نصر حامد ابوزید، متفکر دینی مصری، درگذشت
 |
ابوزید معتقد بود کسانی که با نسبی بودن قرائتهای دینی مخالفند، با نفی عقلانیت بشری عملا پیام اصلی قرآن را نفی می کنند |
نصر حامد ابوزید، قرآن پژوه و متفکر مصری، در سن ۶۷ سالگی در بیمارستانی در شهر قاهره از دنیا رفت.
آقای ابوزید از جمله متفکرانی بود که نگاهی نوگرایانه به آموزه های دینی داشت و به همین دلیل با مخالفت های شدیدی از سوی متولیان رسمی دین اسلام روبرو بود.
یکی از اصلی ترین نظریات نصر حامد ابوزید اعتقاد او به بشری بودن قرآن، کتاب مقدس مسلمانان بود. او همچنین می گفت برای تفسیر قرآن باید از علوم رایج استفاده کرد.
آقای ابو زید این نظریات خود را از جمله در کتابی که با عنوان "معنای متن" که به فارسی ترجمه شده است، مطرح کرده بود.
نظریات آقای ابوزید باعث شد که مفتیان مصری در سال ۱۹۹۵ او را مرتد اعلام کنند و دادگاهی در مصر حکم کند که همسر آقای ابوزید باید از او جدا شود.
در پی صدور حکم ارتداد نصر حامد ابوزید، گروه جهاد اسلامی مصر اعلام کرد آقای ابوزید را به قتل خواهد رساند و همین مسئله باعث شد نصر حامد ابوزید در سال ۱۹۹۵ به همراه همسرش مصر را ترک کند.
او مدتی در مادرید، پایتخت اسپانیا، زندگی کرد و سپس به هلند رفت و تا پایان عمر در آنجا زندگی کرد.
نصر حامد ابوزید دکترای خود را در شته ادبیات عرب از دانشگاه قاهره گرفته بود و تا پیش از تبعید خود خواسته از مصر، در همین دانشگاه تدریس می کرد.
انتشار نظریات آقای ابوزید در ایرن هم با مسائلی مواجه بود.
در پی انتشار مصاحبه اختصاصی و مفصلی با نصر حامد ابوزید در مجله کیان که در این مصاحبه نظرات آقای ابوزید در مورد قرآن مطرح شده بود، این نشریه توقیف شد.
مجله کیان از شناخته شده ترین نشریات نزدیک به روشنفکران دینی در ایران بود که به ویژه در انتشار نظریات عبدالکریم سروش، متفکر دینی ایرانی، نقشی محوری داشت.
درگذشت قرآن پژوهی که تکفیر شد
دنیای اسلام قرآن پژوهی را از دست داد که روزگاری "مرتد" خوانده و همسرش به او "حرام" شد.
ماجرای جنجالی نصر حامد ابوزید در سال 1992 و در هنگام تقاضای او برای ارتقا از سمت دانشیاری به استادی دپارتمان عربی دانشگاه قاهره آغاز شد.
او کتابها و مقالات خود را به کمیته ارزشیابی دانشگاه ارائه کرد، اما چند تن از اعضای کمیته در جریان بررسی آثارش وی را متهم به "توهین" به اسلام کردند؛ اتهامی که نه فقط موجب رد درخواست او شد بلکه پای مدعیان دیگری را به میان کشید که با استناد به قرائت خود از شریعت اسلامی توانستند در دادگاه مصر او را "مرتد" اعلام کنند.
کار به اینجا خاتمه پیدا نکرد. دادگاه تحت این عنوان که حامد ابوزید "کافر" شده است ازدواج همسر مسلمانش را نیز باطل اعلام کرد.
اما این همه خشم علیه کسی بود که گفته می شد در هشت سالگی حافظ قرآن بوده و در دوازده سالگی به اتهام ارتباط با اخوان المسلمین به زندان افتاده است. حامد ابوزید تحت تاثیر این علقه های دینی بود که به مطالعات اسلامی و زبان شناسی روی آورد. اما او به تدریج با فراگرفتن تئوری های ارتباطات و زبان شناسی، نظریات جدیدی درباره فهم و تفسیر قرآن ارائه کرد.
"پیامی از بهشت به زمین"
ابو زید قرآن را کلامی آسمانی می دانست که از همان لحظه ای که بر زبان پیامبر جاری شد به کتابی انسانی بدل گشت. او در کتاب خود مفهوم النص که به فارسی تحت عنوان "معنای متن" منتشر شده می نویسد: "قطعا این پیامی از بهشت به زمین است، اما پیامی که جدای از قواعد و واقعیات، ساختار فراگیر این واقعیات و مهمتر از همه چهارچوب های فرهنگی (جامعه) نیست."
به اعتقاد او خداوند برای سخن با بندگانش باید خود را در سطح آنان "تنزل" دهد و با استفاده از نظام فرهنگی و لغوی موجود با آنها سخن بگوید.
هیچ کس از قرآن لذت نمی برد. ما با تلاوت قرآن یا در هراسیم و یا در آرزوی بهشت. ما قرآن را به متنی تبدیل می کنیم که یا تشویق می کند یا ارعاب. به هویچ و چماق (بدل می کنیم). من می خواهم قرآن را از این زندان رها کنم تا یکبار دیگر مولد فرهنگ و هنری شود که در جامعه ما خفه شده است.
نصر حامد ابو زید
ابو زید با تاسی ازتوشیهیکو ایزوتسو اسلام شناس شهیر ژاپنی به بررسی هنجارها و عبارات قرآن پرداخت و این نظریه را مطرح کرد که خداوند به زبانی سخن گفت که واجد فرهنگ و واقعیات خاص و تاریخی اعراب بود.
این فرهنگ و تاریخ را نباید با عصاره پیام الهی اشتباه گرفت. بلکه با بهره گیری از تئوری و متدولوژی های زبان شناختی می بایست ورای معانی تاریخ رفت تا بتوان پیام پیام دهنده را درک کرد.
او با تاثیر پذیری از تاویل و هرمنیوتیک فیلسوفانی چون هانس گئورک گادامر به رابطه خاص و منحصر بفردی با قرآن قائل بود که در اعصار و فضاهای فرهنگی و اجتماعی گوناگون، متفاوت است. هیچ درک و تفسیر قطعی، نهایی و یگانه ای از کتاب مقدس وجود ندارد.
به زعم ابوزید کسانی که با نسبی بودن این قرائت ها مخالفند با نفی عقلانیت بشری عملا پیام اصلی قرآن را نفی می کنند. وی در کتاب مفهوم النص می نویسد عبدالله بن عباس یکی از صحابه پیامبر و مفسرین مشهور قرآن تندر و رعد را به فرشته ای تشبیه کرد که ابرها را با منجنیقی به حرکت در می آورد.
رهایی قرآن از "زندان حلال و حرام"
به گفته ابو زید همه مسلمین در آن زمان می دانستند که متون مقدس تبیینی از پدیده های فیزیکی و بشری ارائه نمی دهد، بلکه این بر عهده عقل بشری است که به مطالعه و شناخت طبیعت و انسان بپردازد: "چنین درکی (از نقش عقلانیت) است که مشخصا جزء مهمترین ریشه های دستاوردهای علمی و فنی دانشمندان مسلمان به حساب می آید." دستاوردی که به گفته او مسیحیان از مسلمین اخذ کردند و بنیان رنسانس را گذاردند.
می خواهم به امت مسلمان بگویم که من مسلمان به دنیا آمده، مسلمان بزرگ شده و مسلمان زندگی کرده ام و انشا الله مسلمان هم از دنیا خواهم رفت.
نصر حامد ابوزید
ابوزید در تشریح رابطه اش با قرآن گفت بیش از سلفی ها که خود را به "حلال و حرام" در متن محدود کرده اند به این کتاب عشق می ورزد. کتابی که هنرهای سمعی و بصری بی بدیلی را خلق کرده، به گفته او امروز "ابزار" دست سیاستبازان شده است:
"هیچ کس از قرآن لذت نمی برد. ما با تلاوت قرآن یا در هراسیم و یا در آرزوی بهشت. ما قرآن را به متنی تبدیل می کنیم که یا تشویق می کند یا ارعاب. به هویچ و چماق (بدل می کنیم). من می خواهم قرآن را از این زندان رها کنم تا یکبار دیگر مولد فرهنگ و هنری شود که در جامعه ما خفه شده است."
ابو زید با تمایز قائل شدن بین تاویل و تفسیر نشان داد چگونه نسل اول متکلمین اسلامی همچون معتزله با بهره گیری از عقل به فهم قرآن همت گماردند. اما در قرون بعدی که نقل جای عقل را گرفت و تفسیر جای تاویل، اشاعره نقش استدلال عقلانی در فهم قرآن را انکار کردند و تاویل را نامجاز شمردند.
آنها معتقد بودند که اگر بر اوصاف خداوند واژه هایی همچون بصیر، رحیم و غیره بکار می رود نمی توان از حد معنای لفظی آنها عبور کرد. اشاعره حتی در مورد بهشت و جهنم هم به همان صورت های آمده در قرآن اکتفا کردند و فراتر رفتن از آنها را جایز نشمردند و به این ترتیب راه را بر یک نگرش فلسفی و عقلانی به دین بستند.
ابونصر در یکی از مهمترین کتابهای خود بنام "الاتجاه العقلى فى التفسیر" به دفاع از این شیوه معتزله پرداخت و جهت گیری عقلی نسبت به قرآن یعنی استفاده از دانش های بشری در فهم قرآن را نه فقط جایز بلکه ضروری شمرد.
او که به سنت معتزله در ایران علاقه مند بود در میان متفکرین ایرانی نیز جایگاه و نفوذ ویژه ای داشت. علاوه بر "معنای متن" کتاب های دیگر او همچون "نقد گفتمان دینی" و "چنین گفت ابن عربی" به فارسی ترجمه شده است.
دادگاه تجدید نظر مصر سرانجام حکم ارتداد او را پس گرفت، اما ابو زید از ترس افراطیون به هلند رفت و در دانشگاه لیدن به تدریس پرداخت. او روز دو شنبه در سن 67 سالگی در بیمارستانی در مصر در گذشت. جسد او قرار است در زادگاهش شهر طنطا به خاک سپرده شود.
ابو زید در سال 2000 درمصاحبه ای گفت: "می خواهم به امت مسلمان بگویم که من مسلمان به دنیا آمده، مسلمان بزرگ شده و مسلمان زندگی کرده ام و انشا الله مسلمان هم از دنیا خواهم رفت."
|
ARTEMIS-SW - فرانسه - پاریس
|
خوب شد مسلمان از دنیا رفتی چون انوقت حوریان منتظر خدمت رختخوابی را نا امید می کردی اگر این قوانین قتل و غارت از اسمان است چرا رنگ اسمان به رنگ خون قرمز نیست?????? |
سه‌شنبه 15 تیر 1389 |
|
|
منگوله مشهدی - ایران - مشهد
|
بکار گیری دانش بشری در تفسیر یک سری چیزهای مافوق بشری خیلی قابل تعمق و دردناکه . البته با این مافوق بشریاتی که هزاران ساله تو سلولهای بی دفاع مغز بشر لانه سازی کردن اگر میشد یه جوری از دانش مافوق بشری برای تفسیر چیزهای بشری استفاده کرد بنظر منطقی تر میومد . |
سه‌شنبه 15 تیر 1389 |
|
|
رقیه سادات - ایران - تهران
|
حضرت محمد کجاست که ببینه به دینش که توهین کردن شده کلاس و تمدن هیچی ، به قاریان قرآن هم توهین میکنند و تهمت و افترا و یه سری آدم هم به افتخارشون هوراااا میکشن |
سه‌شنبه 15 تیر 1389 |
|
|
porharfi - هلند - آرنم
|
"دیـــــــــــن و مذهـــــــــب برود در خانـه ها " و شخصی و فردی و خصوصی. شود....متفکران هم در خانه ها بنشینند...!! |
سه‌شنبه 15 تیر 1389 |
|
|
Garfieldx - ایران - تهران
|
هر کسی به عمق دین فرو رفته عاقبت به همین نتایج رسیده. اینایی که سنگ تدین رو به سینه میزنن فقط بطور سطحی دین رو فهمیدن. |
سه‌شنبه 15 تیر 1389 |
|
|
baroone_baharyy - ایران - توس
|
بخدا سوگند اگر این آقا یک بار این کتاب رو طوری میخوند که یک غیر مسلمان میخونه.اصلا کلا کافر میشد.نمونش خود من. |
سه‌شنبه 15 تیر 1389 |
|
|
baroone_baharyy - ایران - توس
|
مشکل اینه که همه این کتاب رو با اعتقاد قبلی میخونن.یا اصلا نمیخونن و فقط از اینور اونور میشنوند.میتونم با جرات بگم نود در صدشون روش دوم رو ترجیج میدند |
سه‌شنبه 15 تیر 1389 |
|
|
mashady - انگلیس - منچستر
|
اسلام مدرن و عقلانی یعنی مشروبات الکلی واجب خانم بازی واجب گوشت خوک نوش جانت دولا راست شدن و کلمات نا مفهوم عربی تکرار کردن حرام گریه زاری و تو سر خودت زدن حرام |
سه‌شنبه 15 تیر 1389 |
|
|
delmorde - سوپد - یوتبوری
|
من که از بیانات ایشان چیزی نفهمیدم اگر دوستان متوجه شدند لطفا منو راهنمائی کنند. بالاخره این کتاب گفته های خداست که ایقدر ضد و نقیض دارد و اصل چه زومی داشت خدا اینطور سخن گوید یا حرف هایش را با تهدید و یا پیچیده که از فهم بشر دور باشد گوید روی سخنش مگر نه با انسان است? پس میبایستی طوری گوید که برای همه قابل درک باشد. حتی خود مفسران اتفاق نظر در تفسیر ان ندارند. عجیب است مگر نه. یگجا چیزی می گوید جای دیگر انرا نفی می کند. گاهی مملو از محبت و عشق به انسانهاست گاهی دشمن. دروغهای بزرگ هم زیاد گفته مانند ابابیل و ان کلاغها با سنگهای اتشین در دهان که حتی یکبار هم دوباره اتفاق نیفتاده که چنین حمایتی از خانه اش کرده باشد تا بحا. |
سه‌شنبه 15 تیر 1389 |
|
|
اینترنت ندیده - ایران - کرمان
|
به نظر من ایشون هم گمراه شدند چون مسلمان از دنیا رفتند . سراسر کتاب قرآن پر است از تناقض . مثلا جایی که محمد هنوز به قدرت نرسیده بود و جامعه عرب هنوز مردسالار به تمام عیار نبود حکم زنا یا بی عفتی زن را شلاق و یا عدم سکس با شوهر میداند و سپس که به قدرت کامل رسید این حکم به سنگسار بدل شد قرآن پر از عیب و ایراده من دو سه مرتبه این کتاب را دوره کردم و قاری قرآن هم بودم اگه کسی بتونه کتابی به من معرفی کنه که از قران در مورد دنیای دیگر فراتر رفته باشه و علمی هم باشه ممنون میشم دوستان راهنمایی کنید پیشاپیش سپاسگذارم **** |
سه‌شنبه 15 تیر 1389 |
|
|
miniator - ایران - تهران
|
تک ستاره ها ,ستاره هائی که اسمانیان از اسمان بر روی زمین می بینند .شریعتی , ان دیگری از ایتالیا که در اتش کینه کشیش ها سوزانده شد.اینان از فردای این رود رونده و جاری ( جامعه) خبر می دهند.اینان ان گروه نامیرایند.انسانه تمام. که در اسمان بسی مشهور تر از روی زمینند. |
سه‌شنبه 15 تیر 1389 |
|
|
anenarbe - آلمان - فرانکفورت
|
. Garfieldx - ایران - تهران, با اینکه با نظرت موافقم اما همان قدر هم متاسفم برای افرادی که دین را چون افساری بر خود بستند و آنرا به دست نا بخردان و جنایتکارنی سپرده اند که از آنها برای لگدمال کردن حقوق انسان‌های دیگر به بیگاری وادارند. . . |
سه‌شنبه 15 تیر 1389 |
|
|
mohsen_raja - ایران - تهران
|
من عجب از مردمان دنیا دارم که در هر مسئله به کمال فطانت و نهایت عقل و دقت کوشش خویش را بکار میبرند و موشکافی میکنند، جز در مسئلهی دین که نه تنها پا بر روی عقل خود میگذارند، بلکه سفیه و دیوانه میشوند و چیز هایی باور مینمایند که هیچ طفل نادانی باور نمیکند و حرفهایی میزنند که ابداً هیچ سفیه دیوانهیی نمیزند.(ولتر) |
سه‌شنبه 15 تیر 1389 |
|