عشوه های نفتی ایران با شرکت های داخلی و خارجی

عشوه های نفتی ایران با شرکت های داخلی و خارجی

مسعود میرکاظمی وزیر نفت ایران در همایش "چالش ها و فرصت های شرکت های ایرانی در قراردادهای نفت و گاز،" با تائید مشکلات مالی دولت برای توسعه صنعت نفت و گاز گفته است: "در اجرای طرحهای مختلف با کمبود نقدینگی رو به رو هستیم اما باید با بسترسازی های لازم منابع مالی تامین و این منابع مالی و اعتباری به شکلی مطلوب در بنگاههای اقتصادی استفاده شود."

ایران در چند سال گذشته به دلیل سرپیچی از خواست های بین المللی برای توقف غنی سازی با تحریم هایی از سوی شورای امنیت و برخی کشورهای غربی به خصوص آمریکا رو به رو شده است.

آثار این تحریم ها بعد از چند سال در صنعت نفت و گاز آشکار شده و شرکت های بین المللی که سالها با ایران همکاری می کردند دیگر حاضر به ادامه همکاری نیستند.

بسیاری این شرکت ها نظیر توتال، شل، انی، رپسول در مواردی سالها با ایران بر سر اجرای یک پروژه بزرگ در حال مذاکره بودند اما بعد از شدت گرفتن تحریم ها مذاکرات را نیمه تمام رها کردند. برخی نیز با وجود مذاکرات طولانی و امضای موافقت نامه، همان پروژه ها را در کشورهای همسایه جنوبی ایران در حاشیه خلیج فارس شروع کرده اند.

ایران بارها سعی کرد تا دوباره نظر شرکت های بین المللی دارای سرمایه و تکنولوژی را جلب کند اما تشدید تحریم ها و فشار کشورهای غربی به خصوص آمریکا به شرکت های بین المللی سبب شد تا رشته های ایران پنبه شود.

به گفته آقای میرکاظمی، "به برخی از شرکت های خارجی که برخی از فازهای (پارس جنوبی) را پس از چند سال هنوز معطل گذاشته اند، اعلام کرده ایم حاضر به مذاکره با آنها نبوده و قرار است اجرای این پروژه ها به شرکت های داخلی واگذار شود."

در چنین شرایطی ایران تصمیم گرفت به شرکت های داخلی اعتماد کند اما مشکل کمبود نقدینگی و تکنولوژی همچنان کم و بیش باقی است.

ایران برای رفع مشکل کمبود نقدینگی به تازگی ۵۰۰ میلیون یورو اوراق مشارکت ارزی منتشر کرده و می گوید که همه آن را فروخته است.

بنابر بودجه سال جاری، ایران بیشتر از ده میلیارد یورو اوراق مشارکت ارزی برای تامین منابع مالی در بخش های نفت و گاز، صنعت و کشاورزی منتشر می کند که عمده آن مربوط به صنعت نفت است.

استفاده از توان داخلی

در کنار تلاشی که برای برطرف کردن نیاز مالی جریان دارد، ایران سالهاست که می کوشد تا شرکت های داخلی در صنعت نفت و گاز را در پروژه های نفتی به کار بگیرد.

شرکت هایی نظیر پتروپارس و پتروایران که در دولت محمد خاتمی ایجاد شدند، نمونه هایی از تلاش های دولت است. علاوه بر این دولت در سالهای اخیر با تصویب قوانینی نظیر استفاده حداکثر از توان ساخت داخل کوشیده تا صنعتگران ایرانی را تشویق کند نیازهای پروژه های بزرگ عمرانی را برطرف کنند.

اما این قانون تا مدتها نادیده گرفته می شد و شرکت های خصوصی از این وضعیت گله مند بودند. از طرفی مدیران دولتی اعتقادی به شرکت های داخلی به آن مفهوم نداشتند و از طرفی حضور شرکت های بزرگ بین المللی در بازار ایران باعث می شد که آنها نیاز چندانی به استفاده از توان داخل احساس نکنند.

غیر از این، شرکت های داخلی هم مشکلاتی داشتند، تجربه کم، تولید کالاهای پائین تر از حد استاندارد و ناتوانی در تحویل کالا در زمان مشخص و تعیین شده، از جمله مشکلاتی بود که دست شرکت های داخلی را می بست و قدرت چانه زنی آنها را در مراکز تصمیم گیری کاهش می داد.

علاوه بر بی اعتمادی بخش دولتی به توانایی های داخلی، مشکل اصلی این بود که شرکت های داخلی به دلیل رقابتی نبودن شرایط نتوانند وضعیت مناسبی در پروژه های نفت و گاز داشته باشند.

روش معمول این است که شرکت ها برای اجرای پروژه یا ساخت قطعه باید در مناقصه شرکت می کردند و هر شرکتی که قیمت پائین تری برای ساخت پیشنهاد می کرد، برنده مناقصه بود. این وضع وقتی به رقابت شرکت های دولتی یا شبه دولتی با بخش خصوصی مربوط می شد، ناعادلانه تر بود.

میرکاظمی می گوید که سرمایه گذاری در فازهای پارس جنوبی در مدت کمتر از یک سال بعد از بهره برداری بازگشت داده می شود.

به این معنی که شرکت های بخش خصوصی در رقابتی نابرابر با شرکت های دولتی و شبه دولتی قرار می گرفتند و نمی توانستند بی واسطه در مناقصه ها برنده شوند.

گاهی هم ناچار می شدند قیمت هایی بسیار پائین پیشنهاد کنند تا برنده مناقصه شوند اما این قیمت ها آنقدر پائین بود که در وسط کار پولشان تمام می شد و دیگر قادر به ادامه آن نبودند در حالی که به نظر می رسید برای این کار باید میانگین قیمت تعیین شود تا شرکت ها فقط برای برندن مناقصه قیمت پرتی ندهند.

البته مشکل گاه فراتر از این بود. یعنی شرکت های ایرانی چه دولتی و چه خصوصی معمولا مدیریت پروژه ها را در دست نداشتند و شرکت های بین المللی مدیریت و رهبری پروژه ها را در دست می گرفتند و بخشی از کارهای اجرایی به صورت دست دوم به شرکت های داخلی واگذار می شد.

با وجود مشکلات و محدودیت هایی که وجود داشته، شرکت های داخلی در طول این سالها توانسته اند بخشهای مهمی از پروژه ها نفت و گاز را اجرا کنند و بخشی از قطعات مورد نیاز را نیز تولید کنند.

فرش قرمز برای داخلی ها

حالا شرایط دشوار بین المللی وزارت نفت ایران را واداشته تا شرایط سهل تری برای شرکت های داخلی در نظر بگیرد و آنها را تشویق کند تا نقش فعالتری توسعه میدانهای نفت و گاز بر عهده بگیرند.

وزیر نفت ایران در "چالش ها و فرصت های شرکت های ایرانی در قراردادهای نفت و گاز" خطاب به شرکت های داخلی می گوید که سرمایه گذاری در فازهای پارس جنوبی در مدت کمتر از یک سال بعد از بهره برداری بازگشت داده می شود.

آقای میرکاظمی با آنکه به دنبال تشویق شرکت های داخلی است، شرکت های خارجی را نیز به حضور در پروژه های نفت وگاز فرا می خواند او می گوید که "بازگشت سریع سرمایه، ریسک پائین و اطمینان از بازگشت سرمایه" مهمترین مزیت سرمایه گذاری در طرح های نفتی است.

مزیتی که منحصر به شرکت های داخلی نیست و شرکت های بین المللی نیز به این مزیت آگاهند ولی شرایط بین المللی ایران سبب شده تا این شرکت ها در استفاده از این مزیت با دشواریهایی گسترده ای رو به رو باشند و نتوانند از بازار جذاب نفتی ایران استفاده کنند.

شرکت های بین المللی از مشارکت تازه با ایران خودداری می کنند اما از دور بازار ایران را زیر نظر دارند و منتظرند بلکه تغییری در اوضاع پدید آید. ایران هم با هشدارها و التیماتوم هایی گاه و بیگاهش نشان می دهد که تا چه اندازه به حضور این شرکت های بین المللی نیاز دارد هر چند که در ظاهر می گوید معطل شرکت های خارجی نمی ماند.