عنایت‌الله رضا، نویسنده ایرانی درگذشت
عنایت‌الله رضا، نویسنده ایرانی درگذشت
 |
از عنایت الله رضا، آثار متعددی در زمینه تالیف و ترجمه باقی مانده است |
عنایت‌الله رضا نویسنده و پژوهشگر ایرانی، روز یکشنبه ۲۰ تیرماه (۱۲ ژوئیه) در سن ۹۰ سالگی درگذشت. او در پهنه سیاست و در عرصه پژوهش‌های "ایران‌شناسی" از چهره‌های نام‌آور بود.
عنایت‌الله رضا در ۱۸ خرداد ۱۲۹۹ در خانواده‌ای بزرگ از روحانیون گیلان به دنیا آمد. نیای او از دیرباز از مراجع دینی رشت بودند که به پشتیبانی از نهضت مشروطه شهرت داشتند.
او تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در شهرهای رشت و تهران گذراند و پس از گرفتن دیپلم ادبی از دبیرستان دارالفنون تهران، در سال ۱۳۱۶ در دانشکده افسری ثبت نام کرد.
رضا پس از پایان تحصیلات نظامی، به عنوان افسر نیروی هوایی وارد ارتش شاهنشاهی شد.
پس از شهریور ۱۳۲۰، به دنبال اشغال ایران و ملتهب شدن فضای سیاسی، عنایت‌الله رضا و برادرش فضل‌الله رضا به فعالیت‌های سیاسی در سازمان‌های چپگرا روی آوردند.
عنایت‌الله رضا یکی از اولین افسرانی بود که در تشکیل "سازمان افسران حزب توده ایران" نقش داشت.
او پس از اخراج از ارتش به جرم فعالیت‌های کمونیستی، به دستور حزب توده به آذربایجان اعزام شد و به فرقه دموکرات آذربایجان پیوست. رهبری تشکیلات فرقه که از تاریخ ۲۱ آذر سال ۱۳۲۴ خودمختاری اعلام کرده بود، رضا را به معاونت نیروی هوایی منصوب کرد.
با حمله ارتش شاهنشاهی و فروپاشی دستگاه فرقه دموکرات در ۲۱ آذر ۱۳۲۵، رضا به همراه سایر مقامات فرقه به جمهوری آذربایجان شوروی گریخت.
عنایت‌الله رضا در آذربایجان با سیاست رسمی فرقه دموکرات اختلاف پیدا کرد. او از جمله کسانی بود که معتقد بودند مقامات شوروی در مرگ جعفر پیشه‌وری، رهبر فرقه دست داشتند.
رضا در دوران تبعید در اتحاد شوروی (سابق) بیشتر وقت خود را صرف تحصیل و مطالعه کرد. او در باکو و سپس مسکو در رشته فلسفه و تاریخ به تحصیل پرداخت و در سال ۱۳۳۵ دکترای خود را گرفت.
رضا در اوایل دهه ۱۹۶۰میلادی با مأموریت تأسیس بخش فارسی رادیو پکن به چین رفت و برای راه‌اندازی آن تلاش کرد. او به خاطر اختلافات درونی و فشار عناصر هوادار مائوتسه دونگ دو سال بعد چین را ترک کرد و به اتحاد شوروی برگشت.
اما تجربه اقامت در چین و ناملایمات دیگر، رضا را به انتقاد از تفکرات و عقاید سیاسی برانگیخت.
او که از کشمکش‌های درونی با "رفقای حزبی" و همچنین فشار مقامات شوروی به تنگ آمده بود، در تماسی با سفارت ایران در مسکو، ابراز تمایل کرد که به ایران برگردد.
رضا در سال ۱۳۴۷ به ایران برگشت و به مشاغلی از جمله کار در "کتابخانه پهلوی" و تدریس در برخی محافل دانشگاهی مشغول شد.
کارگزاران حکومت شاه از بازگشت رضا به ایران در جهت تبلیغاتی ضدکمونیستی بهره بردند. رضا به خاطر رشته‌ای از سخنرانی‌ها و گفت‌وگوها و همچنین نگارش شماری کتاب و مقاله در نقد ایدئولوژی کمونیستی از جانب همرزمان سابق خود به "خیانت" و "همکاری با دشمن" متهم شد.
رضا پس از انقلاب ضدشاهنشاهی ایران در سال ۱۳۵۷ در کنار تدریس در مراکز آموزشی به عنوان مشاور عالی علمی با "پژوهشگاه علوم انسانی" به همکاری پرداخت.
او از سال ۱۳۶۵ در مرکز "دائرةالمعارف بزرگ اسلامی" به عنوان مدیر بخش جغرافیا فعالیت داشت.
پیکر عنایت الله رضا صبح امروز، دوشنبه ۲۱ تیر، از مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی تشییع شد.
از عنایت‌الله رضا آثار متعددی در تألیف و ترجمه باقی مانده است. کتاب‌های او در عرصه سیاست عمدتا به رد تئوری‌های کمونیستی و در پهنه تاریخ به پژوهش در دوران ایران باستان مربوط می‌شود.
|