این سدها باشد.

طرحی وجود دارد که می خواهند آب رودخانه ارس را به این دریاچه هدایت کنند، اما نماینده اردبیل در مجلس مخالفت کرده و گفته چنین اقدامی کشاورزی استان اردبیل را نابود می کند. نظر شما چیست؟
برای نجات دریاچه ارومیه دو راه حل وجود دارد، یک راه حل کوتاه مدت و یک راه حل دراز مدت. برای کوتاه مدت به نظر من بهترین راه حل باز کردن دریچه سدها و جاری شدن آب پشت سدها به دریاچه است آن هم زمانی که میزان بارندگی ها در فصل بهار بیشترین مقدار است. اگر این اقدام صورت گیرد سطح طراز دریاچه ممکن است یک یا دو متر بالا بیاید و حالت تعادل پیدا کند تا آبها دوباره پشت سد جمع شود و این روند دوباره تکرار گردد.

حوزه های دیگر یعنی رود ارس و رود زاب که مورد بحث قرار گرفته ارتفاعی پایین تر از سطح آب دریاچه دارند و اگر این حجم عظیم آب را بخواهند بیاورند پروژه بسیار بزرگی است و نیازمند پمپاژ آب و مسائل دیگر که با شرایط فعلی تا بخواهد ردیف بودجه ای به آن تخصیص یابد و اجرایی شود حداقل ۱۰ سال طول می کشد.

اکنون میانگین آب دریاچه ارومیه حدود ۲ یا ۲ متر و ۲۰ سانت است که با این روند طی دو تا سه سال آینده دریاچه ارومیه کاملا خشک می شود و تا بخواهند آب رود ارس را به دریاچه بیاورند ۱۰ سال طول می کشد و تا آن زمان دیگر دریاچه ای نمانده که بخواهند آبی به آن هدایت کنند.

اگر دریاچه ارومیه به کل خشک شود چه پیامدهایی خواهد داشت؟
می توان گفت دریاچه ارومیه تقریبا آخرین دریاچه بزرگ ایران است که دارد خشک می شود. هامون هایی که در زابل هستند یعنی دریاچه های هامون صابری، هلمند و پوزک به خاطر احداث سد بر رودخانه هلمند در افغانستان خشک شده، جازموریان به دلیل احداث سد روی هلیل رود خشک شده، دریاچه تشک و بختگان هم به خاطر احداث سد روی رودخانه کرد استان فارس خشک شد و این روند برای دریاچه ارومیه ادامه دارد با این تفاوت که در بستر دریاچه هامون رسوبات عادی هستند ولی دریاچه ارومیه خیلی شور است و رسوبات آن نمکی.

اگر دریاچه ارومیه خشک شود یک منطقه کویر نمکی به وسعت پنج هزار کیلومتر مربع تشکیل می شود. با توجه به کوهستانی بودن منطقه و این که بیشتر بادها از غرب به شرق می وزد، این بادها همه نمک هایی که طی سال ها رسوب کرده پخش می کند در مناطق صنعتی، کشاورزی و محیط زیست.

اگر باد نمک را به مناطق کشاورزی بیاورد زمین های کشاورزی خشک می شود و از بین می رود. همچنین ریزگردهای نمک ممکن است به شهرهای حاشیه برسد و سلامت افراد را به خطر بیندازد.

خشک شدن دریاچه آرال بین دو کشور ازبکستان و قزاقستان باعث شده یک سری بیماری های مسری و سرطان ها در اطراف این دریاچه برای ساکنین ایجاد شود که ممکن است همین مسئله برای دریاچه ارومیه هم اتفاق بیفتد.