نکاتی درباره سنگ های ادراری

نکاتی درباره سنگ های ادراری

سنگ های ادراری قدمتی 7000 ساله دارند. بقراط حکیم 460 سال قبل از میلاد، به وجود سنگ در انسان پی برد و در سال 865 میلادی زکریای رازی درباره درمان جراحی سنگ مثانه صحبت کرده است.

امروزه عوامل ژنتیکی، مصرف داروها، تغییرات PH ادرار ، کاهش مصرف مایعات و رژیم غذایی را جز موارد مهم تشکیل سنگ می دانند و رابطه ی بین سنگ و عفونت و نارسایی کلیه و مرگ و میر ناشی از عوارض آن ها معلوم شده است. آگاهی از چگونگی تشکیل سنگ نقش مهمی در پیشگیری از این بیماری دارد.

به طور کلی سنگ ادراری، یک بیماری شایع در تمام جوامع می باشد که عوامل متعددی در ایجاد آن دخالت دارند. به همین دلیل در بررسی عوامل دخیل در ایجاد سنگ کلیوی در نظر گرفتن یک عامل یا حتی چند عامل ممکن است نتیجه درستی ندهد.

سنگ چگونه تشکیل می شود؟

وقتی غلظت مواد در داخل یک محلول بیش از حد شود، به حالت فوق اشباع در می آید و به کریستال تبدیل شده و رسوب می کند، مثل اتفاقی که موقع تولید نبات رخ می دهد. برای تولید نبات، ابتدا محلول شکر و آب را غلیظ می کنند. سپس داخل این محلول غلیظ نخ آویزان می کنند تا کریستال های شکر دور این نخ جمع شوند و نبات تولید شود.

این همان اتفاقی است که هنگام تشکیل سنگ کلیه می افتد. وقتی غلظت مواد در ادرار زیاد شود، زمینه تشکیل هسته سنگ در ادرار فراهم می شود. وقتی هم که این هسته اولیه ایجاد شد، سایر مواد دور این هسته رسوب می کنند و سنگ بزرگ می شود.

چرا کلیه بعضی از افراد سنگ ساز است؟

اینکه چرا سنگ کلیه ایجاد می شود؟ چرا در یک کلیه بیشتر از دیگری سنگ تولید می شود؟ چرا بعضی بیشتر و بعضی کمتر سنگ کلیه دارند، سئوالاتی هستند که هنوز به طور مشخص جواب آنها پیدا نشده است. اما در این زمینه نظریه هایی وجود دارد. مثلا اگر غلظت مواد داخل ادرار زیاد شود، می تواند زمینه ساز سنگ کلیه شود، یا در برخی موارد، زمینه های ارثی برای تشکیل سنگ مطرح شده است که استعداد فرد را در ابتلا به سنگ کلیه افزایش می دهد.

افراد سنگ ساز باید بدانند...

در فصل تابستان افراد کمتر از حد مورد نیاز مایعات می نوشند. لذا غلظت ادرار زیاد می شود و بلورهای اگزالات کلسیم و نمک موجود در ادرار مخصوصا در اوج فصل گرما، در دستگاه ادراری تجمع بیشتری می یابند.

کارشناسان به افرادی دارای کلیه های سنگ ساز هستند ، آشامیدن آب به میزان 12 لیوان در روزهای گرم سال و به خصوص آب های گازدار را توصیه می کنند. از گروه نوشابه ها فقط ماء الشعیر که خود باعث دفع سنگ کلیه می شود، بیشتر توصیه می گردد.

تفکری که می گوید کسانی که کلیه سنگ ساز دارند، نباید لبنیات بخورند، کاملا غلط است. چون اولا، برخی افراد هستند که بدن شان به کلسیم اضافه نیاز دارد؛ مثل زنان باردار و کسانی که دچار پوکی استخوان هستند.

ثانیا در برخی موارد، ما به بیمار توصیه می کنیم که بیشتر کلسیم مصرف کند. مثلا در سنگ های اگزالات کلسیم، اگر شما کلسیم بیشتری مصرف کنید، این کلسیم در روده به اگزالات متصل می شود و اصلا از روده جذب نمی شود و به این ترتیب ، یون اگزالات که افزایش آن در ادرار باعث تشکیل سنگ اگزالات کلسیمی می شد، اصلا وارد بدن نمی شود.

یکی از مواد غذایی که باعث تولید سنگ می شود، نمک است. نمک عاملی است که به ساخته شدن سنگ های کلسیمی کمک می کند. وقتی نمک می خواهد از کلیه وارد ادرار شود، با خودش کلسیم را وارد ادرار می کند و به این ترتیب غلظت کلسیم ادرار افزایش می یابد. بنابراین همان نمکی که هنگام پختن غذا به آن زده می شود کافی است و افرادی که کلیه سنگ ساز دارند، نباید سرسفره به غذایشان نمک بزنند و مواد شور مثل خیار شور را مصرف نکنند.

یکی از مواردی که در دستگاه ادراری ایجاد سنگ می کند مصرف زیاد مواد پروتئینی است ، بنابراین توصیه می شود مصرف روزانه گوشت قرمز در افراد مبتلا به سنگ کلیه 200 تا 250 گرم باشد.

نکات مفید

50 درصد افرادی که سنگ کلیه دارند و درمان می شوند، بعد از 10 سال احتمال عود سنگ در آنها زیاد است.

کلیه آقایان 2 تا 3 برابر خانم ها سنگ سازی دارد که ممکن است وجود هورمون مردانه تستوسترون بی تاثیر نباشد.

هورمون های جنسی زنان بیشتر در گشاد شدن حالب ها (که به دفع سنگ کمک می کند) فعال است. ضمن اینکه طول میزنای در خانم ها بیشتر است.

بعضی مواد غذایی مثل مرکبات ، چغندر ، کاکائو ، اسفناج ، قهوه و نوشابه سیاه دارای مقادیر قابل توجهی اگزالات هستند و یا این که موادی دارند که در بدن به اگزالات تبدیل می شود که اگزالات بالا یکی از عوامل تشکیل سنگ های کلیوی است.

چای داغ و پر رنگ مقدار بالایی اگزالات دارد بهتر است افراد از چای سرد و کم رنگ که اگزالات آن کم است، استفاده نمایند.

بیماران سنگ ساز باید آب فراوان بنوشند، حتی در شب ها. بهترین زمان نوشیدن آب تا سه ساعت بعد از خوردن غذا است که سنگ سازی آغاز می شود. مقدار دفع ادرار فرد سنگ ساز، باید بیشتر از دو لیتر در 24 ساعت باشد.

یکی از عوامل سنگ سازی، بی تحرکی است. مشاغل کارمندی ، راننده ها و افراد پشت میز نشین تحرک ندارند. این افراد باید فعالیت های دیگری در حین انجام وظیفه داشته باشند و مقدار مصرف مایعات را افزایش دهند.

افرادی که دارای کلیه‌های سنگ ساز هستند، باید از مصرف نمک و گوشت قرمز اجتناب کنند.

افراد سنگ ساز، هیچ منعی در خصوص استفاده از لبنیات ندارند و مصرف شیر در آنها هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند.

خانم‌هایی که مجبورند از قرص کلسیم استفاده کنند و دچار کلیه سنگ‌ساز هستند، نباید از این قرص‌ها استفاده کنند و می‌توانند مصرف سه لیوان شیر را در روز جایگزین قرص نمایند.

یکی از دلایل عمده ایجاد سنگ در دستگاه ادراری در فصل تابستان، تعریق زیاد و قرارگرفتن در معرض نور خورشید و جذب ویتامین D است که از عوامل مستعدکننده ایجاد سنگ کلیه محسوب می شود.

مصرف آب روزانه در بیماران مبتلا به سنگ کلیه باید به اندازه‌ای باشد که ادرار بی‌رنگ شود. تیره شدن رنگ ادرار به معنی کم شدن آب بدن است که این مساله دفع سنگ کلیه را به تاخیر می‌اندازد.