به ظاهر میوه‌ها اعتماد نکنید!

 
به ظاهر میوه‌ها اعتماد نکنید!

وقتی برای خرید میوه و سبزی به میادین میوه و تره‌بار یا برخی میوه‌فروشی‌ها می‌رویم،‌ با میوه‌ها و سبزی‌هایی روبه‌رو می‌شویم که با بقیه متفاوت‌اند؛ پررنگ‌تر، شاداب‌تر و زیباتر و حتی یکدست و یک‌اندازه هستند و البته با قیمت بالاتری به فروش می‌رسند.....

 برخی افراد هم که فریب ظاهر این میوه‌ها را می‌خورند، با خوشحالی شروع به برداشتن انواع مختلف آنها می‌کنند، غافل از این که با پرداخت هزینه‌ای گزاف، سلامت خودشان و خانواده‌شان را به خطر می‌اندازند. می‌پرسید چطور؟ مهندس میرصدرا صادقی، مهندس کشاورزی و مسوول فنی مبارزات تلفیقی با آفات (IPN)، پاسخ این پرسش شما را می‌دهد.

سلامت: اصلا چرا در پرورش میوه‌ها و سبزی‌ها از کودهای نیتراتی استفاده می‌شود؟

خب، مصرف نیترات در گیاهان باعث افزایش رشد آنها می‌شود. وقتی کودهای نیتراتی مثل نیترات آمونیوم در پرورش گیاهان به کار می‌رود،‌ رشد برگ‌ها و میوه آنها افزایش می‌یابد. محصول‌هایی مثل کاهو، خیار، سبزیجات، سیب‌زمینی و.... که به این صورت تهیه و مصرف می‌شوند اگر در پرورش‌شان بی‌رویه و به صورت غیرکارشناسی از این کودها استفاده شود، شاید در خود محصول هیچ بازتابی دیده نشود و افزایش رشد زیاد آنها را ببینیم اما تجمع نیترات‌ها در بافت‌های ذخیره‌ای و سبز آنها، باعث می‌شود این مواد از نظر تغذیه‌ای قابل استفاده نباشد و مسمومیت با نیترات در اثر استفاده از آنها ایجاد شود و حتی زمینه ابتلا به انواع سرطان‌‌های دستگاه گوارش فراهم شود. دقیقا همان علایمی که در صورت مصرف زیاد سوسیس و کالباس ممکن است در بدن ایجاد شود. اغلب به علت زیاد بودن مواد نگهدارنده، از متخصصان می‌شنویم که این محصول‌ها استفاده نشوند، چرا که دقیقا نیترات موجود در این کودها همین پیامد را با خوردن میوه‌ها و انواع سبزی‌های تازه حاصل می‌کند و حتی ممکن است از سوسیس و کالباس هم مضرتر باشد. بنابراین نظارت بر روند تولید آنها ضرورت دارد.

سلامت: اگر این کودها این‌قدر مضر هستند؛ پس چرا استفاده می‌شوند؟

هرچقدر بیشتر این کودهای نیتراته مورد استفاده قرار گیرند تولید هم افزایش پیدا می‌کند و با رنگ سبزتر و ظاهر مرغوب‌تر به بازار سبزی رونق می‌دهد. به همین دلیل برخی کشاورزان بدون آگاهی درباره چنین عوارضی، برای تولید بیشتر و سریع‌تر از این ترکیب‌ها به طور بی‌رویه استفاده می‌کنند.

سلامت: آیا می‌توان ماده دیگری را جایگزین آن کرد؟

نه! تنها راه این مساله این است که این کودها به صورت کارشناسی استفاده شده و مشتری هم زیر نظر کارشناسان و پزشکان، آن را مصرف کند. درست مانند دارویی که اگر زیرنظر پزشک مصرف شود، هیچ اثر سویی ندارد. اما اگر کودهای شیمیایی تحت نظارت کارشناسان ماهر، به اندازه مصرف نشوند، مشکلات فراوانی ایجاد خواهند کرد. مصرف بی‌رویه و بدون نظارت این کودها در تغذیه و حفظ نباتات، سبب تولید محصول ناسالمی می‌شود. در حالی که در کنار این کودها به اندازه و با نظارت می‌توان از کودهای ارگانیک و کمپوست‌ها استفاده کرد تا هم بافت خاک بهبود پیدا کرده و هم جذب بهتر شود و کشاورزان کمتر مجبور به استفاده از کودهای نیتراته شوند.

سلامت: مصرف‌کننده چگونه می‌تواند تشخیص دهد کدام میوه و محصول سالم است و کدام ناسالم؟

متاسفانه برای مصرف‌کننده امکان تشخیص خاصی وجود ندارد. تنها کاری که مصرف‌کننده می‌تواند انجام دهد آن است که هنگام خرید میوه و سبزی اگر از منبع تولید آن اطلاع ندارد زیاد به سراغ میوه و سبزی‌هایی نرود که سرسبز، تروتازه هستند. گاهی میوه‌ای خریداری می‌شود که ظاهر درشتی ندارد اما می‌تواند سالم‌تر از میوه‌ای باشد که بسیار درشت،‌ براق و پررنگ‌ است. چون این میوه احتمالا سم نخورده و در نتیجه میوه سالم‌تری است. در کل، مصرف‌کننده نمی‌تواند این موضوع را تشخیص دهد؛ چرا که با تولیدکننده در تماس نیست. برنامه جدید توسعه که سازمان حفظ نباتات در حال انجام آن است، شامل این موضوع است که در میادین میوه و تره‌بار آزمایشگاه‌های سنجش باقیمانده سموم بگذارند و باقیمانده نیترات کنترل ‌‌شود. اگر محصولی بود که تحت استاندارد نبود این محصول معدوم می‌شود در حالی که هنوز این اتفاق نیفتاده است. تنها چیزی که می‌توان به مصرف‌کنندگان گفت این است که زیاد به دنبال محصولی نباشند که دارای کیفیت‌های خیلی بالاست. فراموش نکنید که میوه‌های خارجی یا محصولات خیلی شیک و تر و تمیز صددرصد سالم نیستند.

سلامت: آیا پوست‌گیری میوه‌ها مشکل را حل می‌کند؟

گاهی وقت‌ها. به‌طور کلی 2 نوع سم استفاده می‌شود؛ یکی سم‌های سیستمیک و دیگری سم‌های تماسی. سم‌های تماسی با شست‌وشو از بین می‌روند چون روی سطح گیاه پاشیده می‌شوند، روی برگ‌ها و ساقه هستند، طوری که حشرات و‌ آفت‌ها با تماس با آنها از بین می‌روند و حشره‌کش‌ها یا قارچ‌کش‌ها مثال‌هایی از این گروه اند. اما برخی از سموم سیستمیک هستند و جذب گیاه شده داخل شیره نباتی گیاه می‌شوند و در کل گیاه انتشار پیدا می‌کنند. سموم سیستمیک با شست‌وشو از بین نمی‌روند. اکثر سمومی که اکنون استفاده می‌شود سیستمیک هستند چون پخش بهتری داخل گیاه دارند و آفت هر قسمتی از گیاه از بین می‌رود بنابراین بیشتر مورد استقبال قرار گرفته و می‌گیرند. بنابراین، اگر سموم سیستمیک استفاده شده باشند این سم داخل بافت گیاه پراکنده می‌شود. اما حقیقت این است هر سمی که به گیاه زده می‌شود، چه سیستمیک و چه تماسی، یک دوره مصرف دارد و از تاریخ استعمال آن برای گیاه تا وقتی که زمان برداشت فرا برسد، دوره‌ای وجود دارد که به نام دوره کارنس معروف است. این دوره‌ از زمانی که سم زده می‌شود تا زمانی که سمیت از بین می‌رود و ما می‌توانیم از محصول استفاده کنیم، ادامه دارد و اگر بخواهیم گیاه سالمی را بخوریم باید دوره کارنس آن گذشته باشد.

سلامت: پختن میوه و سبزیجات این سموم را از بین نمی‌برد؟

تاحدودی اثر دارد. این سموم مواد شیمیایی هستند و حرارت، آنها را تجزیه می‌کند اما نمی‌توان گفت که با پختن این مواد، دیگر میوه‌ها و سبزی‌ها سالم هستند. برخی از سم‌ها حداقل 45 روز دوره کارنس دارند. در صورتی که از زمان گل دادن تا وقتی میوه برسد نهایتا 20 تا 25 روز طول می‌کشد. اگر کشاورزی بخواهد دوره کارنس را رعایت کند باید حدود 20 روز دیگر صبر کند و عملا نمی‌تواند این کار را انجام دهد چون باید 50 درصد محصول را دور بریزد و این مقرون به صرفه نیست. بنابراین، برای هر گیاهی یک دستورالعمل ویژه وجود دارد و کشاورزان باید مو به مو آنها را رعایت کرده و بر این اصول نظارت کافی نیز اعمال شود تا به این ترتیب جامعه ای سالم داشته باشیم.