اصول اساسی برای تازه دیابتی ها
اصول اساسی برای تازه دیابتی ها
خیلی از افرادی که مبتلا به دیابت می گردند پس از تشخیص بیماری خود در مرحله ابتدایی به دنبال راه حلی سریع، جهت ریشه کنی این بیماری مزمن می گردند و پس از آن که دیدند این بیماری از آنجا که سیر مزمن دارد درمان آن هم سیری طولانی خواهد داشت گاه دچار ناامیدی و افسردگی می گردند.
واقعیت آن است که دیابت بیماری مزمنی است که شما می توانید با رعایت یک سری از اصول، این بیماری را کنترل کنید و زندگی فعال و عمری طولانی داشته باشید. هر فرد مبتلا به دیابت نیازهای متمایز و مخصوص به خودش را دارد و لذا در کنترل دیابت شما باید بر اساس شرایط فردی خویش میزان دارو، تغذیه و فعالیت بدنی تان را تنظیم نمایید. بر همین اساس توصیه می شود که شما با گروه پزشکان متخصص که تحت عنوان تیم درمانی شما می باشند، مشورت نمایید تا بهترین الگوی درمانی برای شرایط تان را بیابید.
از آنجا که بیماری دیابت اغلب بر دستگاه های مختلف بدن اثر می گذارد، لذا مراقبت مطلوب از بیماری دیابت نیازمند بهره گیری از یک تیم درمانی با تخصص های متنوع می باشد. اجزای این گروه شامل پزشکان متخصص غدد و دیابت، تغذیه، چشم، کلیه، مغز و اعصاب، داروساز و روانشناس و نیز پرستاران و کارشناسان تغذیه آموزش دیده می باشد.
چرا کنترل مداوم دیابت اهمیت دارد؟
همانطور که بیان شد دیابت یک بیماری مزمن و موذی است که در صورت عدم توجه به آن سلامتی و نیز کیفیت زندگی مطلوب شما را در جنبه های مختلف تحت تاثیر منفی قرار می دهد. از طرف دیگر کنترل مطلوب بیماری دیابت موجب می شود تا احساس بهتری داشته باشید و شانس ابتلا به یک سری از بیماری ها که از عوارض معمول دیابت می باشند، در شما کاهش یابد از جمله عوارض شایع دیابت که با کنترل قند از بروز آن می توانید جلوگیری نمایید و یا ظهور آن را حداقل به تاخیر بیندازید می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
* بیماری های قلب و عروق
* سکته های قلبی و مغزی
* بیماری های چشمی که می تواند منجر به کاهش بینایی و یا حتی نابینایی گردد.
* آسیب اعصاب که موجب کاهش احساس درد در: دست ها، کف پا، ساق پا و دیگر نقاط می گردد و گاهی منجر به قطع عضو یا معلولیت و عدم کارایی برخی اعضا می گردد.
* نارسایی کلیه
* بیماری لثه و فساد دندان ها
بر همین اساس رعایت اصول ذیل در کنترل دیابت ضروری می باشد:
تا می توانید اطلاعات و یادگیری های خود را درباره بیماری دیابت افزیش دهید:
از آنجا که دیابت بیماری است که شاید سال ها با شما همراه باشد هر چقدر آگاهی شما درباره بیماری دیابت افزایش یابد بهتر می توانید در جهت مدیریت بیماری با تیم معالج تان همکاری داشته باشید. مطالعات نشان داده اند که با آموزش و بالا رفتن سطح آگاهی افراد دیابتی از بیماری شان، میزان خطر مشکلات مرتبط با بیماری دیابت کاهش می یابد. اولین چیزی که می بایست از آن مطلع باشید آن است که به کدام نوع از دیابت مبتلا هستید و اگر نمی دانید از پزشک معالجتان بپرسید که آیا شما به دیابت نوع 1 مبتلا هستید و یا دیابت نوع 2 و یا احیانا دیابت بارداری.
در یک تعریف ساده:
- دیابت نوع 1: افرادی که به بیماری دیابت نوع 1 مبتلا هستند می بایست هر روزه انسولین را دریافت نمایند. این نوع دیابت کمتر مرسوم می باشد و به دیابت جوانان نیز معروف است(زیرا اغلب درسنین جوانی بروز می کند)
- دیابت نوع 2: در این نوع دیابت معمولا انسولین حداقل در مراحل اولیه به میزان کافی ترشح می گردد ولی عملکرد این هورمون در تنظیم قند خون کافی نمی باشد. به عبارت دیگر مقاومت به انسولین وجود دارد. نشان داده شده است که تغییر شیوه زندگی، رژیم غذایی و فعالیت بدنی روزانه به کنترل بیماری دیابت نوع 2 کمک می نماید. همچنین بسیاری از افراد ممکن است به مصرف قرص های درمان بیماری دیابت و یا انسولین نیاز پیدا کنند. بیماری دیابت نوع 2 بسیار مرسوم است به طوری که بیش از 90 در صد مبتلایان به دیابت از این نوع از بیماری رنج می برند. دیابت نوع دوم، اغلب به دیابت دوران بزرگسالی شهرت دارد(زیرا اغلب در سنین میان سالی به بعد بروز می کند)، البته شیوه زندگی امروزی شیوع دیابت نوع دوم را در سنین نوجوانی و جوانی افزایش داده است.
همواره دیابت را یک بیماری جدی تلقی نمایید:
عناوینی مبنی بر"مهم و جدی نبودن بیماری دیابت"، "دیابت خفیف وملایم"، "کمی افزایش قند خون" اصطلاحات و تعابیر صحیحی نیستند و از شدت و عوارض این بیماری نخواهد کاست. بسیاری از افراد مبتلا به دیابت به ویژه دیابت نوع دو، از بیماری خود آگاهی ندارند. در حالی که شناسایی و درمان به موقع دیابت از بروز دیگر بیماری های مرتبط به دیابت در آینده پیشگیری می کند. در بسیاری از افراد مبتلا به دیابت نوع 2 هیچ نشانه ای ازدیابت وجود ندارد و آن ها از بیماری خود بی اطلاع هستند و به طور اتفاقی با یک آزمایش به بیماری خود پی می برند.
چه گروه از افراد ریسک بالاتری برای ابتلا به دیابت دارند:
* افراد بالای 45 سال
* افراد دارای اضافه وزن و چاق
* سابقه ابتلاء به دیابت در یکی از خویشاوندان نزدیک(از جمله: والدین، خواهر، برادر)
* داشتن سابقه دیابت دوران بارداری
* تولد فرزند با وزن هنگام تولد بیش از 4 کیلوگرم
* نژادهای خاص و قومیت های خاص: مانند سیاه پوستان امریکا و یا در کشور ما مثلا در یزد شیوع دیابت بیش از سایر شهرها می باشد.
* سابقه پر فشاری خون
* کلسترول خون بالا و یا افزایش غیر طبیعی دیگر چربی های خون
* عدم فعالیت بدنی
اگر شخصی را می شناسید که هر یک از ریسک فاکتورهای مذکور برای دیابت را دارد به او پیشنهاد کنید تا با پزشک متخصص مشاوره کند و جهت احتمال ابتلاء به بیماری دیابت مورد بررسی و آزمایش قرار گیرد.
دیابت یک بیماری مزمن است که در طی دهه ی اخیر شیوع روز افزونی پیدا نموده است. عوارض این بیماری از یک طرف و ظهور معمولا بدون سر و صدای این بیماری از طرف دیگر، باعث شده است که بعضی از افراد در مراحل اولیه، آن را باور نکرده و یا دچار استرس فراوان و اضطراب بیش از حد گردند.
همان طور که ذکر شد، افزایش اطلاعات در مورد این بیماری برای تازه دیابتی ها از ضروریات اصلی برای کنترل این بیماری است.
رعایت یک سری دیگر از اصول کمک می نماید افرادی که تازه متوجه ابتلای شان به این بیماری شده اند در کنترل این بیماری موفق باشند.
در مراقبت از بیماری دیابت تان منظم و دقیق باشید:
اگر مبتلا به دیابت هستید رعایت اصول زیر برشما واجب است:
* به طور منظم به پزشکان گروه درمانی خود مراجعه نمایید.
* اطمینان حاصل کنید که برنامه ی درمانی تان اثر بخش می باشد و اگر می بینید که الگوی درمانی بر روی شما جواب نمی دهد از گروه درمانی و پزشک معالج تان کمک بگیرید تا اصلاح و تغییرات لازم برروی روش درمانی شما صورت گیرد.
* هر زمان که نیاز به کمک داشتید از خانواده، دوستان و همکاران خود تقاضای کمک و حمایت نمایید.
یکی از نکاتی که باید بدان توجه داشته باشید آن است که از گروه معالج تان بپرسید که هر چند وقت یکبار می بایست برای ویزیت شدن به آن ها مراجعه نمایید. تاریخ و زمان مراجعه بعدی خود را یادداشت نمایید تا آن را فراموش ننمایید. لیستی از سئوالات و نگرانی هایی که می خواهید آن ها را در مراجعه بعدی با گروه معالج تان مطرح نمایید، تهیه کنید تا سئوالی از قلم نیفتد.
یاد بگیرید که چگونه باید بیماری دیابت تان را کنترل نمایید:
بیماری دیابت بسیاری از اعضاء بدن را تحت تاثیر قرار می دهد. برای حفظ سلامت تان لازم است که بدانید چه غذاهای سالمی را می بایست مصرف کنید، چگونه فعالیت بدنی مطلوب داشته باشید، چگونه مراقب سلامت خود باشید. استفاده از فهرست کنترلی زیر شما را در جهت کنترل دیابت یاری خواهد نمود.
در کنترل بیماری دیابت تا چه میزان فعالانه شرکت می نمایید؟ لیست زیر را ملاحظه نمایید اگر موارد عنوان شده در زیر برای شما مصداق داشته باشد پس در کنترل دیابت، حضوری فعال دارید.
الف) من با گروه معالجم در مورد مساتل زیر صحبت و مشاوره می کنم:
* نیازهای ویژه یک فرد در کنترل دیابت
* چه راه هایی برای کنترل میزان متوسط قند خون، فشار خون و کلسترول وجود دارند.
* استفاده از آسپیرین برای پیشگیری از ناراحتی های قلبی
* در مورد داشتن فعالیت بدنی منظم
* در باره ترک نمودن سیگار.
ب) من از پزشک متخصص تغذیه و یا کارشناس تغذیه ام یاد می گیرم که:
* برای کنترل بیماری دیابت، از یک برنامه غذایی با گروه های غذایی متنوع پیروی کنم.
* میزان و نحوه طبخ غذا در هر وعده و یا میان وعده را بر اساس شرایط زندگی خود بیاموزم.
* میزان فعالیت بدنی و نوع ورزش های مجاز که باید در طی روز انجام دهم.
* میزان تنظیم داروهایم بر اساس شرایط تغذیه ای و فعالیت بدنی را سوال نمایم.
ج) من از پزشک معالج و یا پرستاری که در گروه درمانی می باشد یاد می گیرم که:
* هر روز پاهایم را از نظر زخم بررسی کنم.
* داروهایم را همان طوری که تجویز شده اند مصرف نمایم.
* چگونه و به چه میزانی سطوح قند خونم را کنترل نمایم.
د) من متخصصین معالج به شرح زیر را مرتبا ملاقات می نمایم:
* پزشک معالج متخصص غدد و یا دیابت( 2 تا 4 بار در سال)
* پزشک متخصص تغذیه برای بررسی رژیم غذایی(حداقل یک دوره سه ماهه و بعد از تنظیم برنامه غذایی 2 تا 4 بار در سال)
* چشم پزشک تا تغییرات حاصله در بینایی ام را بررسی نمایند( حداقل یک بار در سال)
* متخصص کلیه و مغز و اعصاب( دو بار در سال)
* دندانپزشک( دو بار در سال)
* به متخصصینی که پزشک معالج به من توصیه می کند، مراجعه می نمایم.
هریک از موارد مذکور در بالا را که با کمک گروه معالج تان بررسی و کنترل نکردید از این پس رعایت فرمایید.
مراقب 3 فاکتور اصلی مرتبط با بیماری دیابت باشید:
هدف عمده در درمان دیابت کنترل 3 فاکتور اصلی مرتبط با بیماری دیابت به شرح زیر می باشد:
1- کنترل سطح هموگلوبین A1C (نشانگر میزان متوسط گلوکز خون می باشد)
2- کنترل فشار خون
3- کنترل کلسترول و چربی های خون
برای نیل به این مقصود توجه به نکات ذیل حائز اهمیت می باشد:
* پیروی از یک برنامه غذایی که برای شما تنظیم شده است.
* هر روز ورزش منظم داشته باشید و به عبارتی دیگر فعالیت بدنی کافی داشته باشید.
* داروهای تان را مطابق دستور پزشک مصرف نمایید.
* قبل از مصرف هر نوع ویتامین یا داروی گیاهی و یا دارویی به غیر از داروهای تجویز شده تان، باید با پزشک معالج و یا داروساز مشورت نمایید که بفهمید که داروی مصرفی می تواند چه اثری را بر بیماری دیابت و یا اثربخشی داروهای تجویز شده داشته باشد.
* کنترل گلوکز خون تان را مطابق دستور و به طور منظم انجام دهید.
با گروه معالج تان مشورت و گفتگو کنید که بهترین روش برای کنترل قند خون، فشار خون و کلسترول خون برای شما چیست و از آن ها در مورد مقدار مطلوب هر یک از شاخص های فوق سوال نمایید.
دکتر حمیدرضا فرشچی- متخصص تغذیه - فوق تخصص دیابت و چاقی