ملا سلام ضعیف در لندن، سفر شخصی یا تلاش سیاسی

داوود ناجی

بی بی سی

آقای ضعیف این ای‌میل را زمانی فرستاد که روزنامه دیلی تلگراف چاپ لندن، در گزارشی نوشت آقای ضعیف با مقام های وزارت خارجه بریتانیا درمورد روند صلح دولت افغانستان با طالبان دیدار کرده است.

سفیر پیشین طالبان در اسلام آباد در ای‌میل خود، گزارش دیلی تلگراف را رد کرده است.

ملا ضعیف در ای‌میل خود نوشته است: "من نماینده کسی یا حزبی نیستم عضو شورای عالی صلح هم نیستم. من یک انسان آزادم، یک افغان و مسلمان. اگر این طرف و آن طرف می روم، مثل هر انسان دیگر سفر کردن حق من است، برای دیدن دوستان، برای تجارت، برای مداوا مثل هر آدم عادی دیگری."

ای‌میل آقای ضعیف اما بیش از آنکه دریافت کنندگان این نامه را قانع و مجاب کند، سوالهای متعددی را در مورد حضور او در لندن ایجاد کرده است.

عبدالسلام ضعیف، چهار ماه پیش به درخواست دولت افغانستان از فهرست تحریم های سازمان ملل متحد حذف شد. او قبلا چهار سال در گوانتانامو زندانی بود. پس از آزادی، در کابل مقیم شد و ظاهرا خود را از امور سیاسی به دور نگه داشت.

آقای ضعیف در ای‌میل خود تاکید کرده که اگر از او به عنوان یک افغان برای برقراری صلح در کشورش کمکی خواسته شود، او آماده است به تلاشها برای توقف خونریزی و تحکیم صلح در کشورش کمک کند.

در همین حال برخی از گزارشها حاکی است که ملا عبدالسلام ضعیف به دعوت کالج سلطنتی بریتانیا به این کشور سفر کرده تا در گفت‌وگویی آکادمیک در مورد خشونت در مناطق قبایلی دو طرف خط دیوراند و راه‌های مهار آن شرکت کند.

در همین حال یک مقام آگاه افغان گفت، در روزهای اخیر شماری از مقام های امنیت ملی افغانستان نیز در لندن بوده اند و با مقام های امنیتی امارات متحده عربی و مقامهای بریتانیایی دیدارهایی داشته اند. این مقام افغان از تائید یا رد حضور آقای ضعیف در این گفت‌و‌گوها، خودداری کرد.

ملا ضعیف، در سالهای اخیر از یک گفت‌و‌گوی بین الافغانی و جدی در افغانستان حمایت کرده است. او همیشه تاکید می کند که مذاکره با طالبان به این دلیل نتیجه نداده است که دولت افغانستان در این مذاکرات جدی نیست و اقدام چندانی برای آماده کردن فضای مذاکره و "اعتماد سازی" نکرده است.

انتظار می رفت ملا ضعیف سفیر پیشین طالبان در اسلام آباد و همچنین وکیل احمد متوکل، وزیر خارجه "امارت اسلامی طالبان"، از اعضای شورای عالی صلح باشند، اما بعد از مشخص شدن اعضای این شورا نام این دو مقام پیشین طالبان در میان اعضای آن دیده نشد.

هنوز مشخص نیست آیا این دو مقام پیشین با یاران قدیم خود که در حال حاضر علیه دولت می جنگند، رابطه ای دارند یانه و آیا حرف آنها در میان افراد طالبان شنیده می شود؟ اما کم نیستند کسانی که معتقدند، نقش افرادی چون ملا ضعیف و آقای متوکل اگر بیشتر از رهبران مجاهدین برای روند مذاکره و صلح نباشد، کمتر از آنها نخواهد بود.

اجلاس بن دوم؟

اجلاس بن که پس از سقوط طالبان برگزار شد، در افغانستان معاصر نقطه عطف تاریخی است. سنگ بنای نظام جدید افغانستان که کمتر از یک دهه عمر دارد، در اجلاس بن ریخته شد. تنها گروهی که در "اجلاس بن" غایب بود، گروه طالبان بود، گروهی که همه دنیا برای شکست آنها بسیج شده بودند.

شش سال بعد از اجلاس بن، وقتی که شورش گروه طالبان جدی شد، برای نخستین با اخضر ابراهیمی فرستاده ویژه پیشین دبیر کل سازمان ملل متحد در امور افغانستان گفت، غیبت طالبان در اجلاس بن اشتباه بود. پس از آن در مواردی این سخن از زبان شماری از سیاست مداران افغان نیز شنیده شده است.

انتقاد از غیبت طالبان در اجلاس بن، این نظر را در بین محافل سیاسی مطرح کرده است که پس اکنون شاید به "اجلاس بن" دیگری نیاز باشد که این بار در آن همه گروه ها باشند، از طالبان گرفته تا حزب اسلامی و گروه حقانی. یعنی تشکیل "اجلاس بن دوم".

جنوب طالبانی، اما تابع مرکز

یکی از موضوعات مطرح در محافل سیاسی افغانی و بین المللی، طرحی است که تاکید دارد طالبان را باید به عنوان یک "واقعیت فرهنگی" در بخش هایی از جامعه افغانی پذیرفت. حامیان این نظر معتقدند که آن عده از افغانها به ویژه در مناطق جنوب که از اجرای قوانین شریعت و برگزاری محاکم شرعی و اجرای حدود شرعی حمایت می کنند، حق دارند چنین سیستمی را حداقل در ادارات محلی خود داشته باشند.

براساس این طرح می توان طالبان را در بخش هایی از جنوب افغانستان در ادارات محلی سهیم کرد و در بدل آن به جنگ و حملات طالبان در نقاط مختلف افغانستان پایان داد. به شرط آنکه طالبان بپذیرند که در امور ملی، از حاکمیت مرکزی در کابل اطاعت کنند. این طرح نمونه هایی هم در دنیای امروز دارد و مشخص ترین نمونه آن شاید جنوب لبنان و حزب الله باشد.

اما مشکلی که این طرح دارد نیز جدی است؛ و آن اینکه اگر طالبان بتوانند در برخی از ولایات جنوب افغانستان پایگاه دائمی بیابند، بعد از خروج نیروهای خارجی در ٢٠١٤ اگر دوباره قصد تصرف دوباره تمامی افغانستان را کنند، چگونه می توان آنها را مهار کرد.

شورای عالی صلح اما هنوز هیچ طرح مشخصی را تائید نکرده و خود نیز طرحی روشن و مشخصی را به دولت افغانستان و جامعه بین المللی نداده است.

در این شکی نیست که جامعه جهانی و دولت افغانستان به شدت تلاش دارند، تا قبل از خروج نیروهای بین المللی از افغانستان در سال ٢٠١٤ افغانستان از نظر سیاسی، ثبات بیشتری داشته باشد. اما اینکه آیا این ثبات از طریق سرکوب گروه های شورشی سریع‌تر به دست می آید یا از طریق مذاکره با آنها، سوالی است که به نظر می رسد هنوز جواب قطعی نیافته است.

در زمانی که طالبان حاضر نیستند مستقیم و رو در رو وارد مذاکره شوند، جامعه جهانی و دولت افغانستان نقش چهره هایی چون وکیل احمد متوکل و ملا ضعیف نمی توانند نادیده بگیرند و این گزینه را هر از گاهی می آزمایند.