برگزاری همه پرسی تغییر شیوه رای گیری انتخاباتی در بریتانیا

رای گیری در همه پرسی تعیین شیوه انتخابات پارلمانی در بریتانیا آغاز شده در حالیکه در داخل دولت ائتلافی و در میان اعضای احزاب اصلی نظرات متفاوتی در این مورد وجود دارد.

روز پنجشنبه، 15 اردیبهشت (5 مه)، همه پرسی در مورد شیوه انتخاب نمایندگان پارلمان بریتانیا برگزار می شود و شرکت کنندگان در این همه پرسی تصمیم خواهند گرفت که آیا روش کنونی انتخاب نامزدهای نمایندگی مجلس عوام همچنان حفظ شود و یا روش "رای گیری جایگزین" به کار رود.

رای دهندگان در مورد حفظ یا تغییر روش رای گیری در انتخابات پارلمانی نظر می دهند.

همه پرسی برای تعیین روش رای گیری مهمترین تحول در نظام انتخاباتی بریتانیا در چند دهه اخیر است و بخشی از توافق بین دو حزب محافظه کار و لیبرال دموکرات هنگام تشکیل دولت ائتلافی در ماه مه سال 2009 بوده است.

پس از انتخابات پارلمانی مه سال 2009، هیچیک از احزاب نتوانست اکثریت مطلق کرسی های مجلس عوام را به دست آورد،هر چند شمار کرسی های حزب محافظه کار بیش از حزب حاکم کارگر بود.

در حالیکه رهبری حزب کارگر قادر به کسب حمایت احزاب دیگر برای تشکیل دولت ائتلافی نبود، حزب محافظه کار به رهبری دیوید کامرون توانست موافقت حزب لیبرال دموکرات، به رهبری نیک گلگ را به دست آورد و دولت ائتلافی با شرکت این دو حزب تشکیل شد.

یکی از شرایط حزب لیبرال دموکرات برای ائتلاف با محافظه کاران تعهد دولت جدید به برگزاری همه پرسی تعیین روش انتخابات پارلمانی بوده است.

در زمان تشکیل دولت ائتلافی، گفته شد که برخی از اعضای حزب لیبرال دموکرات، که عقاید حزب را قابل تلفیق با سیاست محافظه کاران نمی دانستند، با این ائتلاف مخالفت کردند و مهمترین انگیزه شماری دیگر برای حمایت از این ائتلاف، امکان تغییر در روش رای گیری بود.

حزب لیبرال دموکرات، که برای چندین دهه گذشته نقش سومین حزب اصلی در پارلمان را ایفا کرده است، از سال ها پیش خواستار تغییر در روش رای گیری انتخاباتی بوده است با این امید که به این ترتیب، بتواند کرسی های بیشتری را در مجلس به دست آورد و سهم بیشتری را در اداره امور برعهده گیرد.

حزب کامرون به عنوان شریک اصلی دولت ائتلافی با روش جایگزین مخالف است.

در بسیاری از انتخابات پارلمانی بریتانیا، نامزدهای حزب لیبرال دموکرات در شمار قابل توجهی از حوزه های انتخابیه از نامزدهای دو حزب اصلی محافظه کار و کارگر شکست می خورند در حالیکه، به اعتقاد اعضای حزب، طرفداران هر یک از دو حزب اصلی دیگر، قطعا لیبرال دموکرات ها را به نامزد حزب اصلی دیگر ترجیح می دهند.

در روشی که در همه پرسی روز پنجشنبه به رای گیری گذاشته شده، ترجیح نسبی رای دهندگان می تواند تعیین کننده نتیجه انتخابات باشد.

روش اکثریت ساده و ترجیحی

در روش اکثریت ساده، که در حال حاضر به کار می رود، رای دهندگان تنها به یکی از نامزدهای حوزه انتخابیه خود رای می دهند و پس از پایان رای گیری، آرای نامزدهای شرکت کننده در همان حوزه شمرده می شود و فرد حائز اکثریت ساده آرا، به عنوان نماینده آن حوزه به پارلمان راه می یابد.

به گفته منتقدان این شیوه، انتخاب نامزد دارای اکثریت ساده به معنی آن است که ممکن است شخصی به پارلمان راه یابد که تنها درصد کمی از رای دهندگان او را شایسته ترین فرد تشخیص داده اند.

به عنوان مثال، در یک حوزه انتخابیه که در آن پنج نامزد رقابت می کنند، اگر آرای چهار نامزد یکسان باشد اما نامزد پنجم یک پنجم آرا به اضافه یک رای را کسب کرده باشد، به پارلمان راه می یابد در حالیکه فقط اندکی بیش از یک پنجم رای دهندگان او را "مرجح" دانسته اند.

منتقدان روش اکثریت ساده معتقدند که چنین فردی نماینده اکثریت رای دهندگان حوزه انتخابیه نیست و انتخاب او را نمی توان دموکراتیک تلقی کرد.

در مقابل، روش جایگزین که در همه پرسی روز پنجشنبه در برابر روش اکثریت ساده به رای گذاشته می شود، می کوشد تا نامزدی را به پارلمان بفرستد که تعداد بیشتری از رای دهندگان در یک حوزه انتخابیه، او را نسبت به سایر نامزدها "مرجح" می دانند.

در این روش، رای دهنده به جای اینکه رای خود را تنها به نفع یکی از نامزدها به صندوق بیندازد، می تواند در برگه رای گیری تمامی نامزدها را برحسب ارجحیت هر کدام نسبت به دیگران، درجه بندی کند.

پس از شمارش آرا، اگر یکی از نامزدها توانسته باشد اکثریت مطلق (بیش از نیمی) از آرا را کسب کرده باشد، به عنوان نماینده منتخب حوزه انتخابیه به پارلمان می رود.

در صورتیکه هیچیک از نامزدها به این حد نصاب دست نیافته باشد، شمارش آرا با حذف نامزد دارای کمترین تعداد رای ادامه می یابد در حالیکه آرای او به نامزدهایی منتقل می شود که "ترجیح دوم" طرفدارانش بوده اند.

شمارش و انتقال آرا تا زمانی که فردی به اکثریت مطلق رای های ریخته شده در حوزه دست یابد، ادامه پیدا می کند.

موافقان و مخالفان

احزاب و گروه های مختلف سیاسی در بریتانیا در مورد حفظ یا تغییر شیوه کنونی رای گیری نظرات متفاوتی ابراز داشته اند.

در میان احزاب عمده، حزب لیبرال دموکرات، حزب ملی اسکاتلند، حزب شین فین ایرلند، حزب پلید گمرو منطقه ویلز، حزب سبزها و چند حزب کوچک دیگر از شیوه جدید حمایت کرده اند در حالیکه حزب کارگر، که حزب اصلی مخالف در پارلمان است، در این مورد موضع مشخصی اعلام نکرده است.

برخی از اعضای ارشد و جناح های حزب کارگر، از جمله اد میلیبند، رهبر حزب، از تغییر روش رای گیری حمایت کرده و به تبلیغات برای جلب نظر مساعد رای دهندگان پرداخته اند در حالیکه برخی دیگر از اعضای حزب، در تبلیغات مخالف تغییر روش شرکت فعالانه داشته اند.

حزب محافظه کار، که شریک اصلی در دولت ائتلافی است، مخالفت خود را با تغییر روش رای گیری ابراز داشته و در این زمینه، از حمایت حزب وحدت طلبان دموکراتیک ایرلند، که یک حزب راستگراست، برخوردار است.

موافقان و مخالفان هر یک از دو روش نیز دلایلی در دفاع از نظر خود ارائه داده اند که، طبیعتا، پاسخ طرف دیگر را در پی آورده است.

مخالفان گفته اند که با تغییر روش رای گیری، امکان دستیابی یکی از احزاب اصلی به اکثریت مطلق کرسی های پارلمانی کاهش و در نتیجه، امکان تشکیل دولت ائتلافی افزایش می یابد که، به گفته این گروه به منزله حکومت ضعیف و بی ثبات است.

برگزاری همه پرسی یکی از شرایط کلگ برای حضور در دولت ائتلافی بوده است.

این نظر از سوی موافقان شیوه جدید رد شده که گفته اند تجربه کشورهای دیگر (استرالیا، پاپوا گینه نو و فیجی) نشان می دهد که اجرای آن به معنی افزایش احتمال تشکیل دولت ائتلافی نیست در حالیکه قطعا نمایندگانی را که با این روش برگزیده می شوند می توان مورد اعتماد شمار بیشتری از رای دهندگان دانست.

از دیگر انتقاداتی که به روش جدید وارد شده افزایش زمان شمارش آرا و این احتمال است که ممکن است در مرحله بعدی، حزب لیبرال دموکرات و سایر احزاب کوچک خواستار تغییرات بیشتری در نحوه رای گیری شوند و از جمله، تعیین نماینده پارلمان براساس آرای حزبی را مطرح کنند.

در مقابل، حامیان روش پیشنهادی این نظر را صرفا "گمانه زنی" دانسته اند.

نتیجه همه پرسی روز پنجشنبه نه تنها می تواند صحنه سیاسی بریتانیا را برای همیشه تغییر دهد بلکه بر شرایط سیاسی کنونی نیز تاثیری اساسی دارد.

به گفته ناظران، از آنجا که نیک کلگ، رهبر حزب لیبرال دموکرات عمدتا با اتکای به این همه پرسی دعوت به ائتلاف با محافظه کاران را پذیرفته، نتیجه منفی این همه پرسی می تواند موقعیت او را در درون حزب تضعیف کند.