خوردگی، پدیده‌ای که دنیای ما را احاطه کرده است

درست است که خوردگی فلزات، فرآیندی طبیعی است، اما از آنجا‌ که فلزات، مصارف گسترده‌ای در جهان امروزی دارند، این معضل به پدیده‌ای ناخوشایند تبدیل شده که دنیای اطراف ما را احاطه کرده است.

خوردگی در اکثر محیط‌های آبی، غیرآبی و حتی بدن انسان روی می‌دهد. بنابراین علاوه بر وسایل خانه، اتومبیل، تجهیزات صنعتی و لوله‌های نفت و گاز که مورد حمله خوردگی قرار می‌گیرند، فولادهای ضدزنگی که به عنوان چاقوهای جراحی استفاده می‌شوند و حتی پلاتین‌هایی که در موارد شکستگی استخوان در بدن انسان به کار می‌روند هم از خطر خوردگی در امان نیستند و به همین دلیل اگر این فولادهای ضدزنگ بدون داشتن استانداردهای پزشکی مورد استفاده قرار گیرند، می‌توانند عوارض خطرناکی مثل فوت یا قطع عضو را همراه داشته باشند.

در فرآیند خوردگی، واکنش فیزیکی ـ شیمیایی متقابلی بین فلز و محیط اطرافش ایجاد می‌شود و به طور کلی با 3 روش اتلاف ماده و انرژی، زیان‌های اقتصادی (خسارت مستقیم و غیرمستقیم از قبیل تعطیل کار،‌ آلودگی تولیدات و...) و در نهایت زیان‌های زیست‌محیطی و ایمنی به بشر زیان می‌رساند. به این ترتیب خوردگی را باید یکی از معدود موارد طبیعی دانست که اثر خود را هم در مراحل ساخت، تولید و بهره‌برداری نمایان می‌سازد و هم منابع عظیمی را در مرحله حفاظت و نگهداری به خود اختصاص می‌دهد؛ به این معنی که برای جلوگیری از خسارت‌های اقتصادی و زیست‌محیطی ناشی از خوردگی باید انرژی و هزینه زیادی صرف شود.

به همین دلیل در حال حاضر یکی از مهم‌ترین عوامل تخریب تجهیزات صنعتی، پدیده خوردگی است که به عنوان یکی از زیانبارترین آفت‌های صنایع مطرح می‌شود. این زیان‌ها به حدی اهمیت دارد که تحقیق در حوزه‌های مربوط به فناوری‌های کنترل خوردگی، بخش عظیمی از پژوهش‌ها و تحقیقات کشورهای پیشرفته را به خود اختصاص داده است. این مطالعات به تدوین استراتژی‌ها، قوانین، آیین‌نامه‌ها و روش‌های موثری در زمینه پیشگیری و رفع اثرات خوردگی منجر شده که تحت عنوان مدیریت خوردگی مورد مطالعه قرار می‌گیرند. در کشور ما نیز بخصوص به دلیل جاگیری صنایع نفت، گاز و پتروشیمی، در مناطق مستعد پدیده خوردگی، بررسی این پدیده و مدیریت آن، از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. اهمیت مدیریت این معضل طبیعی باعث شد تا ماه گذشته، همایش ملی خوردگی، دوازدهمین دوره خود را با حضور جمعی از کارشناسان آلمانی و متخصصان کشورمان در دانشگاه صنعتی امیرکبیر برگزار کند. بررسی پدیده خوردگی در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی، صنایع نیروگاهی اعم از حرارتی، هسته‌ای و تولید پراکنده، صنایع فولاد، خودروسازی، حمل‌ونقل ریلی، هوا فضا و دفاعی، تحقیقات بنیادین و شبیه‌سازی در توسعه علم و فناوری، تجهیزات صنعتی در دریا و اتمسفرهای دریایی، صنایع آب و فاضلاب و همچنین بررسی این پدیده در زیرساخت‌های شهری و پل‌ها، کاربرد نانوفناوری در کنترل خوردگی و روش‌های جلوگیری از خوردگی، از محورهای اصلی دوازدهمین کنگره ملی خوردگی بودند.


با استفاده از مدیریت خوردگی و به‌کارگیری روش‌های علمی و دستاوردهای جدید فناوری، می‌توان خوردگی را در بسیاری از صنایع کشور کنترل کرد. البته این امر مستلزم ایجاد آگاهی و عزم جدی برای پیشگیری و کنترل خوردگی در تمام سطوح مدیریتی و کارشناسی است. چراکه به کمک علم مدیریت خوردگی، باید فرآیند‌ خوردگی از ابتدای مرحله طراحی تاسیسات تا هنگام سرویس‌دهی آنها کنترل شود. به عنوان مثال یک مهندس طراح از طریق این مدیریت از اطلاعات لازم در زمینه خوردگی برخوردار می‌شود تا سازه‌هایی را با عمر مفید و طولانی طراحی کند یا با استفاده از اطلاعات به ‌دست آمده از خوردگی‌های رخ‌داده در طراحی‌های پیشین، مراحل بعدی کار را اصلاح کند.

مدیریت خوردگی از آنجا اهمیت می‌یابد که به گفته رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر و براساس اعلام سازمان بین‌المللی خوردگی، حجم کنونی خسارات ناشی از خوردگی در دنیا سالانه 1/8 تریلیون دلار است که سهم ایران از آن 18 هزار میلیارد تومان تخمین ‌زده می‌شود.

با وجود اهمیت مقابله با پدیده خوردگی، به نظر می‌رسد قواعد و قوانین مدیریت خوردگی و استفاده از فناوری‌های روز جهت افزایش مقاومت در برابر خوردگی هنوز جای خود را در فعالیت‌های اجرایی آن طور که باید، باز نکرده و مورد اهتمام جدی قرار نگرفته است. این در حالی است که بررسی ابعاد این موضوع مهم، یکی از اقدامات اساسی برای مقابله با این پدیده است. بدون شک، آگاهی بیشتر نسبت به تبعات این پدیده، می‌تواند سرفصلی برای حرکت در مسیر رشد تکنولوژی و دانش مدیریت خوردگی باشد.