جزئیات تازه‌ترین کشف تاریخی سیاره همزاد زمین : مصاحبه با کاشف ایرانی این سیاره

 
جزئیات تازه‌ترین کشف تاریخی سیاره همزاد زمین :
مصاحبه با کاشف ایرانی این سیاره

«آیا ما در جهان تنها هستیم؟» ؛ دو دهه پس از کشف نخستین سیاره در ماورای منظومه شمسی، تلاش‌برای دستیابی به پاسخی مستدل برای این قدیمی‌ترین و بنیادی‌ترین سوال بشر همچنان ادامه دارد. وجود گونه‌های متفاوتی از حیات در سیارات ماورای منظومه شمسی با توجه به پهنه بی‌انتهای گیتی و انبوه بی شمار ستارگان کاملا محتمل است؛ اما دانشمندان امیدوارند برای پاسخ به این سوال به ورای آمار و ارقام رفته و چیزی متقن تر و گویاتر پیدا کنند.

به گزارش سرویس علمی ایسنا، با شناسایی ده‌ها سیاره فراخورشیدی که به دور ستارگانی مانند خورشید ما در حال گردشند، امید دانشمندان به کشف حیات هوشمند در ماورای منظومه شمسی هر روز پررنگ‌تر می‌شود. اگر چه بیشتر سیارات کشف شده، غول‌های گازی بیش از حد بزرگی با حرکت وضعی فوق‌العاده سریع هستند که به دلیل قرار داشتن در فاصله‌ای نزدیک به ستاره مادر شرایط چندان مساعدی برای زندگی ندارند اما در این بین سیاراتی هم وجود دارند که به نحو شگفت انگیزی شبیه زمین خودمان هستند.

خبر کشف تاریخی نخستین سیاره شبیه زمین که شرایط وجود آب و حیات در آن وجود دارد، اواخرهفته گذشته در کانون توجه محافل علمی و خبری جهان قرار گرفت.

اگر چه این سیاره در فاصله 20 سال نوری از زمین وجود دارد و قطعا باید سالیان سال منتظر باشیم تا با پیشرفت‌های تکنولوژیک امکان قدم گذاشتن بر روی این ابرزمین دوردست را پیدا کنیم اما کشف سیاره‌ای با شرایط مشابه زمین که اگر خود حاوی گونه ای از حیات بیگانه نباشد می تواند بستری برای حیات و سکونت بشر در آینده باشد آنچنان مهم و هیجان انگیز است که توجه بسیاری را به خود جلب کرده است.

به گفته دانشمندان، این سیاره که در مدار ستاره‌ای کم فروغی به نام «Gliese 581» می‌گردد، سه برابر زمین جرم دارد و دقیقا در وسط منطقه قابل سکونت در حال گردش به دور ستاره است. به بیان دیگر، ‌دقیقا در فاصله‌ای از ستاره قرار گرفته است که آب می‌تواند بر روی آن به شکل مایع بماند،‌ نه این‌که یخ بزند یا به بخار تبدیل شود. میزان جرم این سیاره احتمال این که سیاره‌ای سنگی بوده و سطح جامدی داشته باشد را بالا می‌برد. به علاوه، به اندازه ای نیروی گرانش دارد که زمینه شکل گیری اتمسفر در آن وجود دارد بدین ترتیب این احتمال وجود دارد که سیاره مذکور منطقه‌ای قابل سکونت باشد.

با توجه به اهمیت این کشف تاریخی، خبرنگار علمی خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) در گفت‌و‌گو با دکتر نادر حقیقی پور، اخترشناس موسسه نجوم دانشگاه هاوایی و از دانشمندان اصلی این پروژه از جزئیات کشف این سیاره فراخورشیدی و روند تحقیقات در این خصوص پرسیده است.

حقیقی پور که تحصیلات کارشناسی را در سال 1368 در رشته فیزیک دانشگاه تهران به پایان برده، مدارج کارشناسی ارشد و دکتری خود را در رشته فیزیک با گرایش سیاره شناسی به ترتیب در سال‌های 1997 و 1999در دانشگاه میسوری آمریکا کسب کرده است.

وی که مدت شش سال است به عنوان عضو هیات علمی در موسسه نجوم دانشگاه هاوایی فعالیت دارد یکی از اعضای اصلی تیم تحقیقاتی جست‌و‌جوگر سیاره‌های شبیه زمین است.

حقیقی پور که کشف اخیر را آغاز یک عصر جدید می‌داند به ایسنا گفت: اهمیت کشف این سیاره در این است که سیاره کشف شده از لحاظ خصوصیات فیزیکی شبیه زمین است و انتظار می‌رود مانند زمین بر روی سطح آن سیاره هم آب وجود داشته باشد.

وی با بیان اینکه کشف سیاره‌ای مانند زمین نتایج جنبی بسیاری دارد، تصریح کرد: بزرگترین نتیجه این کشف این است که پس از 200 سال چیزی که منجمان سیارات فراخورشیدی دنبال آن بودند یعنی کشف سیاره‌ای مانند زمین به نتیجه رسید و از سوی دیگر این کشف نشان می‌دهد که تکنیک و استراتژی که به کار رفته تا ستاره‌هایی که احتمال داشتن این گونه سیارات را داشته باشند موفق بوده است که می‌توان با ادامه آن سیارات بیشتری پیدا کرد.

اخترشناس ایرانی موسسه نجوم دانشگاه هاوایی خاطرنشان کرد: این سیاره مانند زمین است و احتمال می‌رود که در آن آب وجود داشته باشد که در این صورت ممکن است در آن حیات به وجود بیاید. البته تمامی این مباحث، نتایج نظری حاصل از این کشف است چرا که گروه هیچ دلیل قطعی بر اساس مشاهده نجومی برای وجود حیات و آب ندارد؛ اما می‌توان گفت که سیاره جرمی سه برابر زمین دارد ؛ در نتیجه باید همان خصوصیات زمین را داشته باشد؛ به عنوان مثال در آن زلزله و جاذبه وجود داشته باشد. مثلا یک انسان 100 کیلوگرمی در سیاره جدید حدود 125 کیلوگرم وزن دارد.

وی تصریح کرد: علت اینکه ادعا می‌شود که این سیاره سنگی است ، جرم و اندازه آن است که نزدیک به زمین است؛ به طوری که قطری دو برابر زمین دارد. وقتی سیاره‌ای به اندازه زمین وجود داشته باشد احتمال اینکه بتواند جوی به ضخامت مثلا سیاره مشتری داشته باشد، بسیار کم است؛ از این رو به احتمال بسیار زیاد این سیاره از سنگ تشکیل شده است. از طرف دیگر، از آنجا که جرم این سیاره هم دو، سه برابر زمین است آنقدر جاذبه دارد که بتواند جوی هم اندازه زمین دارای دور خودش به وجود بیاورد.

حقیقی‌پور با بیان اینکه یک گروه پنج نفره موفق به کشف این سیاره شدند، به خبرنگار ایسنا گفت: «استیو وگت» (VOGT) و «اجینیو ریورا» (Eagenio Rivera) از دانشگاه کالیفرنیا سانتاکروز، «پال باتلر» (paul butler) از موسسه تحقیقاتی کارنگی، «گرک هانری » (greg henry) از دانشگاه ایالتی تنسی و بنده از موسسه نجوم دانشگاه هاوایی اعضای گروه هستند.

وی خاطرنشان کرد: این سیاره توسط دو تلسکوب کک (keck) به نام دوقلوهای کک واقع در قله «ماناکیا» کشف شدند. البته برای کشف سیارات فراخورشیدی در آمریکا تنها از تلسکوپ کک استفاده می‌شود.

حقیقی‌پور در گفت‌و‌گو با خبرگزاری دانشجویان ایران تاکید کرد: چنین اکتشافی یک کشف بسیار پایه‌ای در علم سیاره شناسی است. بیش از 600 سال است که منجمان اعلام کرده‌اند که منظومه شمسی یک منظومه خاص نبوده و حتی ماه و خورشید و زمین چیزهای خاصی نیستند و میلیون‌ها ستاره‌ مانند خورشید در کهکشان راه شیری وجود دارد.

از سوی دیگر وقتی خورشید می‌تواند سیاره زمین و منظومه داشته باشد، هیچ دلیلی ندارد ستاره‌های دیگری مانند خورشید چنین چیزی نداشته باشند. در نتیجه همین دلیل باعث شد که طی 60 سال گذشته منجمان مدام دنبال کشف سیارات فراخورشیدی باشند.

وی افزود: کشف سیاره جدید مانند زمین، ثابت می‌کند که نظریه منجمان درست است و سیاره‌های بسیار زیادی مانند زمین با همان قابلیت‌هایی که زمین دارد دور ستاره‌های دیگر وجود دارند. به عنوان مثال میلیون‌ها ستاره در کهکشان راه شیری مانند خورشید وجود دارد که بسیاری از آنها می‌توانند سیاره‌ای مانند زمین با همان خصوصیات فیزیکی داشته باشند. همچنین میلیون‌ها کهکشان هم در عالم هستی وجود دارند.

حقیقی‌پور ادامه داد: از سوی دیگر چنین اکتشافی نشان می‌دهد که از لحاظ تکنولوژی و استراتژی اکتشاف در راه درستی حرکت می‌کنیم و به زودی بسیاری از این نوع سیارات پیدا خواهند شد؛ البته هر چه تعداد بیشتری از این سیارات کشف کنیم بیشتر می‌توان تئوری‌های مربوط به شکل گرفتن سیاره‌ها را اصلاح کرد. در نهایت این اکتشافات به ما کمک می‌کنند که بفهمیم سیارات منظومه شمسی زمین چگونه به وجود ‌آمده‌اند تا نظریه‌ها را به کهکشان‌های دیگر ربط دهیم.

به گفته وی کمتر از یک ماه دیگر مقاله این کشف بزرگ در مجله نجوم انجمن نجوم آمریکا به چاپ خواهد رسید.

حقیقی پور در گفت‌و‌گو با خبرگزاری دانشجویان ایران با تاکید بر این که این سیاره به طور مستقیم کشف نشده است، گفت: در حال حاضر در دنیا هیچ تلسکوپی وجود ندارد که بتواند سیاره‌ای را به طور مستقیم مشاهده کند بلکه اثرات سیاره را به روی ستاره مرکزی مشاهده کردیم. بدین منظور برای مدتی طولانی ستاره مرکزی این سیاره را رصد کردیم و متوجه شدیم که حرکت مداری نشان می‌دهد و فهمیدیم که جرم دیگری باید در نزدیکی آن وجود داشته باشد که حرکت مداری را به وجود آورده است و با آ‌نالیز رصد از ستاره به این نتیجه رسیدیم که باید سیاره‌ای مانند زمین دور این ستاره وجود داشته باشد.

وی در پایان گفت: حدود شش ماه پیش گروه ما ایده‌ای را دنبال کرد که سیاره‌ای مانند زمین می‌تواند دور این ستاره خاص وجود داشته باشد و برای اینکه از نظریه مطمئن شویم مجبور به ادامه رصد طی شش ماه دیگر شدیم.