تغذیه سالم در دوران بارداری

تغذیه سالم در دوران بارداری

تغذیه صحیح و کافی در دوران بارداری در بهبود رشد و نمو فرزندتان بسیار اهمیت دارد. توصیه کلی آن است که در دوران بارداری روزانه 300 کالری بیشتر از دوران قبل از بارداری، دریافت کنید. اگر چه حالت تهوع و استفراغ که در ماه های اول بارداری رایج است می تواند دریافت غذا را برای تان قدری دشوار سازد، تلاش کنید رژیم غذایی متعادل و متوازنی داشته باشید و ویتامین های لازم برای رشد جنین در دوران بارداری را دریافت نمایید. در ذیل توصیه هایی برای حفظ سلامت شما و فرزندتان گردآوری و ارائه شده اند که می توانید از آن ها بهره ببرید.

اهداف تغذیه سالم در دوره بارداری:

* برای دریافت انواع مواد مغذی مورد نیاز در دوران بارداری از غذاهای متنوع استفاده کنید.

مقدار توصیه شده برای دریافت روزانه غذا در دوره ی بارداری بدین شرح می باشد:

غلات و نان ها به میزان 6 تا 11 واحد در روز،

2 تا 4 واحد میوه،

4 واحد یا بیشتر سبزیجات،

4 واحد از محصولات لبنی،

3 واحد از منابع پروتئینی( از جمله: گوشت، ماکیان، ماهی، تخم مرغ و یا مغزها).

مصرف چربی و شیرینی جات را محدود نمایید.

* از غذاهای غنی از فیبر و مغذی استفاده نمایید

 مانند: نان های حاوی غلات کامل و سبوس دار، انواع پاستا و برنج که دارای سبوس کامل می باشند، میوه و سبزیجات.

* اطمینان حاصل کنید که رژیم غذایی شما در طی دوره ی بارداری، حاوی ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز می باشد.

 در طی دوره بارداری باید از مکمل های حاوی ویتامین های مورد نیاز استفاده نمایید تا اطمینان حاصل شود که  ویتامین ها و مواد معدنی ضروری را روزانه به طور مستمر و مکفی دریافت می نمایید. پزشک معالج تان می تواند در زمینه ی دریافت مکمل های ویتامینی، شما را راهنمایی کرده و توصیه های لازم را نموده و یا برای تان نسخه ای را تجویز کند.

* روزانه حداقل 4 واحد از لبنیات را به وسیله خوردن و یا آشامیدن محصولات لبنی و یا غذاهای غنی از کلسیم دریافت نمایید

 تا اطمینان حاصل شود که مقادیر کلسیم مورد نیاز در طی دوره بارداری( یعنی حدود 1000 تا 1300 میلی گرم کلسیم در روز ) را دریافت می نمایید.

* حداقل 3 واحد از غذاهای غنی از آهن را در طی روز مصرف نمایید

 تا اطمینان حاصل شود که مقادیر آهن مورد نیاز در دوره بارداری(یعنی حدود 27 میلی گرم آهن در روز) را دریافت می نمایید.

* روزانه حداقل یکی از منابع غنی از ویتامین C را در رژیم غذایی خود بگنجانید

 از جمله: پرتقال و مرکبات، گریپ فروت، گل کلم، هندوانه، کلم بروکسل، فلفل سبز، گوجه فرنگی و ...

زنان باردار روزانه به میزان 70 میلی گرم ویتامین C نیاز دارند.

* هر روز حداقل یکی از منابع خوب اسید فولیک را دریافت نمایید

 برای مثال: سبزیجات با برگ های سبز تیره، گوشت گوساله و حبوبات (از جمله لوبیاها و نخود و نخودفرنگی). برای پیشگیری از بروز نقایص لوله عصبی در جنین مانند بیماری اسپینابیفیدا (یا نقص لوله عصبی)، هر زن باردار می بایست روزانه 0/4 میلی گرم اسید فولیک دریافت نماید.

* سعی کنید حداقل یک روز در میان یکی از منابع خوب ویتامین A را در رژیم غذایی خود بگنجانید.

 از جمله منابع خوب ویتامین A عبارتند از: هویج، کدو تنبل، سیب زمینی شیرین، اسفناج، کدو، شلغم تازه، چغندر تازه، طالبی.

آگاه باشید که دریافت مقادیر بیش از حد ویتامین آ ( بیش از 10000 واحد بین المللی در روز ) می تواند منجر به بدشکلی و ناهنجاری هایی در جنین گردد.

وقتی که در دوران بارداری احساس ناخوشی می کنید چه باید بخورید؟

در خلال بارداری ممکن است دچار ناخوشی و تهوع صبحگاهی، اسهال و یا یبوست گردید. ممکن است حس کنید قورت دادن غذاها برای تان سخت شده و یا حس کنید آن قدر ناخوش هستید که اصلا نمی توانید چیزی بخورید. در این باره توصیه های زیر را رعایت فرمایید:

ناخوشی و تهوع صبحگاهی:

قبل از بلند شدن از رختخواب کمی بیسکویت نمکی یا غلات یا چوب شور یا نان خشک بخورید. در طی روز وعده های غذایی کوچک را در دفعات مکرر بخورید از خوراکی های پُرچرب و سرخ کردنی و روغنی اجتناب کنید.

یبوست:

میوه و سبزیجات بیشتری بخورید و همچنین در طی روز 6 تا 8 لیوان آب بنوشید.

اسهال:

غذاهایی که حاوی پکتین و صمغ (دو مدل فیبر غذایی ) هستند را بیشتر بخورید تا به جذب مقادیر آب اضافه در بدن تان کمک شود. از جمله خوراکی هایی که حاوی پکتین و صمغ هستند عبارتند از: سیب و پوره سیب، موز، آرد جوی دو سر، برنج سفید و نان گندم تصفیه شده.

افزایش ضربان قلب:

غذاها را در حجم کم و در دفعات مکرر در طی روز مصرف نمایید و سعی کنید قبل از غذا قدری شیر بنوشید و مصرف نوشیدنی ها و خوراکی های حاوی کافئین را محدود نمایید.

غذاهایی که می بایست در دوران بارداری از مصرف آن ها پرهیز نمود:

* مصرف کافئین را محدود نمایید و بیش از 300 میلی گرم کافئین در روز مصرف ننمایید. محتوای کافئین در نوشیدنی های مختلف به نوع برگ ها(مثل برگ چای) و یا نوع دانه های مورد استفاده (مثلا نوع دانه های کاکائو، قهوه و ...) و نیز به نحوه ی آماده سازی نوشیدنی بستگی دارد. یک فنجان قهوه(حدود 240 سی سی قهوه ) به طور میانگین حاوی 150 میلی گرم کافئین است در حالی که یک لیوان چای سیاه معمولا حاوی 80 میلی گرم کافئین می باشد. یک لیوان نوشابه حاوی نوشابه های کافئین دار به طور متوسط دارای 30 تا 60 میلی گرم کافئین می باشد.

به یاد داشته باشید که شکلات نیز حاوی کافئین است و میزان کافئین یک قالب شکلات می تواند معادل یک چهارم یک فنجان قهوه باشد.

* از مصرف الکل در دوران بارداری هم اجتناب نمایید. مطالعات علمی نشان داده اند که الکل با زایمان زودرس، عقب ماندگی ذهنی، نقایص مادرزادی و وزن کم در هنگام تولد در نوزادان مرتبط بوده است.

* مصرف شیرین کننده های مصنوعی حاوی ساخارین در دوره ی بارداری به شدت منع شده است چرا که این ماده می تواند از جفت عبور کند و به جنین برسد و ممکن است بقایای آن در بافت های بدن جنین باقی بماند.

مصرف دیگر شیرین کننده های مصنوعی که به تائید موسسات استاندارد غذایی و دارویی رسیده اند در دوره بارداری مجاز است. از جمله شیرین کننده های مورد تایید موسسه غذا و داروی آمریکا (FDA) عبارت هستند از: آسپارتام، آسه سولفام و سوکرالوز. مصرف شیرین کننده های مذکور در صورت رعایت حد اعتدال، ایمن محسوب می گردد. اما شما در هر صورت می بایست با پزشک معالج زنان و یا متخصص تغذیه خود مشورت کنید  که مصرف چه میزان از شیرین کننده های غیر مغذی در دوران بارداری مورد قبول و مجاز می باشد.

* می بایست کل چربی دریافتی روزانه را به میزان 30 درصد از کل کالری دریافتی تان محدود کنید برای مثال در فردی که کل کالری دریافتی روزانه اش 2000 کیلوکالری می باشد میزان چربی مجاز حدود 65 گرم و یا قدری کمتر است.

* میزان کلسترول دریافتی روزانه تان را به 300 میلی گرم در روز و یا کمتر محدود نمایید.

* ماهی هایی که حاوی مقادیر زیادی جیوه هستند را نخورید: مثل کوسه‌ ماهی، شمشیرماهی و ماهی خال مخالی.

* از مصرف انواع پنیرهای غیر پاستوریزه (مثل پنیر فتا و...) در دوران بارداری اجتناب کنید چرا که این پنیر ها می توانند موجب عفونت باکتریایی (لیستریا) گردند. هیچ نیازی نیست از مصرف دیگر پنیر های فرآوری شده و پنیرهای سفت یا پنیر خامه یا ماست اجتناب کنید فقط  موارد غیر پاستوریزه و فرآوری نشده را نباید انتخاب کنید.

* از مصرف ماهی خام و نیز به ویژه حلزون ها و صدف هایی مثل صدف خوراکی اجتناب کنید.

سوالات رایج تغذیه در بارداری:

سئوال: آیا می توانم در دوران بارداری رژیم لاغری بگیرم؟

خیر. در دوران بارداری رژیم لاغری نگیرید و سعی نکنید که وزن تان را کاهش دهید. چرا که هم شما و هم فرزندتان به دریافت مواد مغذی مناسب برای سلامت تان نیاز دارید. این را به خاطر بسپارید که در چند هفته ی نخست پس از تولد فرزندتان به طور طبیعی قدری کاهش وزن خواهید یافت.

البته داشتن رژیم غذایی صحیح که با افزایش وزن متعادل همراه می باشد را باید جدی بگیرید، چرا که کم نیستند خانم هایی که افزایش وزن بی رویه ی خود را از دوران بارداری به ارمغان دارند.

توصیه اساسی به افزایش وزن  10 تا 12 کیلوگرم در طی دوران بارداری می باشد.

برای تنظیم تغذیه ی مورد نظر و افزایش مناسب وزن در این دوران با پزشک متخصص تغذیه ی خود مشورت نمایید.

سئوال: آیا می توانم در دوران بارداری از رژیم کم کربوهیدرات پیروی نمایم؟

رژیم های کم کربوهیدرات و پُرپروتئین از رژیم های غذایی مشهور هستند. هیچ مطالعه ای در زمینه ی اثرات رژیم کم کربوهیدرات بر بارداری انجام نگرفته است و لذا اثرات آن بر جنین ناشناخته است. لذا اگر باردار هستید باید از یک رژیم غذایی متعادل از تمام گروه های غذایی استفاده کنید و میزان کالری دریافتی خود را تنظیم نمایید.

سئوال: آیا در هنگام بارداری نیز می توانم گیاهخوار باقی بمانم؟

 باردار شدن شما بدین معنا نمی باشد که باید الزاما از رژیم گیاه خواری خود کناره گیری کنید و اگر شما اطمینان حاصل کنید که طیف گسترده و متنوعی از غذاهای سالمی را که تامین کننده ی مواد مغذی و پروتئین و کالری لازم برای شما و فرزندتان می باشد را دریافت می کنید، در این صورت فرزندتان تمام مواد مغذی مورد نیاز برای رشد و نمو خود را دریافت می کند.

بسته به الگوی غذایی گیاهخواری ای که شما از آن پیروی می کنید ممکن است نیاز باشد تا برخی عادات و رفتارهای غذایی تان را تعدیل کنید تا اطمینان حاصل شود که شما و فرزندتان مواد مغذی مکفی را دریافت می کنید. (شما می بایست روزانه 300 کیلوکالری بیشتر از دوران قبل از بارداری تان دریافت کنید). بر همین اساس شما باید بدانید که اگر به گیاه خواری خود می خواهید ادامه دهید نمی توانید برنامه غذایی خود را بدون نظر یک متخصص تغذیه تنظیم نمایید.

دکتر حمیدرضا فرشچی

متخصص تغذیه - فوق تخصص دیابت و چاقی