معاون اسبق وزیر نفت: با این وضع مدیریت کشور, خدا کند از جرگه کشورهای صادرکننده نفت خارج نشویم

معاون اسبق وزیر نفت: با این وضع مدیریت کشور,
خدا کند از جرگه کشورهای صادرکننده نفت خارج نشویم

اعتماد : «با این شرایطی که صنعت نفت ایران دارد، رسیدن به جایگاه اول منطقه پیشکش، خدا کند از جرگه کشورهای نفت خیز خارج نشویم.» این جواب سوالی است که هادی نژادحسینیان معاون سابق امور بین الملل وزارت نفت درباره جایگاه ایران در پایان چشم انداز می دهد. او در گفت وگو با «اعتماد» برنامه پنجم را همانند دیگر برنامه ها می داند؛ «سیاست های پیشنهادی در بخش نفت و گاز برنامه پنجم، تقریباً همان سیاست های قبلی هستند در حالی که شرایط فعلی با شرایط زمان تدوین برنامه پنج ساله چهارم کاملاً متفاوت است.»

---

-همان طور که می دانید لایحه پیشنهادی برنامه پنجم در اختیار مجلس قرار گرفته است. از نگاه شما این برنامه می تواند بخش نفت را به اهداف چشم انداز برساند؟

سیاست های پیشنهادی در بخش نفت و گاز برنامه پنجم، تقریباً همان سیاست های قبلی هستند در حالی که شرایط فعلی با شرایط زمان تدوین برنامه پنج ساله چهارم کاملاً متفاوت است.
اوایل انقلاب در وزارت راه و ترابری طرح «جهاد ایمنی راه ها» را اجرا کردم و به ادارات راه گفتم در پایان اجرای این طرح، سه اداره کل که بهترین عملکرد را داشته اند معرفی می شوند و پاداش خواهند گرفت و سه اداره کل که بدترین عملکرد را داشته باشند نیز معرفی می شوند. اکثر مدیران کل می گفتند ترس از سه تای آخر شدن موثرتر از ذوق سه تای اول شدن بود. با این شرایطی که صنعت نفت ایران دارد، رسیدن به جایگاه اول منطقه پیشکش، خدا کند از جرگه کشورهای نفت خیز خارج نشویم، بررسی عملکرد پنج سال گذشته در چگونگی برخورد با چالش ها و مشکلات، آینده روشنی را برای صنعت نفت و گاز کشور نشان نمی دهد. در مورد گاز، به رغم داشتن مقام دوم مخازن گاز دنیا، تولید گاز داخل کشور کافی نیست لذا دولت در تامین نیازهای گازی داخل کشور ناتوان است. برای حل این مشکل، باید مشکلات پروژه های پارس جنوبی حل شده و توسعه این میدان مشترک هرچه سریع تر انجام شود زیرا چون مخزن گازی است مهاجرت گاز در داخل مخزن سریع تر و بیشتر انجام می شود. در حقیقت ما بر سر سفره یی نشسته ایم که اگر نخوریم شریک ما آن را می خورد و چون شریک ما در این میدان، سال ها پیش بهره برداری از آن را شروع کرده و تاکنون میلیاردها دلار درآمد از این میدان مشترک داشته است و برنامه های گسترده تری را نیز در دست اقدام برای آینده دارد هرگونه تاخیر ما در بهره برداری از این میدان، باعث از دست دادن منافع ملی است. ولی دولت چون توانمندی لازم را در این زمینه ندارد لذا راه حل دیگری را پیدا کرده است و همین یک هفته پیش موفق شد دو خط لوله گاز جدید از ترکمنستان و آذربایجان به ایران را افتتاح و از این به بعد کمبود گاز مورد نیاز داخل را از این دو کشور خریداری و تامین کند. در حقیقت دولت چون نتوانسته گاز متعلق به خودمان در پارس جنوبی را از زیر زمین بیرون بیاورد و مصرف داخل کند، آن را از همسایه هایمان در شمال می خرد، در ضمن فرصت برداشت بیشتر از سهم را به شریک مان در پارس جنوبی می دهد. جالب تر از همه اینکه به مردم گفته می شود چون هزینه حمل گاز از جنوب به شمال زیاد است لذا خرید گاز از همسایه های شمالی برای مصرف در شمال منطقی و معقول است. در مورد نفت هم اگر وضع تولید و مصرف داخلی آن به همین منوال فعلی باشد، ظرف پنج تا 10 سال آینده نه تنها نفتی برای صادرات نداریم بلکه مجبور به واردات بعضی از فرآورده ها نیز خواهیم شد.

-حالا با این وضعیت تولید و مصرف و روند سرمایه گذاری ها شما جایگاه مان را در منطقه تعیین کنید. چرا روند رو به رشد پروژه های صنعت نفت در دولت آقای احمدی نژاد متوقف شد؟

در دوران دولت نهم، بخش نفت و گاز بیش از سایر بخش های اقتصادی کشور آسیب دیده و همچنان با مشکلات جدی روبه رو است. نگاهی به عسلویه و بررسی وضعیت پروژه های پارس جنوبی که مهم ترین پروژه های صنعت نفت هستند این واقعیت را روشن می کند. در دوران دولت نهم به دلیل کمبود دانش و تجربه، فعالیت های اجرایی وزارت نفت به رکود کشیده شد که بخشی از آن به دلیل تحریم بود. البته در دوره های گذشته نیز همیشه تحریم وجود داشت ولی سطح علمی و تجربی و رفتار مسوولان اجرایی وزارت نفت با شرکت های خارجی که به خدمات شان نیاز بود، چنان بود که اکثر شرکت های خارجی خودشان علاقه مند به ترک ایران نبودند لذا سعی می کردند تا آنجا که امکان دارد تحریم ها نادیده گرفته شود. برای مثال هنوز دو ماه از تصویب قانون داماتو نگذشته بود که قراردادهای فاز 2و3 پارس جنوبی با یک شرکت خارجی امضا شد. شرکت مذکور با علاقه و تلاش فراوان و لابی با دولت متبوعش مانع اعمال تحریم های امریکا در رابطه با این پروژه شد و در حقیقت قانون داماتو در همان ابتدای امر بلااثر شد، در حالی که در پنج سال گذشته به دلیل عدم تصمیم گیری به موقع یا رفتارهای نامتناسب و بعضاً دیدگاه های غلط بعضی از مدیران، رفتار با شرکت های خارجی به نحوی بوده که باعث بی رغبتی آنها به کار در ایران شده و به تدریج تقریباً جز چند شرکت چینی بقیه ایران را ترک کرده اند. البته من اعتقاد ندارم تمام پروژه های وزارت نفت باید به دست خارجی ها انجام شود و پیمانکاران داخلی قادر به انجام آن نیستند بلکه می خواهم بگویم دولتی که اعتقاد دارد برای انجام پروژه ها از شرکت های خارجی هم باید استفاده کرد باید رفتار خود و کارگزارانش در جهت جذب این شرکت ها باشد.

-پیشنهاد شما به عنوان یکی از مدیران ارشد سابق وزارت نفت در این زمینه چیست؟

به نظر من اگر سیاست ها بر همین روند افزایش خصومت بین ایران و 1«5 تداوم یابد و در نتیجه تحریم های موجود حفظ یا تشدید شوند، دولت باید سیاست خود در اجرای پروژه ها را بر مبنای حمایت، تقویت و به کارگیری نیروهای داخلی قرار دهد. در پنج سال گذشته چون سیاست دولت امریکا مبتنی بر جلوگیری از سرمایه گذاری شرکت های خارجی در صنعت نفت ایران بوده لذا سیاست ایران مبتنی بر حمایت از سرمایه گذاری شرکت های خارجی در ایران بوده است. از طرفی چون شرکت های معتبر بین المللی نیز به دلیل تحریم امریکا و همچنین مشکلاتی که در کار با ایران دارند استقبالی از کار در ایران نمی کنند لذا وزارت نفت بدون توجه دقیق به صلاحیت و توانمندی شرکت های خارجی و برای نشان دادن شکست سیاست تحریم، از هر شرکتی که حاضر به امضای تفاهمنامه یی با نفت شود، استقبال می کند. تفاهمات کلی نیز همانند قراردادهای نهایی شده به اطلاع عموم رسانده می شود. شرکت های خارجی چون واقعیات را می دانند عکس العملی نشان نمی دهند ولی دولت این طور وانمود می کرد که پروژه ها مشکلی ندارند. به هر حال آنچه برای کشور مهم است اجرای پروژه هاست. قوت قلب ساختگی دادن به مردم، وقتی پروژه ها خوابیده اند تا کی می تواند تداوم داشته باشد؟ وقتی شرکت های خارجی حاضر به کار در ایران نیستند توفیقی اجباری پیش آمده تا آنهایی هم که اعتقادی به توانمندی نیروهای داخلی ندارند مجبور شوند راه را برای فعالیت آنها باز کنند. من اعتقاد کامل دارم که اگر مشکلات نیروهای داخلی حل شود و همه مسوولان به اینکه «اگر بخواهیم، می توانیم» اعتقاد پیدا کنند، آن وقت این طلسم نیز شکسته خواهد شد. ضمن اینکه نیروهای داخلی توان اجرای اکثریت قریب به اتفاق پروژه های نفتی را دارند و اگر در مواردی هم به کمک خارجی نیاز باشد، آنها می توانند با آزادی بیشتری برای تامین آن راه حل پیدا کنند.

-آقای دکتر با این روند سرمایه گذاری، تا چند سال دیگر ایران درآمدهای حاصل از صدور نفت خام خواهد داشت؟

سه سال پیش مطالعاتی در این زمینه انجام شد که نشان داد اگر روال تولید و مصرف نفت و فرآورده های نفتی به همان منوال تداوم یابد حداکثر تا 10 سال از آن باید زمان ما نفت خام برای صادرات خواهیم داشت و بعد از آن بایدکل نفت تولیدی به مصرف داخل برسد.

-به عنوان سوال پایانی آیا قرارداد خط لوله موسوم به صلح به سرانجام می رسد؟

در دوره یی که اینجانب مسوولیت مذاکرات را از طرف ایران برعهده داشتم، تقریباً تمامی مفاد قراردادی مورد بحث و توافق قرار گرفت و پیش نویس تعدادی از قراردادها نیز توسط اعضا پاراف شد. تنها موضوع مهم باقیمانده موضوع فرمول قیمت بود. موضع ما از ابتدای شروع مذاکرات روشن و منطقی بود و آن این بود که کف قیمت ما، قیمتی است که ترکیه بابت خرید گاز به ایران می پردازد و حاضر است با همین قیمت بیشتر هم بخرد. هند و پاکستان قیمتی بین یک سوم تا نصف آن را پیشنهاد می دادند. وزیر وقت نفت اصرار داشت قرارداد هرچه زودتر امضا شود و فکر می کرد ما پیشنهاد قیمت بالایی داده ایم تا قرارداد به امضا نرسد و کار به تاخیر بیفتد، تا اینکه پای روسای جمهور به میان آمد و مهلت سه ماهه یی را به ما دادند تا قرارداد تمام و امضا شود و اگر نشد روسا خودشان بر سر قیمت توافق کنند. این پیشنهاد که ظاهراً از طرف ایران بوده ما را در مذاکرات خلع سلاح کرد و هندی ها و پاکستانی ها ترجیح دادند تعیین قیمت را بر عهده روسا بگذارند. دلایل و مدارک زیادی موجود است که قیمت پیشنهادی ما حداقل قیمتی است که امکان پذیرش آن برای ایران وجود دارد و فرمول قیمت جدیدی که گروه جدید مذاکره کننده از طرف ایران پذیرفتند منافع ملی ما را تامین نمی کند. چند ماه پیش شنیدم با پاکستانی ها با همان قیمتی که ما می گفتیم، توافق کرده اند. در این زمینه اطلاع بیشتری ندارم.