نگاهی به روابط هاشمی رفسنجانی و آیت‌الله خامنه‌ای - بخش دوم

نگاهی به روابط هاشمی رفسنجانی و آیت‌الله خامنه‌ای - بخش دوم

روابط هاشمی رفسنجانی و آیت‌الله خامنه‌ای؛
پس از یک انتخابات بحث برانگیز

اکبر گنجی

تحلیلگر مسائل سیاسی ایران

در دوران انتخابات ۲۲ خرداد ۸۸ و پس از آن، اصلاح طلبان و چهره هاى شاخص جنبش سبز هر چه در توان داشتند براى اکبر هاشمى رفسنجانى کردند.

برخى تا آنجا پیش رفتند که آقاى هاشمى رفسنجانى را به عنوان یکى از "رهبران جنبش سبز" مطرح کردند و در طول ۲۰ ماه بعد هم در نقش مدافع و مبلغ تمام عیار او ظاهر شدند.

اینان تمام جهد خود را مصروف آن ساختند تا اکبر هاشمى رفسنجانى را فردى مخالف آیت الله على خامنه اى و در حال فعالیت علیه او نشان دهند.

در این راه تا جعل خبرهاى "اختصاصى" پیش رفتند، اخبارى که به صراحت از سوى هاشمى تکذیب شد. اما آقاى رفسنجانى در تمام این مدت، همان نگاه گذشته را نسبت به آیت الله على خامنه اى دنبال و ترویج کرده است.
به عنوان نمونه به شواهد زیر بنگرید که طى ماه هاى پس از انتخابات متقلبانه ى ۲۲ خرداد ۸۸، وى به طور مداوم در حال دفاع جانانه از آیت الله على خامنه اى بوده و هست:

۱- هاشمى رفسنجانى در دیدار با آیت الله سیستانى در خصوص اختلاف نظر خود با آیت الله على خامنه اى مى گوید که در همه ى موارد اصل بر تبعیت از رهبرى است: "ما اختلاف نداریم ، من و رهبرى با هم خیلى خوب هستیم و هیچ مشکلى نداریم . البته گاهى اختلاف نظرهائى پیش مى آید ولى هر جا نتوانیم حل کنیم من از ایشان تبعیت مى کنم. اینها مهم نیست چون مباحث فکرى است ، آنچه مهم است این است که در عمل ما متحد عمل مى کنیم و به نظر رهبرى عمل مى شود."[۱۱]

۲- در اوج حرکت اعتراضى پس از انتخابات هاشمى رفسنجانى در سخنرانى دیگرى حرکات خیابانى سبزها را رد کرد و به جاى آن همه را به سخنان رهبرى فرا خواند: "رجوع به سخنان اخیر مقام معظم رهبرى در حاکمیت قانون و پرهیز از اعمال خودسرانه و هم چنین کمک به ایشان توسط همه نیروهاى سیاسى و اصیل انقلاب که به اسلام، نظام و قانون پایبند هستند، مى ‌تواند حل موضوع را به همراه داشته باشد و اقدامات نظیر انجام مناظرات مستدل و اظهارات رسانه‌اى به جاى برخوردهاى خیابانى مى ‌تواند این مسیر را هموار کند."[۱۲]

۳- در دیدار با اعضاى شوراى مرکزى حزب اعتدال و توسعه، سرکوب هاى صورت گرفته به دستور آیت الله خامنه اى را کار دیگران قلمداد کرد و وى را صالح ترین فرد براى حل مشکلات به شمار آورد: "اقدامات خلاف قانون و تندروى‌ها از سوى هر جناحى هیچ گاه مورد تایید ایشان[ آیت الله على خامنه اى] نبوده و نخواهد بود. در شرایط فعلى اینجانب صالح ترین فرد را براى حل مشکلات فعلى جمهورى اسلامى ایشان[رهبرى]مى ‌دانم و مطمئن هستم با کمک افراد معتدل از هر دو جناح موجود کشور با تدبیر رهبرى مسائل موجود قابل حل و فصل است و در صورت حل مشکلات جارى، دشمنان خارجى و ضدانقلاب مایوس خواهند شد."[۱۳]

۴- طى سال ۱۳۸۸ محمد یزدى به طور مداوم سخنان تندى علیه آقاى هاشمى رفسنجانى ایراد کرد.آخرین تهاجم یزدى آکنده ى از اهانت و تحقیر بود. آقاى هاشمى عصبانى شد و گفت مهمترین دلیل حمله هاى مکرر یزدى به وى، دفاع او "از شخص رهبرى" است: "اصل ولایت فقیه محور جمهورى اسلامى است، اگر ولایت و جایگاه رهبرى آسیب ببیند نمى‌ توان آینده خوبى براى کشور متصور بود. مهمترین دلیل این حملات[ یزدى به من]، مواضع اینجانب درباره ى لزوم رعایت حقوق مردم و همچنین دفاع از شخص رهبرى و پرهیز از افراط بر اساس عقیده و اعتقاد قلبى‌ام است."[۱۴]
۵- هاشمى رفسنجانى به عنوان رئیس مجلس خبرگان رهبرى در نطق افتتاحیه آن مجلس در دو اسفند ۸۸ دوباره در قامت دفاع از على خامنه اى ظاهر شد و کوشید تا وى را از سیبل تیرها قرار گرفتن نجات دهد.

از سوى دیگر، مخالفان را ساختارشکنان به شمار آورد که با قانون اساسى و رهبرى مشکل دارند، اما منتقدان کسانى هستند که رهبرى را بهترین محور وحدت مى دانند: "باید این قانون اساسى، اهل‌بیت، ولایت و رهبرى را محور قرار دهند و کسانى که اینها را قبول ندارند بحث دیگرى دارند که اکثریت نیستند. براى ما مهم است که این مجموعه را در صحنه نگه داریم و کارى نکنیم تیرهایى که نباید به سمت رهبرى و نظام برود، به آن سمت رفته و ایشان سیبل شود و من بیش از همه مى ‌دانم که رهبرى مى ‌خواهند صحنه خیلى داغ نشود و کسى آسیب نبیند...رهبرى الان هم مراقب هستند تا طغیان پیش نیاید و حرف‌هاى بى خودى زده نشود."

"بین وفاداران انقلاب و ساختارشکنان که با قانون‌ اساسى یا رهبرى مشکل دارند، مرز وجود دارد که این مرز جعلى نیست و نباید اجازه دهیم مخدوش شود. تردید ندارم کسانى که اصول قانون اساسى را قبول دارند مى ‌خواهند این مرز را رعایت کنند. امروز کسى را بهتر از رهبرى نمى‌ شناسم که محور این وحدت باشد که البته همه مى‌ توانند موثر باشند واگر ایشان راه را بر عهده بگیرندکه گرفته‌اند از طریق راهنمایى ایشان خبرگان که نفوذ زیادى در مردم دارند مى ‌توان حرکت کرد."[۱۵]

۶- دو روز بعد از این بر سر مزار آیت الله خمینى خطاب به نمایندگان مجلس خبرگان رهبرى، به نیروهایى که در سال هاى اخیر به خارج از کشور مهاجرت کرده اند تاخت و آنان را متهم کرد که در دست "دشمنان خارجى خیلى حرفه اى" قرار دارند و به آنان مشاوره مى دهند تا علیه امام اقدام کنند و با تکرار مشروطه روحانیت را حذف کنند.

موج فتنه بزرگى علیه اسلام و انقلاب و ولایت فقیه به راه انداخته اند.در داخل هم دار و دسته ى احمدى نژاد به گونه اى عمل مى کنند که تیرها به مقام رهبرى اصابت کند: "دوباره به فکر افتاده‌اند که امام را از ذهن‌ها حذف کنند...تاسف بیشتر این است که در داخل هم افراد ناآگاه، شاید با حسن نیت کمک مى‌ کنند که افکار امام را مطرود و مخدوش کنند و کسانى که در آن زمان حرفى براى گفتن نداشتند الان میدان ‌دارى مى ‌کنند. نباید بگذاریم داستان مشروطه دوباره در کشور تکرار شود، البته دشمنان خارجى خیلى حرفه‌اى عمل مى ‌کنند و بعضى حرف‌هایى که مى ‌زنند نشان مى ‌دهد که از کارشناسان کارکشته‌اى استفاده مى‌ کنند که عمدتا از ایران به خارج رفته‌اند یا فرار کردند و از تیپ‌هاى فرهنگى ‏‌، سیاسى، ‌اطلاعاتى و نظامى بودند که با ایران آشنایى و ارتباط دارند و مسائل را تحلیل مى ‌کنند."

"موج فتنه بزرگى علیه انقلاب، اسلام ولایت و تقدس روحانیت شروع شده. اسلام، تشیع، امام زمان و ولایت سرمایه ى ماست و اصالت با آنهاست...خوشبختانه کسى مانند مقام رهبرى را در راس کشور داریم که تفسیر امام را بیشتر از همه مى‌ داند و آن را بیان مى‌ کند، اما متاسفانه افراد ناآگاه به جاى این که مسوولیت کارهاى خودشان را بپذیرند به گونه‌اى رفتار مى ‌کنند که همه ى مسوولیت‌ها را به عهده ى آقا مى ‌اندازند و با جا خالى دادن و حرف‌هاى نامربوط ، باعث مى‌ شوند ترکش کارهایى را که مردم از آنها قبول نمى ‌کنند، به آن طرف (رهبرى) برود."[۱۶]

۷- هاشمى رفسنجانى در دیدار با جمعى از ائمه جماعت مساجد تهران دوازدهم اسفند ۱۳۸۸ خطاب به آنان گفت:"عبور از شرایط فعلى کشور و حل مسائل پیش آمده تنها در قدرت رهبرى است. بدون نقش آفرینى ایشان و همچنین حمایت همه افراد و گروههاى داخلى نمى‌ توان به حل مسائل امیدوار بود... خطر این است که امروز عده‌اى با ادعاى حمایت از اسلام، انقلاب و دفاع از نظام در حال توطئه بر ضد جمهورى اسلامى هستند."[۱۷]

۸- هاشمى رفسنجانى در سخنرانى افتتاحیه ى اجلاس مجلس خبرگان رهبرى در بیست و سوم شهریور ۱۳۸۹ دوباره ولایت فقیه را محور حمله ى دشمنان خارجى قلمداد کرد. افزود که رهبرى مقام مقدسى است و باید مصون از حملات قرار گیرد: "دشمنان از طرف دیگر به دنبال ولایت هستند...دشمنان قصد دارند سرمایه‌هاى ما را مخدوش کنند و اگر موفق شوند روحانیت و مراجع و ولایت را از چشم مردم بیندازند و بى ‌اعتبار کنند ما از ریشه دچار مشکل مى ‌شویم و آنها مى ‌خواهند این کار را بکنند و از اصل اسلام شروع کرده و البته به سراغ انقلاب، امام و روحانیت خواهند رفت...آنها که تلاش مى ‌کنند همه مسائل را متوجه رهبرى کنند و مرکزیت نظام را مخدوش کنند چه هدفى دارند؟ چرا آدم‌هایى هستند که به اسم ذوب در ولایت، همه کارهاى دیگرى که در کشور انجام مى ‌شود را به پاى رهبرى بگذارند؟ در حالى که مسوولیت هرکس در قانون مشخص است و نباید هر کارى بشود و بعد القا کنیم به نام رهبرى؛ چرا که رهبرى مقام مقدسى است و در محل نظارت عمومى به اوضاع حضور دارند و در امورى که لازم است دخالت مى ‌کنند."[۱۸]

۹- هاشمى رفسنجانى در بیست و دوم دى ۱۳۸۹ در دیدار با جمعى از روحانیون سخن مکرر ۲۰ ماه گذشته ى خود را تکرار کرد. از دید او آیت الله على خامنه اى نه تنها عامل وحدت بخش است، بلکه در موارد اختلافى هم باید از او تبعیت کرد: "اصل ولایت فقیه در جمهورى اسلامى ایران عاملى وحدت بخش است و حمله به این جایگاه و همچنین دفاعیاتى که مبناى آن دین اسلام و عقل و منطق نیست، هر دو با یک هدف صورت مى ‌پذیرد. دیدگاه اینجانب با رهبرى در کلیات تفاوتى با یکدیگر ندارد و طبیعى است که در اجرا میان افراد اختلاف دیدگاه وجود دارد و در همین زمینه نیز خود را ملزم به تبعیت از دستورات ایشان مى ‌دانم."[۱۹]

۱۰- پس از یک سال عدم حرکت خیابانى، میر حسین موسوى و مهدى کروبى از سبزها دعوت کردند تا در ۲۵ بهمن در حمایت از اعتراض مردم مصر و تونس دست به تظاهرات بزنند.

در روز بعد از این تظاهرات، اغلب زمامداران جمهورى اسلامى آن مراسم را به شدت محکوم کردند و موسوى و کروبى هم در منازل خود زندانى شدند. هاشمى رفسنجانى این تظاهرات را به عنوان تظاهرات فاقد مجوز "حرام" اعلام کرد. این ضربه اى بد به موسوى، کروبى و همچنین فعالان جنبش سبزبود.

صبح همان روز ۲۷ بهمن ۸۹ آقاى هاشمى رفسنجانى هىأت رئیسه ى مجلس خبرگان را به دفتر خود در مجمع تشخیص مصلحت نظام دعوت کرد و پس از تبادل نظر،اطلاعیه ى شدید الحنى علیه مراسم ۲۵ بهمن و موسوى و کروبى صادر کردند.

در بخشى از این بیانیه درباره تظاهرات ۲۵ بهمن و رهبران جنبش سبز آمده است: "متأسفانه فتنه‌گران با اعلام دروغین حمایت از مردم تونس و مصر، تلاش کردند تا این خیزش بزرگ را تحت‌الشعاع قرار داده و آن را از نقطه کانونى جهان خارج کرده و با اغتشاش آمریکایى صهیونیستى و ضدانقلابى، فضاى نفس‌کشى براى استکبار فراهم آوردند، گرچه به حمدالله مورد اقبال مردم قرار نگرفتند و با بى‌اعتنایى مردم مواجه شدند. لیکن این عده ى قلیل با اهانت به مقدسات، هویت ننگین ضداسلامى خود را نشان دادند.

اغتشاشات ۲۵ بهمن بار دیگر به وضوح نشان داد که سخن از جریان انقلاب و ضدانقلاب است، بر این اساس مرزبندى شفاف صفوف و اعلام جدایى جریان انقلاب از ضدانقلاب یک تکلیف شرعى، سیاسى و انقلابى است، مجلس خبرگان رهبرى ضمن محکوم کردن این اغتشاشات و آفرینندگان آن یعنى سران فتنه که بهترین خدمات را به آمریکا و رژیم صهیونیستى نمودند، امت بزرگوارمان را همچنان دعوت به پاسدارى از نظام مقدس اسلامى، هوشیارى، وحدت و تبعیت از مقام معظم رهبرى مدظله العالى مى ‌نماید."[۲۰]

حرکتى که به دعوت موسوى و کروبى شکل گرفت، داراى "هویت ننگین ضد اسلامى" قلمداد شد و گفته شد که سران فتنه "بهترین خدمات را به آمریکا و رژیم صهیونیستى نمودند."
این ضربه مهلک به رهبران زندانى شده ى سبز کافى نبود، سران موتلفه به دیدار هاشمى رفتند و وى قول داد که در جلسه ى شنبه مجمع تشخیص مصلحت نظام دوباره در محکومیت جنبش سبز سخن بگوید.

۱۱- هاشمى رفسنجانى در جلسه ى مورخ ۷/۱۲/۸۹ مجمع تشخیص مصلحت نظام، حمله ى شدیدترى را متوجه حرکت ۲۵ بهمن موسوى و کروبى ساخت. این بار فاعلان و عاملان آن حرکت را "معاند" خواند و آنان را به حرکت هاى ضدانقلابى، کودتایى، تروریستى، جاسوسى سال هاى گذشته علیه جمهورى اسلامى متصل کرد که "تکلیف" نظام براى "مقابله" با آنان روشن است. مى گوید: "افراد یا گروه هایى در کشور که از اول پیروزى انقلاب اسلامى با اصل انقلاب، جمهورى اسلامى، قانون اساسى و اصل ولایت فقیه زاویه داشتند و با توطئه‌ها و ترفندهاى گوناگون، اعم از کودتا، جاسوسى، ترور و توسل به راههاى دیگر، سعى در مقابله با نظام جمهورى اسلامى ایران را داشته و دارند.

تکلیف نظام اسلامى و مردم براى مقابله ى با این‌گونه افراد و گروههاى معاند که ممکن است هنوز هم عوامل اندک آنها با اعلام مواضع و شعارهاى تند و تخریبى در پى تضعیف نظام باشند روشن است که نمونه ى آن در ۲۵ بهمن ماه به روشنى اتفاق افتاد . . . حول محور ولایت فقیه، بحران‌ها را پشت سر گذاشتیم . . . هیچ محور دیگرى نمى‌تواند جایگزین اسلام و قانون اساسى و ولایت در شرایط فعلى براى کشور شود...افراطى‌گرى در تضعیف ولایت و دین و نادیده گرفتن نقش مردم بسیار خطرناک است."[۲۱]

برخى از مدافعان و مبلغان آقاى هاشمى رفسنجانى که کوشش آنها براى نشان دادن هاشمى به عنوان یکى از رهبران جنبش سبز، به وسیله خود او به شکست کشانده شد، دوباره در ادعایى ایدئولوژیک و کاذب گفته اند که آقاى هاشمى سخنى علیه جنبش سبز بیان نکرده است.
اگر معاند و ضد انقلابى خواندن جنبش سبز محکومیت آن نیست، پس محکومیت چیست؟

آن همه حمایت میر حسین موسوى، سایت کلمه و سبزها از هاشمى رفسنجانى، نتیجه بخش نبود.
هاشمى برنامه خاص خود را داشت و دارد.آن برنامه، برنامه ى موسوى، کروبى، سبزها نبود و نیست. نزدیکترین همفکر هاشمى رفسنجانى یعنى حسن روحانى،نیز در فرداى ۲۵ بهمن به شدت بدان تاخت.

وى در نطق پیش از دستور مجلس خبرگان رهبرى در هفدهم اسفند ۸۹ مجددً ضرورى دید که برنامه ۲۵ بهمن را به عنوان "اقدام فتنه گران" که "اقدامى خطرناک و حساب شده براى سو استفاده دشمنان بود که توسط رهبرى معظم و با حضور حماسى مردم خنثى شد"؛ اعلام کند."[۲۲]
۱۲- آقاى هاشمى رفسنجانى یک هفته مانده به انتخاب رئیس مجلس خبرگان بخش هاى دیگرى از سخنرانى خود را تحت عنوان:"صریح ترین دفاع از جایگاه رهبرى که فقط رئیس مجلس خبرگان رهبرى گفت(آذر ماه ۱۳۸۸)" در وبسایت خود منتشر کرد.

سال ۸۸، سال اوج فعالیت جنبش سبز بود. اکبر هاشمى مدعى است که "فقط" او به صریح ترین نحو ممکن در آن شرایط از رهبرى دفاع کرده است. بخش هاى ناظر به دفاع آقاى هاشى از آیت الله خامنه اى به قرار زیرند:
"مشکل دیگرى که من غصه مى‌خورم این است که آنچه که امروز دولت و بعضى از نیروهاى امنیتى مى‌کنند و بعضى از مبلّغین خام حرفهاى نابجایى مى‌زنند، همه را به حساب رهبرى مى‌گذارند. الان کار به جایى رسیده که رئیس دولت آن هم در خارج از کشور و به خبرنگاران خارجى مى‌گوید: "هیچ کس در ایران به خاطر من زندانى نیست! "

سپاه مى‌گوید: "ما که از خود ایده‌اى نداریم، فقط فرمان مى‌بریم! ".پس این وسط چه کسى است؟ زندانى براى چه کسى در زندان است؟ دولت که مى‌گوید من نیستم. حتّى مى‌گوید: من نامه مى‌نویسم که زندانیان را آزاد کنید. سپاه که مى‌گوید: ما فقط فرمان مى‌بریم. راست هم مى‌گوید. چون نظامى‌هاى ما فرمانبرند. منتها فرمان را به گونه‌اى که خودشان مى‌خواهند، مى‌برند و نه آن گونه که رهبرى و فرمانده مى‌خواهند. فکر مى‌کنم یکى از ضررهاى عمده‌اى که در شرایط فعلى مى‌کنیم، این است که بسیارى از مسائلى که رهبرى از آنها بیزار است، به اسم ایشان نوشته مى‌شود. من که ایشان را بهتر و بیشتر از دیگران مى‌شناسم. هروقت که باهم نشسته بودیم و خبر مى‌رسید که فلانى را زندانى کردند، مى‌گفتند: اگر مأمورین ما یک روز در زندان بودند، این گونه افراد را زندانى نمى‌کردند. منتها ایشان که نمى‌توانند در هر موضوعى دخالت کنند. مأمورین کارها و وظایف ذاتى خودشان را مى‌کنند... رهبرى هم به عنوان پدر جامعه، بالاى سر همه هستند. حقیقتاً روحیه رهبرى این گونه است. من پیش شما شهادت مى‌دهم. ۶۰ سال است که همدیگر را مى‌شناسیم. دلیلى ندارد که به شما خلاف بگویم. ایشان این گونه است. منتها شرایط به گونه اى مى‌شود که ایشان خطر را مى‌بیند و احساس ناامنى مى‌کند، سخنى مى‌گوید و همان حرف مستمسک انسان‌هاى تندرو مى‌شود که به گونه‌اى دیگر عمل مى‌کنند."[۲۳]

۱۳- کوشش هاى هاشمى رفسنجانى نتیجه بخش نبود و آیت الله على خامنه اى با سازماندهى اعضاى خبرگان، وى را مجبور کرد تا از کاندیداتورى مجدد صرف نظر کند. اما هاشمى که به آینده مى نگرد، در آخرین نطق ریاست مجلس خبرگان نیز در مقام دفاع تمام قد از آیت الله خامنه اى ظاهر شد: "ولایت فقیه آن رکن اصلى بود که امام آن را با مرجعیت و با آن عظمت ایجاد کردند.مردم در اصل با ولایت فقیه مشکلى ندارند. یک مشکلى که ممکن است پیش بیاید و من نمى‌توانم خدمت شما عرض نکنم که متأسفانه خیلى از افراد و نهادها از رهبرى، زیادى خرج و هزینه مى‌کنند. هر کارى که مى‌کنند به نحوى متکى مى‌کنند به رهبرى ولو اشتباه و خلاف کرده باشند...رهبرى همان مقامى که در اسلام و قانون اساسى درنظر گرفته شده، پدر همه هستند خیلى‌ها دلشان مى‌خواهد رهبرى را در یک جریان ولو کوچک محبوس کنند. ممکن است آنها سود ببرند اشتباه اساسى ما این است که در آینده ضرر مى‌کنیم. هم به خودشان ضرر مى‌رسانند و هم به دیگران، رهبرى متعلق به همه مردم است و ما از این جهت الحمدلله دستمان پر است و اگر امروز هم امیدى باشد که دستى از آستین در بیاورد و وحدتى جدّى در جامعه ایجاد کند باز هم آن مقام رهبرى است."

"این جمع مى‌تواند کمک کند، ولى رهبرى مى‌توانند مسائل را حل کند…ما به عنوان خبرگان مهمترین وظایفمان حفظ ولایت و شرایط ولایت است. نباید چیزهایى که به پاى رهبرى نوشته مى‌شود، نوشته شود. خود ایشان هوشیارند و مواظب هستند و نصیحت مى‌کنند ولى چند روز دیگر نصایح ایشان شکسته مى‌شود. یک چیزهاى دیگرى پیش مى‌آید و ما در خبرگان باید مواظب باشیم نگذاریم عمود خیمه آسیب ببیند. عمود که شسکته شد دیگر کارى نمى‌توان انجام داد. لذا همه موظفیم و باید واقعاً از این محوریت حفاظت کنیم."[۲۴]

این پایان کار نیست و نخواهد بود. نزاع برسر منابع کمیاب قدرت، ثروت، معرفت ومنزلت همچنان ادامه خواهد داشت. در هر صورت،اقدام یکسویه هاشمى در دفاع و تبعیت از آیت الله خامنه اى و گردن نهادن به فرایند حذف، نیازمند توضیح و تبیین است.

پاورقى ها:

۱۱- رجوع شود به لینک: https://www.irna.ir/View/FullStory/?NewsId=۹۱۰۹۵۱
۱۲- رجوع شود به لینک: . https://www.parlemannews.ir/?n=۷۵۶۰
۱۳- رجوع شود به لینک: https://www.tabnak.ir/fa/pages/?cid=۸۲۷۰۷
۱۴- رجوع شود به لینک: https://www.kaleme.org/۱۳۸۸/۱۱/۰۶/klm-۹۶۵۷
۱۵- رجوع شود به لینک: https://www.parlemannews.ir/?n=۸۸۱۰ .
۱۶- رجوع شود به لینک: https://www.hashemirafsanjani.ir/?type=dynamic&lang=۱&id=۱۸۵۵
۱۷- رجوع شود به لینک: https://www.hashemirafsanjani.ir/?type=dynamic&lang=۱&id=۱۸۸۸
۱۸- رجوع شود به لینک:https://jahannews.com/vdcgut۹qwak۹wq۴.rpra.html
۱۹- رجوع شود به لینک: https://www.kaleme.com/۱۳۸۹/۱۰/۲۲/klm-۴۳۵۴۲/
۲۰- رجوع شود به لینک: https://www.farsnews.net/newstext.php?nn=۸۹۱۱۲۷۱۵۱۳
۲۱- رجوع شود به لینک: https://hashemirafsanjani.ir/?type=dynamic&lang=۱&id=۳۶۲۰#
۲۲- رجوع شود به لینک: https://www.farsnews.com/newstext.php?nn=۸۹۱۲۱۷۱۰۰۱
۲۳- رجوع شود به لینک:https://www.hashemirafsanjani.ir/?type=dynamic&lang=۱&id=۳۶۴۹
۲۴- رجوع شود به متن کامل سخنرانى هاشمى در لینک: https://ayandenews.com/news/۲۷۱۵۱/