بختیارشاپور بختیار، مردی در بزنگاه تاریخ (۱)

بختیارشاپور بختیار، مردی در بزنگاه تاریخ (۱)

سی و هفت روز پس از سی و هفت سال. دوران کوتاه نخست وزیری مردی ایلیاتی، سیاستمدار و به قول آیت‌الله خمینی جاه‌طلب، که همچنان بحث برانگیز است. نگاهی به دوره کوتاه نخست‌وزیر دکتر شاپور بختیار

دکتر شاپور بختیار در ۶ اوت ۱۹۹۱ توسط تروریست‌های جمهوری‌ اسلامی ایران در کنار همکارش سروش کتیبه به قتل رسید.

پس از گذشت بیست سال از مرگ فجیع دکتر شاپور بختیار، برخی دوره‌ی کوتاه زمامداری او را فرصتی طلائی برای رسیدن به آزادی ملتی می‌دانند که به همین دلیل دست به انقلاب زده بود. عده‌ای نیز آن فرصت کوتاه را پرانتزی در تاریخ ایران به شمار می‌آورند که بسته شد.

دکتر بختیار در همان زمان بارها گفته بود که من "کرنسکی" (نخست وزیر موقت روسیه پس از سقوط دولت تزاری) نیستم. زمان صدارت او حتی کوتاه‌تر از کرنسکی بود. تفاوت اما در تاثیرگذاری‌هاست. بیست سال پس از مرگ او فرصتی است که یک بار دیگر با دو تن از یاران نزدیکش به گفت و گو بنشینیم و از حال و هوای آن روزگار و تاثیرش بر این روزگار بپرسیم. دکتر سیروس آموزگار، وزیر اطلاعات دوره‌ی بختیار و دکتر منوچهر رزم آرا، وزیر بهداری و پزشک او.

واژه‌ی بختیار به معنای اقبال بلند، همان بختی است که بختیار معتقد است ایل لر بختیاری، همیشه از آن بهره برده است. آیا بختیار هم چنین اقبال بلندی داشت؟

سیروس آموزگار: بستگی دارد؛ اگر از نظر تقدیری که برای‏اش حاصل شد، حساب کنیم، خُب نه البته! در حالی‏که او فرهنگ داشت، با عالم سیاسی امروز آشنا بود، زبان آلمانی، انگلیسی و فرانسوی می‏دانست و خیلی اطلاعات کلاسیک ایرانی داشت، سالیان دراز قدرش ناشناخته ماند و در آخر هم زمانی او را به کار دعوت کردند که دیگر کاری نمی‏شد کرد و بالاخره هم به آن طرز فجیع کشته شد. از این نظرها نه!
ولی اگر ما دنیا را به صورت یک رودخانه ببینیم که آدم‏ها از آن می‏گذرند، الان باید گفت که بله؛ بخت یارش بود. چون ملاحظه کنید که ۲۰ سال بعد از مرگش، چقدر در ایران محبوب و معروف شده است. روزی نیست که من تعریف تازه و ستایش تازه‏ای از او نشنوم. دائماً افرادی که از ایران می‏آیند، به من می‏گویند که این آدم چقدر در ایران محبوب است.
البته برای ما که دوستان نزدیک‏اش بودیم، این خیلی عجیب نبود. به ‏نظر من، دکتر بختیار در گذشته‏ی نزدیک و در آینده‏ی نزدیک تنها شانسی بود که ایران می‏توانست به یک حکومت دمکراتیک دست پیدا کند.

منوچهر رزم آرا: به نظر من از دو نظر یار بود؛ یکی این‏که دکتر بختیار شخصی بود که در زندگی‏‌اش از یک خط معلومی شروع کرد و با یک مبارزه‏ی مداوم ادامه داد. همان‏طور که می‏دانید ایشان حتی در زمان جنگ دوم جهانی، درنهضت مقاومت ملی فرانسه و در ارتش فرانسه خدمت کرد و بعد هم در تمام زندگی‏اش از نقطه نظر افکار و آمال‏اش خطی داشت که تا آخرین دقیقه‏ی زندگی‏اش این خط را ادامه داد و جان‏اش را ایثار مملکت‏اش کرد. من که یکی از همراهان این شخص بودم، کاملاً می‏بینم که بختیار در تاریخ ایران درخشید.
اولاً در ۱۳۵۷، در آن جو ناسالم و متشنج، این آدم آن شجاعت را به خرج داد. همان ‏موقعی که مملکت در تلاطم واغتشاش بود، همه با چمدان‏های پول فرار کردند و حتی همراهان‏اش، دوستان سیاسی سابق‏اش آن‏جور از پشت به او خنجر زدند و خیانت کردند، بختیار  با قبول کردن مسئولیت نخست‏وزیری و فرمان شاه، در این ماجرا وارد شد و تا آخرین دقیقه در مقابل موجی که بلند شده بود، در برابر آن پیر عفریت خمینی مقاومت کرد و بعد هم مبارزه را ادامه داد و برای بار دوم به دست مباشرش در آن شرایط واقعاً تأثرآور و فجیع، همراه با پیشکار وفادارش، سروش کتیبه کشته شد.
با این‏که این یک خاتمه‏ی زندگی غم‏انگیزی بود، ولی بختیار برای بار دوم در تاریخ ایران وارد شد و صفحه‏ی تاریخ ایران را با این دو تاریخ درخشان کرد. به‏نظر من، این از بخت بلند بختیار بود. برای این‏که به‏هرحال بختیار هم مانند هر انسان دیگری فانی می‏شد و از بین می‏رفت. ولی این آدم تا ابد نام‏اش در تاریخ ایران درخشان خواهد بود.

در نتیجه، برای رسیدن به آزادی و آزادی بیان هیچ‏وقت زود نیست و حتی دیر هم هست. بایستی این مسئله را تذکر داد که بختیار دیر آمد. اگر بختیار- نمی‏گویم به‏جای شریف امامی- اما حتی اگر به جای ازهاری آمده بود، شاید امروز شما و من و سایرین این‏طور آواره‏ی چهارگوشه‏ی دنیا نمی‏بودیم. بختیار دیر آمد. افکار بختیار کاملاً شناخته شده بود، منتهای مراتب متأسفانه دیر بود و بدتر از همه، خیانتی بود که هم‏سنگری‏ها و دوستان سیاسی سابق‏اش به او کردند. خنجر خیانتی بود که جبهه‏ی ملی از پشت به قلب بختیار، یعنی در حقیقت به قلب ایران و ملت ایران زد.