مصاحبه یزدی؛ متن مشکوک با چاشنی پیام های سفارشی
+0
رأی دهید
-0
مصاحبه یزدی؛ متن مشکوک با چاشنی پیام های سفارشی
«سازمان نهضت آزادی» از نخستین سال‌های پیروزی انقلاب که از قدرت رانده شد تا اکنون که راه بر حضور کم رنگ آن نیز بسته است، از «وجه استبدادی» ولایت فقیه انتقاد کرده اما کوشیده است تا با تاکید بر «التزام» این سازمان به «قانون اساسی جمهوری اسلامی» «منتقد» درونی نظام جمهوری اسلامی باشد.اما نظام، که انتقاد نهضت آزادی به استبداد را ضدیت با مبانی خود تلقی می‌کند، در چند دهه گذشته و اغلب با ترکیبی از سرکوب خشن و تبلیغات گسترده، کوشیده است تا این سازمان و رهبران آن را به «مخالفت» با نظام و به اپوزیسیون بیرونی سوق دهد.
این دو گرایش ناهمسو و متضاد، که بخش مهمی از سرنوشت سیاسی نهضت آزادی را در سه دهه اخیر رقم زده است، به گفته‌ها و ناگفته‌ها و به متن پرسش‌ها و پاسخ‌های آنچه خبرگزاری دولتی ایرنا مصاحبه با دکتر ابراهیم یزدی می‌خواند، نیز راه یافته و فرا‌تر از هدف‌های تعیین شده این مصاحبه واقعی یا تحریف شده، بر متن و بر پیام‌های سفارشی آن سایه افکنده است.
مصاحبه خبرگزاری دولتی ایرنا با ابراهیم یزدی ۸۰ ساله و مبتلا به بیماری حاد قلبی و سرطان، که روز یک شنبه منتشر شد، نمونه دیگری از الگوی بار‌ها تکرار شده‌ای است که تاثیر خود را حتی بر برخی هواداران جمهوری اسلامی نیز از دست داده است.
حتی رسانه‌های دولتی و نیمه دولتی نیز اعتناء چندانی به این مصاحبه نکردند. رسانه‌های برون مرزی مخالف و منتقد یا بی‌طرف نیز تنها بدین نکته اشاره کردند که این مصاحبه «بخشی از بازجوئی دکتر ابراهیم یزدی» یا «مصاحبه‌ای تحمیلی» است که پیرمردی ۸۰ ساله و بیمار برای رهائی از زندان بدان تن درداده است.
مهدی نوربخش، داماد دکتر یزدی «که خود نیز عضو نهضت آزادی است» روز دوشنبه در مصاحبه‌ای با بی. بی. سی فارسی، مصاحبه منتشر شده در ایرنا را مصاحبه‌ای «تحریف» شده توصیف و اعلام کرد که این مصاحبه مربوط به دوران حبس ابراهیم یزدی است» و «بخشی که مربوط به آقای موسوی می‌شود درست خلاف واقع است... بریده شده و به این مصاحبه اضافه شده است».
محتوای واحد، تنوع شکل را نفی می‌کند
اما متن این مصاحبه، تحریف شده یا تنظیم شده، چون هر متن دیگری، نه فقط نوشته‌ها و پیام‌های تعیین شده، که نانوشته‌ها و آنچه را که طراحان مصاحبه قصد مطرح کردن آن‌ها را نداشته‌اند نیز به خواننده منتقل می‌کند.
مصاحبه، حتی مصاحبه تحمیلی و تحریف شده، متنی دست کم دو صدائی است.
در هر مصاحبه‌ای نانوشته‌های پرسش کننده نیز از تحلیل درون متنی پرسش‌ها آشکار می‌شود و البته با این تفاوت که پرسش‌های مصاحبه‌های معمولی را رسانه یا روزنامه نویسی حرفه‌ای بر مبنای موازین حرفه‌ای و منطق گفتگو مطرح می‌کنند و پرسش‌های مصاحبه تحمیلی را بازجو یا نهادهای امنیتی.
جمهوری اسلامی در عرصه تولید مصاحبه‌های تحمیلی پیشینه‌ای سی ساله دارد و شکل‌های گوناگون ارائه مصاحبه‌های تحمیلی، از فیلم‌های ضبط شده در اتاق‌های بازجوئی و استودیوهای کنترل شده تلویزیون تا نامه‌ها، مصاحبه‌ها و سلسله مقالاتی که بعد از به اصطلاح آزادی زندانی در رسانه‌ها منمعکس می‌َشوند، تلاش طراحان مصاحبه را برای باورپذیر کردن و تاثیرگذاری مصاحبه‌های تحمیلی نشان می‌دهند.
اما محتوای واحد مصاحبه‌های تحمیلی، پیام‌های رسمی و سفارشی، اشکال متنوع آن را خنثی کرده و با شکست تنوع شکل از وحدت محتوا، تاثیرگذاری و باورپذیری منتفی شده و هر مصاحبه تحمیلی به جای انتقال حقانیت نظام و باطل بودن مصاحبه کننده، کارکرد فشار و شکنجه را اثبات می‌کند.
یزدی، آزادی به شرط استعفا
ابراهیم ابراهیم یزدی آخرین بار در مهرماه سال گذشته به اتهام «شرکت در نماز جمعه غیرقانونی» در اصفهان بازداشت شد. بازداشت او اعتراض جهانی را برانگیخت و بیش از ۱۳۰ روشنفکر معروف از جمله نوام چامسکی، یورگن هابرماس و اسلاوی ژیژک در نامه‌ای سرگشاده خواستار آزادی او شدند.
مقامات قضائی اعلام کردند که یزدی در ۲۲ اسفندماه به اتهاماتی از جمله «بنیان گذاری نهضت آزادی» محاکمه خواهد شد. یزدی «بنیان گذار» نهضت آزادی نیست و این سازمان به دوران پیش از انقلاب و علیه نظام شاهنشاهی «تاسیس» شده است.
ابراهیم یزدی در ۲۹ اسفندماه آزاد شد. «خبرگزاری ایرنا»، که به سنت دیگر خبرگزاری‌های دولتی و نیمه دولتی از یزدی به عنوان «سرکرده گروهک غیرقانونی موسوم به نهضت آزادی» نام می‌برد، همراه با انتشار خبر آزادی او اعلام کرد که «بیانیه» دکتر یزدی را در اختیار داشته و منتشر خواهد کرد.
خبرگزاری ایرنا چند ساعت پس از اعلام این خبر به جای «بیانیه» نامه‌ای تک خطی و بدون مخاطب از دکتر ابراهیم یزدی منتشر کرد. یزدی نوشته بود «بدین وسیله استعفای خود را از دبیر کلی نهضت آزادی اعلام می‌دارم».
استعفای پیرمردی ۸۰ ساله و بیمار از دبیر کلی سازمانی سیاسی تعجب انگیز نیست اما متن کوتاه استعفانامه یزدی، بی‌مخاطب بودن و همزمانی آن با آزادی او از این واقعیت خبر می‌داد که این استعفانامه در موقعیتی عادی نوشته نشده است.
مخاطب استعفانامه دبیر کل یک سازمان سیاسی معمولا نهادی است در آن سازمان. بی‌مخاطب بودن استعفانامه یزدی می‌تواند بدین معنا نیز باشد که مقامات امنیتی نخواسته‌اند که نام نهادی در سازمان نهضت آزادی برده و وجود این نهاد از این طریق تایید شود.
مصاحبه، تساوی صفر به صفر
استفعا نامه یزدی به دلایل گوناگون از جمله تعطیلات نوروزی برد تبلیغاتی نداشت و مصاحبه خبرگزاری ایرنا احتمالا به عمد تنظیم و منتشر شده است تا کمبودهای‌های استعفا نامه او را جبران کند.
خبرگزاری ایرنا در مقدمه مصاحبه دکتر یزدی او را «سرکرده مستعفی گروهک غیرقانونی نهضت آزادی» معرفی و تاریخ مصاحبه را «آخرین روز اسفند سال ۸۹» اعلام می‌کند که می‌تواند به روز آزادی یا چند روز پیش از آزادی دکتر یزدی، به دورانی که او هنوز در زندان بود، تعبیر شود و اگر این تاریخ و تعبیر درست باشد مصاحبه را می‌توان بخشی از بازجوئی نیز تلقی کرد و بدینسان ادعای تحریف یا افزایش و کاهش بخش هائی از آن منطقی‌تر جلوه می‌کند.
متنی که به عنوان مصاحبه منتشر شده است، با پرسش از «علت» استعفای دکتر یزدی آغاز می‌شود و او ناتوانی خود از اجرای وظایف دبیر کلی را به عنوان «دلیل» استعفا مطرح می‌کند.
ابراهیم یزدی در یک پاراگراف بلند بار‌ها تاکید می‌کند که پزشکان هر نوع «استرس» و فشار و حتی «شنیدن» خبرهای بد را برای او زیان آور می‌دانند. دکتر یزدی از فرصت بهره گرفته و به بازجویان خود پیام می‌دهد که زندانی بودن او می‌تواند به بهای جان او تمام شود.
ابراهیم یزدی، در متن منتشر شده در ایرنا، در پاسخ به پرسش دوم از مرز سوال فرا‌تر رفته و چالش بین گرایش نهضت آزادی به منتقد درونی نظام بودن و تلاش حکومت برای راندن این سازمان به اردوگاه مخالف، و در نتیجه سرکوب خشن آن را مطرح و از برخوردی که «منتقد» را «مخالف» می‌داند انتقاد می‌کند و می‌گوید «پیشنهاد بنده این است که باید یک خط قاطع میان دشمن و مخالف کشیده شود. هر کس نقدی کرد، مخالف نیست. فکر غالب نباید این باشد که یا با من یا بر من.»
پرسش کنندگان در پرسش سوم به موضوع دلخواه خود می‌رسند و نظر یزدی را در باره «تحولات ناخوشایند پس از انتخابات ریاست جمهوری» می‌پرسند.
پاسخ این پرسش از سوال فرا‌تر می‌رود و برخی موارد احتمالا سفارشی چون انتقاد از دخالت دولت‌های خارجی در ایران را نیز در می‌گیرد و می‌گوید «هیچ تغییری از بیرون برای ایران پایدار نیست».
دکتر یزدی با انتقاد از مداخله خارجی امتیازی به طرف مقابل نداده و اعتقاد بیان شده همیشگی خود را تکرار می‌کند. تظاهرات خیابانی معترضان از دشواری‌های کنونی نظام جمهوری اسلامی است. در مصاحبه ایرنا به نقل از یزدی آمده است:
«راهپیمایی آزاد است به شرطی که مخل نظم عمومی نباشد. اگر چه قانون اساسی می‌گوید مشکلی برای راهپیمایی نیست اما مصلحت ایجاب می‌کند قبلا هماهنگی‌های لازم با مبادی ذیربط انجام شود».
ابراهیم یزدی در ادامه بخش سفارشی مصاحبه به خواست مصاحبه کننده «رفتار دو گانه آمریکا و غرب» را «به شدت محکوم» می‌کند، قول می‌دهد که «با صدای آمریکا مصاحبه» نکند، از شعار «نه غزه نه لبنان» انتقاد می‌کند و... اما در همه این موارد با گفتن نظریات مشترک خود و مصاحبه کنندگان بازی را هیچ بر هیچ و مساوی پیش می‌برد و یکی دو جا بین «هواداران» میرحسین موسوی و کسانی که شعارهای «ساختار شکنانه» داده‌اند خط می‌کشد و می‌گوید: «من گفتم که ساختار شکنی نکنید، دست به کارهای خشونت آمیز نزنید. ملایم و قانونی باشید».
رئیس جمهور تابع رهبر
مصاحبه به نقل از دکتر یزدی بر اختلاف بین رهبر و میرحسین موسوی در گذشته تاکید می‌کند و می‌گوید «پذیرفتنی نیست که کسی رییس جمهور شود و با رهبری مشکل داشته باشد. اگر موسوی انتخاب می‌شد برای کشور فاجعه بود، زیرا رهبری و رییس‌جمهور باید با هم هماهنگ باشند».
انتشار آنچه انتقاد ابراهیم یزدی از میرحسین موسوی وانمود شده است، از هدف‌های اصلی مصاحبه است و مصاحبه کنندگان این بخش از مصاحبه واقعی یا تحمیلی و تحریف شده را از امتیازات خود به شمار می‌آورند اما محتوای اصلی جمله‌های نقل شده بخشی از تبلیغات رسمی را، که بر حق مردم برای انتخاب آزاد رئیس جمهور بنا می‌شود، نفی می‌کند.
جمله‌های نقل شده از ابراهیم یزدی بدین معنا است که رئیس جمهور باید از رهبری تبعیت کرده و با او هماهنگ باشد. برجسته کردن اختلاف میرحسین موسوی و رهبر نیز می‌تواند این نظر را تقویت کند که آیت الله خامنه‌ای به دلیل اختلافات خود و میرحسین موسوی در شمارش آراء دخالت کرده است.
ابراهیم یزدی در پایان مصاحبه از سخنرانی خود «در زیر زمین ساختمان جبهه مشارکت» به دوران رقابت‌های انتخاباتی یاد می‌کند اما خبرگزاری ایرنا در عنوان این بخش «زیر زمین ساختمان» را به «جلسات زیر زمینی» تغییر می‌دهد.
دکتر ابراهیم یزدی در پایان مصاحبه به موضوع دلخواه خود بر می‌گردد و باز هم با تاکید بر «التزام به قانون اساسی» خود و نهضت آزادی را «منتقد» و نه مخالف معرفی می‌کند.
بازداشت پیرمردی بیمار و ۸۰ ساله و انتشار مصاحبه تحمیلی یا تحریف شده به نقل از او، هر چند با نتیجه مساوی برای هر دو طرف، نه از شکستن ابراهیم یزدی که از عمق بحران سیاسی و نیاز سیاست سرکوب به توجیه خود به هر بهائی خبر می‌دهد.