همه چیز در باره سندرم روده تحریک پذیر
همه چیز در باره سندرم روده تحریک پذیر
علایم و علل سندرم روده تحریک پذیر
سندرم روده ی تحریک پذیر(IBS)، عارضه ی رایجی است که روده بزرگ(کولون) را تحت تاثیر قرار می دهد. سندرم روده تحریک پذیر معمولاً منجر به گرفتگی و انقباض عضلات روده ای، درد شکمی، تجمع گاز، اسهال و یبوست می شود. به غیر از نشانه ها و علائم ذکر شده، سندرم روده تحریک پذیر غالبا منجر به ایجاد یک آسیب مداوم و همیشگی در ناحیه کولون شما نمی شود و عوارض آن اغلب گذرا است.
اکثر افراد مبتلا به IBS دریافته اند که در صورت کنترل یک سری موارد مرتبط با بیماری شان علائم بیماری در آن ها بهبود می یابد. تنها تعداد اندکی از افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر دچار علائم و نشانه های شدید بیماری می شوند.
خوشبختانه بر خلاف بیشتر بیماری های روده ای مانند کولیت اولسراتیو و بیماری کرون، سندرم روده تحریک پذیر منجر به التهاب و تغییر در بافت روده نشده و خطر سرطان کولون و رکتوم را افزایش نمی دهد.
در بسیاری از موارد، افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر می توانند این سندرم را از طریق مدیریت رژیم غذایی، اصلاح سبک زندگی و کنترل استرس مدیریت نمایند.
علایم:
علائم و نشانه های سندرم متابولیک از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت است و گاهی علایم سندرم روده تحریک پذیر با علائم بیماری های دیگر مشابه هستند. معمول ترین علائم آن عبارت هستند از:
* درد شکمی یا کرامپ و گرفتگی روده
* احساس نفخ
* تولید گاز
* اسهال یا یبوست و گاهی وجود حالات متناوبی از هر دوی آن ها
* وجود مخاط در مدفوع
ممکن است شما نیز مانند بسیاری از افراد، تنها برخی از علائم و نشانه های خفیف این سندرم را داشته باشید. به هر جهت برخی اوقات نیز علائم سندرم روده تحریک پذیر می توانند بسیار ناراحت کننده گردند و در برخی از موارد فرد مبتلا ممکن است دچار علائم بسیار شدیدی گردد که حتی به درمان دارویی نیز پاسخ ندهد. از آن جایی که علایم سندرم روده تحریک پذیر می تواند با علائم بیماری های دیگر مشترک باشد، لذا حتماً علائم خود را با پزشک تان در میان بگذارید.
سندرم روده تحریک پذیر در بیشتر افراد یک بیماری مزمن است ولی به طور کلی برخی مواقع در روند بیماری سندرم روده تحریک پذیر، علائم بیماری در فرد مبتلا بدتر می شوند و برخی مواقع دیگر نیز علائم بیماری بهبود می یابد و یا حتی به کلی ناپدید می گردند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد:
هر چند از هر 5 نفر بزرگسال، 1 نفر به علائم و نشانه های سندرم روده تحریک پذیر مبتلا می باشند ولی تنها کمتر از نیمی از افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر به دنبال درمان پزشکی می روند.
اگر دچار یک سری تغییرات مداوم در حالات روده ای خود و یا دچار علائم مداوم سندرم روده تحریک پذیر گشتید می بایست به پزشک مراجعه نمایید چرا که این حالت ها می توانند نمایانگر عوارض جدی تری مانند سرطان کولون باشند.
پزشک تان می تواند شما را در پیدا کردن راه حلی جهت تخفیف و بهبود علائم بیماری یاری رساند. پزشک شما همچنین در جهت پیشگیری از ابتلا به دیگر بیماری های جدی تر کولون(بیماری هایی مانند کولیت اولسراتیو و بیماری کرون که نمونه هایی از بیماری التهابی روده هستند) و سرطان کولون شما را یاری خواهد کرد؛ علاوه بر آن که شما را در جهت رهایی از عوارض احتمالی ناشی از این بیماری مانند اسهال مزمن نیز کمک خواهد کرد.
علل:
علت دقیق سندرم روده تحریک پذیر ناشناخته است. در دیواره ی روده ها آستری از لایه های عضلانی وجود دارند که این ماهیچه ها با ریتم هماهنگی منقبض و منبسط می شوند که این ریتم در هنگام انتقال غذا از معده به سمت انتهای روده و نهایتاً رکتوم، ایجاد می شود.
اگر دچار سندرم روده تحریک پذیر هستید انقباض های روده تان قوی تر و طولانی تر از حد نرمال می باشند و غذا با فشار بیشتر و سریع تر از روده عبور کرده و در نهایت منجر به تولید گاز، نفخ و اسهال خواهد شد.
همچنین در برخی موارد بر عکس این حالت اتفاق می افتد یعنی غذا به آهستگی از روده عبور کرده و در نتیجه مدفوع سفت و خشک می شود. نارسایی های سیستم عصبی و نارسایی های کولون نیز در ظهور چنین ناراحتی هایی دخیل هستند.
به دلایلی که هنوز روشن نیستند، چنان چه شما مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر(IBS) باشید به برخی محرک ها که دیگران را ناراحت نمی سازند، شدیدتر عکس العمل نشان می دهید. این محرک ها می توانند شامل گاز یا فشار بر روده ها ناشی از برخی غذاهای خاص، داروها و یا احساسات مختلف باشند.
نمونه هایی از این محرک ها عبارت هستند از:
غذا
برخی از افراد دریافته اند که با خوردن برخی غذاها علائم سندرم روده تحریک پذیر در آن ها تشدید می شود، به عنوان مثال شکلات، شیر و الکل منجر به یبوست یا اسهال می شوند و نوشیدینی های کربوناته(نوشابه های گازدار) و برخی میوه ها و سبزیجات منتهی به نفح و ناراحتی گوارشی در افراد مبتلا به این سندرم می شوند. تحقیقات بیشتری به منظور شناخت دقیق تر نقش آلرژی غذایی و یا عدم تحمل غذایی در سندرم روده تحریک پذیر مورد نیاز است.
چنانچه بعد از خوردن لبنیات، غذاهای حاوی کافئین، یا شیرینی و آدامس بدون شکر، درد و گرفتگی شکمی و نفخ را تجربه می نمایید باید بدانید که مشکل شما سندرم روده تحریک پذیر نیست! بلکه در واقع بدن شما قادر به تحمل لاکتوز موجود در لبنیات و یا کافئین و یا سوربیتول موجود در شیرین کننده های مصنوعی نیست.
استرس
چنان چه مبتلا به سندرم روده ی تحریک پذیر هستید حتماً متوجه شده اید که علائم بیماری تان در طول وقایع استرس زا مانند تغییر برنامه روتین روزانه تان و یا دعواهای خانوادگی تشدید می شوند و یا تکرر علایم بیماری تان در این مواقع بیشتر می شود. استرس علائم بیماری شما را تشدید می کند ولی علت ایجاد کننده آن ها نیست.
هورمون
از آن جایی که شانس ابتلاء در زنان دو برابر است محققان بر این باور هستند که تغییرات هورمونی در این شرایط نقش دارند. بسیاری از زنان اظهار می نمایند که در نزدیکی دوران قاعدگی خود و یا در طول این دوران علائم بیماری آن ها تشدید می یابد.
بیماری های دیگر
گاهی اوقات بیماری های دیگری مانند ابتلا به اسهال حاد عفونی(آماس گوارشی) می تواند محرک IBS گردد.
عوامل خطر و عوارض سندرم روده تحریک پذیر
Irritable Bowel Syndrome
عوامل خطر :
برخی افراد هر از چند گاهی دچار علائم سندرم روده تحریک پذیر یا IBS می شوند.
اگر شرایط زیر در شما وجود داشته باشد، شانس ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر بیشتر می گردد:
- جوان هستید: سندرم روده تحریک پذیر در 50 درصد افراد، قبل از سن 35 سالگی شروع می شود.
- خانم هستید: به طور کلی تعداد مبتلایان خانم دو برابر تعداد مبتلایان آقا است.
- سابقه خانوادگی ابتلا به IBS را دارید: مطالعات نشان داده اند افرادی که اعضای درجه یک خانواده آنها مانند والدین یا خواهر و برادر، مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر هستند، خطر ابتلا به این سندرم در آنها بیشتر است.
البته این سوال همچنان باقی است که :
آیا علت تاثیر سابقه خانوادگی بر افزایش خطر ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر، به اثر ژن ها بر می گردد؟ و یا عوامل مشترک دیگری در محیط خانواده در افزایش احتمال ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر دخیل هستند؟ و یا هر دو عامل ژنتیک و عوامل محیطی موثرند؟
عوارض :
اسهال و یبوست که هر دو از علائم سندرم روده تحریک پذیر هستند، می توانند باعث هموروئید شوند. به علاوه اگر مجبور شوید از خوردن برخی غذاها خودداری کنید، ممکن است مواد مغذی مورد نیاز بدن تان را به اندازه کافی دریافت نکنید و در نتیجه به سوء تغذیه مبتلا گردید.
از مهم ترین عوارض بیماری سندرم روده تحریک پذیر ، تاثیر آن بر کیفیت کلی زندگی فرد است. سندرم روده تحریک پذیر توانایی های زیر را کاهش می دهد:
- روابط اجتماعی و خانوادگی: چنانچه شما مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر باشید، در خارج از منزل، ممکن است برخی از مشکلات مربوط به بیماری باعث خودداری از انجام برخی تعهدات اجتماعی مطلوب گردد. لذا بر روابط اجتماعی شما اثر نامطلوب بگذارد.
- لذت بردن از روابط جنسی سالم: ناراحتی های جسمی سندرم روده تحریک پذیر می تواند منجر به ناخشنودی از روابط جنسی و یا حتی باعث روابط جنسی دردناک شود .
- توانایی شغلی: افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر سه برابر سایر افراد، در روزهای کاری خود غیبت می کنند.
وجود اثرات نامطلوب بالا باعث می شود فرد احساس کند به اندازه ی کافی از زندگی اش لذت نمی برد و چنین حسی می تواند منجر به احساس پوچی و یا حتی افسردگی گردد.
کسب آمادگی برای ملاقات با پزشک:
اطلاعات زیر جهت کسب آمادگی لازم برای ملاقات با پزشک، به شما کمک می کنند:
- باید بفهمید برای بهبود بیماری چه کارهایی از عهده شما برمی آید؟
- هر نوع علائمی را که تجربه کرده اید، همراه با طول مدت آنها یادداشت کنید. از این طریق به پزشک خود کمک خواهید کرد تا عوامل محرک بیماری را تشخیص دهد.
- اطلاعات کلیدی شخصی خود را یادداشت کنید، از جمله هر نوع تغییر یا استرسی که اخیرا در زندگی تان رخ داده است. این عوامل می توانند نقش کلیدی در تکرار و شدت علائم سندرم داشته باشند.
- لیستی از اطلاعات کلیدی بالینی خود را تهیه کنید، از جمله هر نوع بیماری یا شرایطی که به واسطه آن تحت درمان هستید و نام تمام داروها و مکمل هایی که دریافت می کنید. چنانچه قبلاً علائم شما مورد ارزیابی پزشکی واقع شده است، مدارک پزشکی آنها را هنگام ملاقات با پزشک، همراه خود ببرید.
- در صورت امکان یکی از اعضای خانواده و یا یکی از دوستان خود را برای این جلسه به همراه خود ببرید تا در یادآوری گفته های پزشک به شما کمک کند.
- سولات خود را یادداشت کنید. این کار باعث می شود تا بیشترین استفاده را از وقت جلسه ی ویزیت ببرید.
سئوالات شما از پزشک:
سوالات اساسی که می توانید در رابطه با این بیماری از پزشک خود بپرسید، عبارتند از:
- آیا من مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر هستم؟
- آیا علل دیگری برای ابتلای من به این سندرم وجود دارد؟
- چه آزمایش های تشخیصی مورد نیاز است؟
- چه نوع روش درمانی را در آغاز توصیه می کنید؟
- چنانچه اولین درمان کار نکرد و موثر نبود، چه روش درمانی را بعد از آن توصیه می کنید؟
- آیا این روش های درمانی، دارای عوارض جانبی هستند؟
- آیا گمان می کنید که عوامل غذایی نیز در بیماری من نقش دارند؟
- چه تغییراتی در رژیم غذایی، علائم بیماری را کاهش می دهند؟
- آیا اعمال تغییراتی در زمینه سبک زندگی ام لازم است تا با انجام آنها بتوانم علائم بیماری خود را کاهش داده و یا کنترل کنم؟
- آیا صحبت با یک مشاور را به من توصیه می کنید؟
- آیا وضعیت بیماری من مزمن است؟
- میزان انتظار شما از بهبودی من بعد از اجرای روش درمانی چقدر است؟
در کنار سوالاتی که یادداشت کرده اید، هر موقع مطلبی را متوجه نشدید، حتما آن را از پزشک خود بپرسید.
سوالات پزشک از شما:
پزشک، سوالاتی از شما خواهد پرسید. آمادگی لازم برای پاسخگویی به آنها، این امکان را برای شما فراهم می سازد تا زمان بیشتری را برای کسب اطلاعات لازم داشته باشید.
- علائم بیماری شما چیست؟
- چه زمانی برای اولین بار متوجه این علائم شدید؟
- آیا علائم بیماری شما گذرا هستند و یا برای مدت زمانی طولانی طول می کشند؟
- آیا عواملی هستند که علایم بیماری تان را تحریک کنند (مثل برخی غذاها، استرس و یا دوره قاعدگی در خانم ها)؟
- آیا به صورت ناخواسته دچار کاهش وزن شده اید؟
- آیا متوجه وجود خون در مدفوع خود شده اید؟
- آیا دچار استفراغ می شوید؟
- آیا اخیرا استرس، مشکلات احساسی و یا عاطفی داشته اید؟
- برنامه غذایی معمول روزانه ی شما چیست؟
- آیا تا کنون دارای آلرژی غذایی و یا عدم تحمل لاکتوز بوده اید؟
- آیا تا کنون یک بیماری یا شرایط بالینی دیگری را در شما تشخیص داده اند؟
- چه نوع داروهایی مصرف می کنید (هر نوع داروی تجویزی و یا آزاد بدون نسخه، داروی گیاهی، مکمل ویتامینی و یا هر نوع مکمل دیگر)؟
- آیا سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری های روده ای و یا سرطان روده را دارید؟
- تاچه حد علائم بیماری، کیفیت زندگی تان را تحت تاثیر قرار داده است، از جمله تاثیر بر روابط شخصی و توانایی های عملکردی شما در مدرسه و یا محیط کار؟
تغذیه در سندرم روده تحریک پذیر
در بسیاری از موارد، ایجاد تغییرات ساده ای در شیوه ی زندگی و برنامه غذایی می تواند شما را از دست این سندرم خلاص کند. اگر چه بدن بلافاصله به این تغییرات پاسخ نمی دهد، ولی هدف شما باید یافتن راه حل هایی با اثرات طولانی مدت باشد، نه گذری و کوتاه مدت.
توصیه های غذایی :
درمان با فیبر را امتحان کنید
زمانی که شما دچار سندرم روده تحریک پذیر هستید، فیبر می تواند یک راه حل باشد. اگر چه فیبر به از بین رفتن یبوست کمک می کند، ولی می تواند تولید گاز کرده و درد شکمی را تشدید کند. بهترین راه کار این است که به تدریج در طول چندین هفته، مقادیر فیبر دریافتی را در برنامه غذایی خود افزایش دهید.
مواد غذایی غنی از فیبر عبارت هستند از نان و غلات سبوس دار، میوه ها، سبزیجات و حبوبات.
چنان چه علائم این سندرم در شما همچنان وجود داشت و یا تشدید شد، با پزشک خود مشورت کنید. ممکن است به مشاوره با یک کارشناس تغذیه نیاز پیدا کنید.
برخی از افراد با کاهش مصرف فیبر غذایی و در عوض دریافت مکمل فیبر بهتر نتیجه می گیرند، در واقع در این حالت گاز و نفخ کمتری ایجاد می شود. چنان چه مکمل فیبر(مانند پسیلیوم یا سیتروسل) دریافت می کنید، حتماً مصرف آن را به صورت تدریجی شروع کرده و روزانه مقادیر فراوانی آب بنوشید تا تولید گاز، نفخ و یبوست را به حداقل برسانید.
چنان چه فهمیدید دریافت فیبر به درمان علائم سندرم روده تحریک پذیر(IBS) در شما کمک می کند، برای کسب بهترین نتایج آن را به صورت منظم مصرف نمایید.
از مصرف غذاهای مشکل زا و محرک اجتناب نمایید
اگر غذایی علائم بیماری شما را تشدید می سازد، آن را مصرف نکنید که معمول ترین آن ها عبارت هستند از: الکل، شکلات، نوشیدنی های حاوی کافئین مانند قهوه و سودا، داروهای حاوی کافئین، لبنیات، شیرین کننده مصنوعی مانند سوربیتول و مانیتول.
چنان چه نفخ مشکل شماست، غذاهایی را که این مشکل را تشدید می سازند، از برنامه غذایی خود حذف کنید که عبارت هستند از حبوبات، کلم، گل کلم و بروکلی.
غذاهای چرب نیز در برخی از افراد ایجاد ناراحتی می کنند.
جویدن آدامس و یا نوشیدن مایعات از طریق نی باعث بلعیدن هوا و در نتیجه تولید گاز بیشتری می شوند.
در زمان ها و فواصل منظم غذا بخورید
هیچ یک از وعده های غذایی را حذف نکنید. سعی کنید هر روز در زمان های مشخصی، وعده های غذایی خود را صرف کنید تا به عملکرد منظم روده های خود کمک کنید. چنانچه دچار اسهال هستید، خوردن وعده های غذایی کم حجم با تعداد بیشتر برایتان بهتر است، ولی اگر دچار یبوست هستید، خوردن مقادیر زیادی غذاهای پُرفیبر، در حرکت غذا در طول روده ها به شما کمک خواهد کرد.
مراقب محصولات لبنی باشید
اگر عدم تحمل لاکتوز دارید، سعی کنید ماست را جایگزین شیر کنید و یا از محصولات حاوی آنزیم لاکتاز استفاده کنید تا به هضم و شکستن قند لاکتوز در بدن شما کمک کند. مصرف مقادیر کم محصولات لبنی و یا مصرف آن ها با دیگر غذاها نیز می تواند کمک کننده باشد.
در برخی موارد نیاز است تا به طور کامل لبنیات را از برنامه غذایی خود حذف کنید. در این گونه مواقع حتماً مقادیر کافی پروتئین، کلسیم و ویتامین های گروه B را از دیگر منابع غذایی دریافت نمایید.
مقادیر فراوانی مایعات بنوشید
آب بهترین انتخاب است. الکل و نوشیدنی های حاوی کافئین، روده شما را تحریک می کنند و اسهال را تشدید می کنند. نوشیدنی های کربناته نیز تولید گاز می کنند.
به طور منظم ورزش کنید
ورزش به درمان افسردگی و استرس کمک کرده و منجر به بروز انقباضات طبیعی در روده های شما می شود و باعث می شود که شما احساس بهتری نسبت به خود داشته باشید. چنان چه قبلاً فرد بی تحرکی بوده اید، به آهستگی شروع کنید و به تدریج مدت زمان ورزش خود را افزایش دهید. چنان چه مبتلا به بیماری های دیگری نیز هستید، قبل از شروع هر نوع برنامه ورزشی با پزشک خود مشورت کنید.
از داروهای ضد اسهال با احتیاط استفاده کنید
چنان چه از داروهای بدون نیاز به نسخه مانند ایمودیوم(Imodium) و یا کاپکتات(Kaopectate) استفاده می کنید، سعی کنید از کمترین دوز آن ها استفاده نمایید. ایمودیوم را 20 تا 30 دقیقه قبل از غذاخورن دریافت کنید، به ویژه وقتی که می دانید غذایی که می خواهید مصرف کنید می تواند منجر به اسهال در شما شود. استفاده های طولانی مدت از این داروها در صورتی که به طور مقتضی دریافت نشوند، مشکل زا خواهد بود. مطالب ذکر شده در مورد لاکساتیو(laxatives) نیز صحت دارد. هر نوع سوالی در رابطه با این داروها دارید با پزشک خود و یا یک داروساز در میان بگذارید.
درمان های سنتی:
درمان های سنتی زیر می توانند در کاهش علائم سندرم روده تحریک پذیر کمک کنند:
* طب سوزنی
اگر چه نتایج ضد و نقیضی در رابطه با اثرات طب سوزنی بر علائم سندرم روده تحریک پذیر وجود دارد، ولی بسیاری از افراد برای کاهش گرفتگی های عضلانی و بهبود عملکرد روده ای از آن استفاده می کنند.
* گیاه درمانی
نعناع یک گیاه ضد اسپاسم طبیعی است که منجر به استراحت راحتی صاف در روده ها می شود. نعناع دارای اثرات درمانی کوتاه مدت بر علائم سندرم روده تحریک پذیر(IBS) است، ولی نتایج مطالعات در رابطه با اثرات درمانی آن متناقض هستند.
این احتمال وجود دارد که نعناع سوزش معده را تشدید کند.
قبل از دریافت هر نوع گیاه دارویی ، با پزشک خود مشورت کنید تا احتمال تداخل آن با داروهای دریافتی شما را بررسی کند.
* پروبیوتیک ها
پروبیوتیک ها، باکتری های مفیدی هستند که به طور طبیعی در روده زندگی می کنند و در برخی غذاها مانند ماست و یا در مکمل های غذایی نیز یافت می شوند.
گفته شده که افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر، مقادیر کافی از باکتری های مفید را در بدن شان ندارند؛ لذا افزودن آن ها به برنامه غذایی شان در تخفیف علائم بیماری موثر است. برخی مطالعات دریافته اند که پروبیوتیک ها منجر به کاهش علائمی از سندرم روده تحریک پذیر(IBS) مانند درد شکمی و نفخ می شوند. البته مطالعات بیشتری در این مورد لازم است.
پیشگیری :
هر کسی در زندگی، مشکل گوارشی ناشی از اضطراب و نگرانی را تجربه کرده است. ولی اگر مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر(IBS) باشید، مشکلات ناشی از استرس مانند درد شکمی و اسهال با تکرر بیشتر و شدت بیشتری همراه خواهند بود.
یافتن راه هایی برای کاهش استرس، در پیشگیری از علائم فوق کمک خواهد کرد و آن ها را آرام خواهد ساخت:
مشاوره
در بسیاری از موارد، مشاوره با یک روانشناس یا روانپزشک می تواند در کاهش استرس به شما کمک کند. او این کار را با بررسی پاسخ های شما به وقایع مختلف و سپس کار کردن با شما به منظور تعدیل یا تغییر آن پاسخ ها انجام می دهد.
تمرین های کسب آرامش تدریجی
این تمرین ها به آرام کردن تک تک ماهیچه های بدن کمک می کنند. ابتدا با انقباض ماهیچه های کف پای تان شروع کنید و بعد با تمرکز و به آرامی تمام تنش های موجود را بیرون کنید. بعد نوبت به انقباض و ریلکس کردن ماهیچه های پشت پا می رسد. تمرین را تا آرام کردن تمام ماهیچه های بدن از جمله ماهیچه های چشم و ماهیچه های سر ادامه دهید.
تنفس عمیق
بیشتر بزرگسالان از ناحیه قفسه سینه خود نفس می کشند، ولی اگر از دیافراگم خود (ماهیچه ای که قفسه سینه را از شکم جدا می کند)، نفس بکشید، آرام تر خواهید بود.
اگر در زمان دم اجازه دهید، شکم به خوبی منقبض شود، در هنگام بازدم خودش به طور طبیعی منبسط خواهد شد. تنفس عمیق می تواند در استراحت ماهیچه های شکمی کمک کند که به فعالیت طبیعی تر روده ای منجر خواهد شد.
|
|
|