نگاه آماری به پدیده مهاجرت در ایران


نگاه آماری به پدیده مهاجرت در ایران

رادیو فردا :در حالی که در بیست سال اخیر بیش از ۲۶۰ هزار ایرانی از کشورهای مختلف اروپای غربی درخواست پناهندگی کرده‌اند، از تعداد ایرانیان خارج از کشور آمارهای گوناگونی به دست داده شده است.

برخی از نهادهای غیردولتی مانند کریسشن اینترنشنال تعداد ایرانیان مهاجر را چهار میلیون تخمین می‌زنند، اما منابع دانشگاهی تعداد مهاجران را میان نیم میلیون تا دو میلیون تخمین می‌زنند. با این حال آمارهای مورد ذکر تعداد ایرانیان ترکیه و همین طور افرادی را که به تابعیت کشورهای میزبان درآمده‌اند در محاسبات خویش در نظر نمی‌گیرند. در دوره معاصر ویژگی‌های اجتماعی و فرهنگی مهاجران ایرانی به طور مستقیم با رویدادها و تغییرات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در ایران مربوط بوده است.

زمینه‌های تاریخی مهاجرت ایرانیان

در دوران معاصر، مهاجرت اولین گروه‌های ایرانی در اواخر قرن نوزده و اوایل قرن بیستم روی داد. مهاجرت این گروه‌ها عمدتا تحت تاثیر سه عامل جنگ، آزار دینی و تجارت بین‌المللی صورت گرفته بود. تا قبل از جنگ جهانی دوم، مقصد نهایی اکثریت قریب به اتفاق مهاجران کشورهای همسایه ایران بود.

در قرن نوزدهم تعداد زیادی از تجار ثروتمند در استانبول و ایزمیر سکنا گزیدند. پس از انقلاب مشروطه در سال ۱۹۰۵، تعداد بسیاری از روشنفکران، مخالفان سیاسی، ناشران جراید و کتاب و تجار خرده‌پا به این جمع اضافه شدند، به طوری که در اواخر قرن نوزدهم و فقط در استانبول، تعداد ایرانیان را چهار هزار خانوار تخمین می‌زدند.

حول و حوش سال ۱۸۵۰، تعداد بسیاری از ایرانیان (به‌ویژه ساکن آذربایجان)، برای یافتن کار و کسب درآمد به روسیه تزاری مهاجرت کردند. با وجود این که اکثر این افراد با فکر بازگشت مجدد به وطن عازم روسیه شده بودند، در آستانه جنگ جهانی اول تعداد ایرانیان ساکن در این کشور را در حدود نیم میلیون نفر برآورد می‌کنند. ایرانیان در این دوره، بیشتر در شهرهای باکو، ایروان و تفلیس ساکن شده بودند.

از قرن دوازده میلادی تعداد نسبتا زیادی ایرانی در عراق (به‌ویژه در دو شهر مقدس شیعیان یعنی کربلا و نجف) زندگی می‌کردند. ایرانیان در این مناطق از نفوذ و قدرت بسیار برخوردار بودند. با این حال با تشکیل کشور مستقل عراق، تمامی رژیم‌های گوناگونی که در این کشور بر سر کار آمدند به طور جدی با نفوذ ایرانیان در این منطقه به مبارزه برخاستند و در دوره حکومت صدام حسین حتی بخش مهمی از ایشان را از این مناطق اخراج کردند.

کشورهای خلیج فارس نیز از همان نیمه دوم قرن نوزدهم به یکی از مناطق مورد توجه مهاجران ایرانی تبدیل گشته بود. در اواخر قرن نوزدهم تعداد بسیاری از ایرانیان به کشورهای کویت، بحرین، قطر و حتی عربستان سعودی مهاجرت کردند. دلیل اصلی مهاجرت این گروه‌ها را تجارت و مسائل اقتصادی تشکیل می‌داد. از دهه ۵۰ و ۶۰ میلادی، دوبی برای ایرانیان به یکی از کشورهای مهم خلیج فارس برای کسب درآمد تبدیل شد. از قرن نوزدهم تا پایان جنگ جهانی دوم، بخش عمده‌ای از مهاجران ایرانی در کشورهای مجاور ایران ساکن شده بودند. پس از انقلاب اسلامی بخش عمده‌ای از مهاجران ایرانی با کمک ساکنان ایرانی‌تبار این کشورها بود که توانستند به اروپای غربی و آمریکا راه پیدا کنند.

مهاجرت ایرانیان پس از جنگ دوم جهانی

از جنگ دوم جهانی به این طرف، ما با دو دوره مهم مهاجرت در ایران روبه‌رو هستیم. انقلاب اسلامی را می‌توان نقطه عطفی دانست که این دو دوره را از یکدیگر جدا می‌سازد.

شروع دوره اول را می‌شود به طور مستقیم با تلاش‌های رژیم پهلوی برای ایجاد تغییرات اجتماعی و اقتصادی عمیق در جامعه ایران مربوط دانست. در دوره اول که می‌توان شروع آن را ابتدای دهه پنجاه میلادی فرض کرد، آمریکای شمالی مقصد اصلی محسوب می‌شد. با این وجود بخش عمده‌ای از ایرانیان قصد اقامت دائم در آمریکا را نداشتند و با ویزای دانشجویی یا توریستی به آنجا مسافرت می‌کردند. رژیم پهلوی که در این دوره هدف سیاست‌های کلان خود را مدرنیزه کردن کشور قرار داده بود، با کمبود شدید متخصص در رشته‌های گوناگون روبه‌رو بود. امکانات بسیار محدود دانشگاه‌های ایران در دو دهه پنجاه و شصت نیز مانع از تامین داخلی تحصیل‌کردگان مورد نیاز بود. وجود این دو عامل در کنار عوامل دیگر (رشد بی‌سابقه طبقه متوسط و جذابیت‌های گوناگون غرب برای بخش مرفه جامعه)، موج مهمی از دانشجویان را برای ادامه تحصیل به سوی آمریکا و کشورهای اروپایی کشاند.

در دهه هفتاد با وخیم شدن تدریجی وضعیت سیاسی در ایران، تعداد مسافران به کشورهای غربی افزایش یافت. در این دهه تعداد مهاجران ایرانی چهار برابر شد و از مرز ۱۰ هزار نفر نیز گذشت. به مرور بخشی از مسافرانی که در ابتدا به دلایل تحصیلی یا تجاری راهی غرب شده بودند، پروژه خود را به اقامت دائم (به‌ویژه در آمریکا و اروپا) تغییر دادند. حضور ایرانیان در کشورهای غربی که به مرور به تشکیل شبکه‌های گوناگون سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در این کشورها انجامیده بود، تسهیلات بسیاری در فردای انقلاب در اختیار خیل عظیم مهاجران قرار داد.

انقلاب ایران

با انقلاب ایران ابعاد گوناگون مهاجرت در ایران (تعداد، تعلقات طبقاتی، دلایل مهاجرت، گروه‌های سنی و غیره) با تغییرات عمیق روبرو شد. تنها بین ۱۹۸۰ و ۱۹۸۵، ده‌ها هزار ایرانی در کشورهای غربی درخواست پناهندگی کردند.

مهاجرت ایرانیان به غرب را در این زمان می‌توان به دوره‌های مختلف تقسیم کرد. دوره نخست از تابستان ۱۹۷۸ شروع شد و تا زمستان ۱۹۷۹ ادامه یافت. اکثر افرادی که در این دوره ایران را ترک کردند به نوعی با رژیم پهلوی در ارتباط نزدیک قرار داشتند (وزرا، مقامات عالی‌رتبه دولتی، نزدیکان خانواده پهلوی و غیره). این افراد غالبا به همراه خانواده‌های خود به آمریکا، فرانسه، آلمان و انگلستان نقل مکان یافتند.

کمی پس از این دوره (۱۹۸۲) گروهی از روشنفکران که در گذشته جزء مخالفان حکومت شاه محسوب می‌شدند، با شکل‌گیری حکومت اسلامی ایران را ترک کردند و اغلب راهی آمریکا، کانادا و فرانسه شدند.

در این دوره به‌ویژه این پاریس بود که به مرکز مخالفین نظام تازه‌تاسیس جمهوری اسلامی تبدیل شد. در این دوره ما شاهد موج مهمی از مهاجرت در میان اقلیت‌های دینی (یهودیان، ارمنیان و آسوری‌ها) نیز هستیم که اکثرا به آمریکا (به‌ویژه کالیفرنیا) رفتند.

با شروع جنگ میان ایران و عراق، خصوصیات مهاجر ایرانی تغییراتی چشمگیر پیدا کرد. از اواسط دهه هشتاد تعداد بسیاری از جوانان که به طبقه متوسط و نسبتا مرفه و شهرنشین تعلق داشتند، به دلایل اجتماعی و سیاسی ایران را به مقصد آمریکا و اروپا (به‌ویژه سوئد، دانمارک، نروژ و سپس آلمان، فرانسه و انگلستان) ترک کردند.

از میان مهاجران ایرانی، آنها که به آمریکا مهاجرت کردند از نظر مالی و اجتماعی بیش از سایرین با موفقیت روبه‌رو بوده‌اند. اکثر ایرانیان ساکن آمریکا از تحصیلات بالایی برخوردارند. در مقایسه با ایرانیان، فقط دو اقلیت هندی و تایوانی هستند که از نظر تحصیلی در آمریکا، از موقعیت بالاتری برخوردارند. میانگین متوسط درآمد ایرانیان در آمریکا ۳۶ هزار دلار، یعنی ۲۰ درصد بیشتر از حد متوسط است.

با این حال ایرانیان در اروپا به اندازه آمریکا با موفقیت روبه‌رو نبوده‌اند. مطالعات انجام شده در بلژیک، سوئد و هلند نشان می‌دهد که ورود ایرانیان به بازار کار در این کشورها با دشواری‌های بسیاری روبه‌رو بوده است. گروه نسبتا مهمی از ایرانیان اروپا، علی‌رغم تحصیلات دانشگاهی، تعلق‌شان به طبقه متوسط و همچنین تجربه کاری نتوانسته‌اند در زمینه‌های مورد علاقه خود به فعالیت بپردازند.

با این که با پایان جنگ ایران و عراق، رشد اقتصادی در ایران با یکی از بهترین دوره‌های خود پس از انقلاب روبه‌رو بود، مهاجرت ایرانیان به خارج از کشور همچنان ادامه داشت. البته با پایان جنگ تعداد مهاجران ایرانی چند سالی کاهش یافت. با این حال از اواخر دهه ۹۰ نرخ مهاجرت رشد صعودی یافته است. بر اساس آمار منتشر شده توسط وزارت کشور ترکیه، تعداد ایرانیان غیرقانونی در خاک ترکیه که توسط پلیس دستگیر شده‌اند از ۲۱۲۸ نفر در سال ۱۹۹۵ به ۱۷۲۸۰ نفر در سال ۲۰۰۰ افزایش یافته است. بسیاری از این ایرانیان به قصد درخواست پناهندگی در اروپا ترک وطن کرده‌اند.

فرار مغزها

در سال ۲۰۰۵، مقامات دولتی در ایران اعلام کردند که هر ساله میان ۱۵۰ هزار الی ۱۸۰ هزار متخصص و تحصیل‌کرده ایران را ترک می‌کنند (۵۰۰ نفر در روز).

آمریکا به همراه کانادا همچنان از مقصدهای اصلی متخصصان ایرانی محسوب می‌شود. فقط از سال ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۸، ۱۸۰ هزار ایرانی از سفارت کانادا در ایران درخواست ویزای کار کرده‌اند. در دوره ریاست جمهوری احمدی‌نژاد، نخبه‌ترین دانشجویان دانشگاه‌های ایران برای ادامه تحصیل همچنان راهی کانادا و آمریکا می‌شوند.

از دهه هشتاد میلادی به بعد، نوعی "فرهنگ مهاجرت" در ایران پدیدار شده است. در ادامه مهاجرت صدها هزار ایرانی در این سی سال گذشته، داستان‌های واقعی و تخیلی بسیاری در مورد نمونه‌های موفق مهاجرت در میان ایرانیان ایران پخش و گسترش یافته است. در حال حاضر نه تنها تعداد بسیاری از مردم ایران لااقل یک نفر از دوستان، خویشان یا آشنایان خود را که به خارج مسافرت کرده می‌شناسند، بلکه به کمک وسایل ارتباط جمعی مدرن (به‌ویژه اینترنت، رادیو و شبکه‌های ماهواره‌ای)، تماس میان ایرانیان داخل با خارج برای قشر عظیمی از جامعه مهیا شده است. اگر در دهه شصت مهاجرت تنها به قشر محدود طبقات مرفه با تحصیلات عالی تعلق داشت، در حال حاضر اقامت در کشورهای غربی برای طبقات گوناگون و بخش‌های وسیعی از جامعه از جذابیت بسیاری برخوردار است.
feminism - انگلستان - لندن
بخشی از سخنان خمینی : فرار مغزها__. «منافقین هى میگویند مغزها دارند فرار مى کنند. به جهنم که فرار مى کنند! این دانشگاه رفته ها، اینها که همه اش دم از علم و تمدن غرب مى زنند، بگذارید بروند. ما این علم و دانش غرب را نمى خواهیم. اگر شما هم مى دانید که اینجا جایتان نیست فرار کنید. راهتان باز است.». جماران، ۸ آبان ۱۳۵۸.
یکشنبه 28 آذر 1389

گل دختر عاشق رهبر - ایران - اهواز
اونهایی که میرند عوامل نفوذی لیبرال و سکولار غرب هستند.همون بهتر که نباشند. ایران با وجود تحریم با اتکا به دانش ملی خود توانسته در 8 سال گذشته سریعترین رشد علمی را در دنیا کسب کند.ضمن اینکه اینجا یه کشور اسلامیه.مطمئنا اون آزادی هایی که خیلی از اونهایی که میرن به دنبالش هستند خبری نیست. صرفا جهت اطلاع
یکشنبه 28 آذر 1389

آذربهدخت - ایران - تهران
طبق آمار رسمی کانادا و امریکا بیش از 1 میلیون ایرانی در تورنتو کانادا، 1.5 میلیون در لوس انجلس و 400 هزار نفر در دوبی امارات زندگی می کنند. آماری که در این مقاله آمده حتی با آمار پر از غلو دولتی هم همخوانی ندارد.
یکشنبه 28 آذر 1389

nasle sukhte - روسیه - مسکو
عاشق رهبر! بپا شصت پات نره تو چشمت ، این همه اطلاعات عمومی از کجا کسب کردی
یکشنبه 28 آذر 1389

DADA_ST - هلند - آمستردام
گل دختر عاشق رهبر - ایران - اهواز:دختر عزیزم قربون اون سیبیل چخماقیت شما چادر چاقچلتو جم کن الان برو یه دور قربون رهبرت برو ، ما از ایران می‌زنیم بیرون تا قیافه کریه امثال تو رو نبینیم . صبح که داریم میریم سر کار یه مشت سیبیل نره تو چشمون ، الان این جا میخوایم بریم سر کار یه دختر گًل ناز بلوند با کلی‌ زیبای میره تو چشمون
یکشنبه 28 آذر 1389

khosh bavar - ایران - یزد
گل دختر عاشق رهبر - ایران - اهواز : خمینی ات هم دربدر بود ! ایا جزو عوامل نفوذی لیبرال و سکولار غرب بود ?! کل دختر عاشق دختر, یک نگاهی به زباله دانی که بنام اسلام ضحاکی درست کردید بنداز ! بوی گند این زباله دانی مردم ایران را مریض کرده و بقیه را فراری داده, واقع بین باش
یکشنبه 28 آذر 1389

Azadikhah - هلند - تکسل
گل دختر عاشق رهبر - ایران - اهواز:ممنون از اطلاعاتتون!شما بدون سند و مدرک نمیتونین به خارج نشینان ایرانی برچسب و بهتان بزنی!!مگر شما توی اطلاعات کار میکنید که 5 میلیون ایرانی رو عوامل نفوذی میدونین?!! خود اطلاعات هم از این حرفهای بی پایه و بی منطق نمیزنه!
یکشنبه 28 آذر 1389

1k adame sadegh - کانادا - تورنتو
گل دختر عاشق رهبر - ایران - اهواز . چرا چرت و پرت میگئ. چرا فقط به خودت نگاه میکنی که جیره خوار این افت الله های اسهالی هستی.اگر ملت ایران توانائی مالی داشتندو میدانستند که چه اینده ای در انظارشان هست یک لحظه هم درنگ به رفتن نمیکردند. کدام خودکفائی بنزین سزطانزا یاهوای کشنده یا نیروگاههای اتمی کشنده ویا تچهزات نطامی کشنده
یکشنبه 28 آذر 1389

surena1611 - آلمان - اشتوتگارت
گل دختر .. - ایران - اهواز عوامل نفوذی لیبرال و سکولار .. ؟!!! این حرفها رو از کدوم روزی نامه کپی کردی؟!!! به هر حال خیلی بامزه بود!!! راستی مگه توی ایران آدم قحطی شده که عاشق رهبر بشی؟!!! کدوم رهبر؟!!! امیدوارم عاشق رهبر آدمکشها نشده باشی!!!
یکشنبه 28 آذر 1389

esfahan_20 - ایران - اصفهان
گل دختر عاشق رهبر - ایران - اهواز . گلی سمبولی گلی.........ننگ بر رهبر چلاقت .مواظب باش نری تو بسیج یامسجد گول میزنن مثل اب خوردن وووووووو
یکشنبه 28 آذر 1389

naslesookhteh - ایران - تهران
گل دختر عاشق رهبر - ایران - اهواز . شما به عشقت برس تو کار بزرگترها دخالت نکن.
یکشنبه 28 آذر 1389

HiDD3N - بلژیک - اهواز
گل دختر عاشق رهبر - ایران - اهواز . گربه دستش به گوشت نمیرسید میگفت پیف پیف بو میده
یکشنبه 28 آذر 1389

arashbehdin - امریکا - اتلانتا
دوستان این دختر عاشق نیز کسی مانند رقیه سادات و ....است که تنها اینجا را بهم میریزند. زیاد پاسخ اینها را ندهید.
یکشنبه 28 آذر 1389

گل دختر عاشق رهبر - ایران - اهواز
surena1611 - آلمان - اشتوتگارت اولا چند کلمه سوکولاریسم و لیبرالیسم برای کسی که رشته تحصیلیش علوم سیاسیه عددی نیست. ضمن اینکه سکولاریسم تفکر کسانی است که خواهان جدایی دین از سیاستندیا به قولی بی دین.و لیبرالیسم تفکر آزادی خواهی است. صرفا جهت اطلاع
یکشنبه 28 آذر 1389

alexxx - اتریش - وین
گل دختر لپ گلی , همون اینقدر قاشق رهبری که واقعیتها رو دیگه نمی بینی و یا اینکه کتمان میکنی. عزیز من کدوم پیشرفت? اونهایکه عمه تی نجات میاد توی تلوزیون تعریف میکنه? یا اون سری پیشرفتهای امام زمانی رو میگی که بازار چاهای مهدیه و امام زمان رو دوباره داغ کرد و ابرو حیثیت واسه مسلمونهای واقعی نذاشت. نه عزیز جون ایران توی 10 سال یا بهتر بگیم از 30 سال پیش تا کنون پیشرفت که هیچ کلی به عقب و به زمان محمد عرب نزدیکتر شد. اره گل دختر, خدا یه چشم باز و یه عقل سالم بهت بده. که تا زمانی که قاشق رهبری ول معطلی.....!
یکشنبه 28 آذر 1389

feminism - انگلستان - لندن
دختر .. رهبر _ایران_ خمینی دجال هم کاسه لیس غربیها بود !! در جامعه ای که افراد آن حتی امکان عملی کردن تصمیمات شخصی شون رو ندارن , واژه " آزادی" حلق اویز شده و تا زمانیکه تهی مغزان و ابلهانی چون تو در اون سرزمین نفس میکشند , جلادان وسلاخانی چون رهبرت هم خون مردم را میمکند !!
یکشنبه 28 آذر 1389

surena1611 - آلمان - اشتوتگارت
گل دختر .. - ایران - اهواز .. سکولاریسم تفکر کسانی است که خواهان جدایی دین از سیاستندیا به قولی بی دین؟!!! .. خانم تحصیلکرده علوم سیاسی!!! سکولاریسم با بی دینی فرق میکنه. البته شاید در رشته علوم سیاسی ذوب شدگان در ولی وقیح این واژه چیز دیگری معنی شده باشه مثل کلمات آزادی و حقوق بشر که با شکنجه و تجاوز به مرد و زن در زندانهای نظام مقدس معنی میشن !!! و یا دفاع از ارزشهای دینی با فحشهای بی ناموسی و چاقوکشی توی خیابونها !!! یا تجاوز به دخترهای باکره قبل از اعدام تا به بهشت نروند!!! و یا .... صرفا جهت اطلاع
سه‌شنبه 30 آذر 1389

love-iran - ایران - مشهد
گل دختر عاشق رهبر - ایران - اهواز. لطفا دنبال شوهر باش دیوانه شدی من به هیج وجه از ایران نمیرم چون عاشق ایران هستم و نه اسلام و امثال تو
سه‌شنبه 30 آذر 1389

salt - سوئد - استکهلم
گل دختر عاشق زهر, ای که دست اون رهبر چلاقت شفات بده چشمات رو باز کن و به این فیلمی که همین سایت راجح به مردم زجر کشیده در روستایی حوالی خراسان, گذاشته است توجه کن
سه‌شنبه 30 آذر 1389

+0
رأی دهید
-0

نظر شما چیست؟
جهت درج دیدگاه خود می بایست در سایت عضو شده و لوگین نمایید.