اکبر اعتماد: غرب دروغ می گوید، ایران باید هسته ای شود
اکبر اعتماد: غرب دروغ می گوید، ایران باید هسته ای شود
از اکبر اعتماد به عنوان پدر برنامه هسته ای ایران یاد می کنند. او نه تنها متخصص علوم هسته ای است، بلکه طراح و پایه گذار سازمان انرژی اتمی ایران است. هم او بود که طرح برنامه های این سازمان را ریخت و با کشورهای غربی برای خرید راکتورهای اتمی و ساختمان نیروگاه های اتمی گفت و گو کرد. نظر او در باره برنامه های امروز اتمی ایران چیست؟
آقای اعتماد! رهبران انقلابی ایران در سال های اول انقلاب به این نتیجه رسیده بودند که برنامه های اتمی ایران به درد نمی خورد و ایران نیازی به این برنامه ها ندارد. حتی صحبت از آن بود که نیروگاه اتمی بوشهر به انبار گندم تبدیل شود. بعضی از منتقدان برنامه های امروز ایران معتقدند که اگر این اتفاقات افتاده بود، مشکلات امروز با غرب وجود نمی داشت. نظر شما چیست؟
اکبر اعتماد: خب درست است. بله اما اگر نمی خواستیم نان بخوریم، لازم نبود که برویم کشاورزی کنیم و گندم تولید کنیم
یعنی برنامه های اتمی به اندازه نان لازم است؟
نه منظورم این است که از هر چیزی که صرف نظر کنید راحت تر است. اول انقلاب، برنامه هسته ای ایران جنبه عجیب و غریبی در ذهن انقلابیون داشت. آنها فکر می کردند این یکی از حقه های امپریالیسم جهانی است که می خواهد ما را درگیر برنامه ای کند که کسی نمی دانست چیست. بنابراین برنامه هسته ای به عنوان عامل امپریالیستی دیده می شد.
علت دوم هم این بود که هر چه از نظام سابق بود باید ریخت دور چون حتما چیزی پشت سرش بوده. عامل سوم هم این بود که اصلا سواد نداشتند و نمی دانستند اتم چیست. فریدون سحابی، اولین کسی که بعد از انقلاب رییس سازمان انرژی اتمی شد، اصلا سواد این داستان را نداشت.
پول هم نداشتند که پرداخت بکنند به همین دلایل، همه چیز در هم ریخت و کسی در مملکت نبود که فکر کند اتم می خواهیم یا نه. بعد هم جنگ شد. اما پس از جنگ، کم کم مقامات جمهوری اسلامی کمی بر امور مسلط شدند و مجددا بحث اتم مطرح شد.
اما چرا مطرح شد؟
خیلی مشکل است علتش را توضیح داد زیرا من از ذهن زعمای قوم آگاهی ندارم، ولی خواه ناخواه همان طور که در زمان شاه هم مطرح بود، این بحث مطرح شد. مملکتی مثل ایران که ممکلتی پر امکاناتی است، امکانات انسانی، زیرزمینی خیلی قوی دارد. تاریخ و فرهنگ دارد. مملکتی استثنایی است. این مملکت نمی تواند خود را از یکی از عوامل مهم زندگی امروز که مساله انرژی است، منفک کند و بگوید که من چون نفت دارم، مساله ای ندارم.
مردم فراموش می کنند که مساله انرژی، مساله یک سال و پنج سال و ده سال نیست، بلکه مساله چند دهه است. شما نمی توانید سی سال دیگر که نفت نداشتید بگویید حالا انرژی اتمی بیاورم. انرژی اتمی یک شبه به دست نمی آید.
بسیاری از منتقدان ایرانی برنامه های هسته ای ایران می گویند که ایجاد برنامه هسته ای در ایران، زاییده فکر شخص شاه بود که خیلی هم علاقه به مشورت نداشت. او به این نتیجه رسید که داشتن برنامه هسته ای برای پرستیژ ایران خیلی خوب است و موقعیت ایران را بهتر می کند. به همین دلیل بدون اینکه مسایل و منافع مملکت در نظر گرفته شود، این برنامه راه اندازی شود و سرمایه عظیمی هم صرف آن شود. الان هم برنامه اتمی ایران با همین نگاه دنبال می شود.
شاه چند سال قبل از اینکه راجع به اتم صحبت کند، همیشه می گفت نفت نباید برای تولید انرژی مصرف شود برای اینکه نفت چیز محدودی است و باید آن را برای مصارف دیگر نگه داشت. همیشه هم می گفت. آن زمان نفت را برای تولید انرژی مصرف می کردند. شاه اولین کسی بود که این موضوع را مطرح کرد و گفت باید دنبال منابع دیگر انرژی رفت. این منابع چه بودند؟ در آن زمان سد سازی بود، گاز بود و انرژی اتمی. الان از خورشید و باد هم به عنوان منابع انرژی صحبت می کنند. و البته باید در نظر داشت که هر کدام از این منابع کاربرد مشخصی دارند.
به هر حال، فلسفه رفتن دنبال انرژی اتمی در زمان شاه مفهوم داشت و مفهومش هم این بود که باید انرژی اتمی باید جایگزین انرژی حاصل از نفت شود. او به طور بلند مدت به این موضوع فکر می کرد و نکته جالبی هم مطرح می کرد و می گفت که بخشی از پول ناشی از صادرات نفت باید در بخش انرژی سرمایه گذاری شود و این تداومی است برای نسل های آینده و به آنها اجازه می دهد که انرژی داشته باشند.
شاه می دانست که در عرض پنج سال یا ده سال نمی توان انرژی اتمی داشت. این کار به چند دهه نیاز داشت و آن زمان که کشور پول و امکانات داشت ما رفتیم به طرف انرژی اتمی و درست هم بود. در آن زمان همه کشورها به دنبال انرژی اتمی بودند، بعد که قیمت نفت کاهش پیدا کرد، مساله فرق کرد.
با این توضیح شما، به این نتیجه می توان رسید که برنامه های هسته ای امروز ایران هم بر این اساس درست است و باید ادامه پیدا کند؟
من فکر می کنم موقعیت ایران عوض نشده است. جمعیت ایران در مقایسه با زمان شاه دو برابر شده است و مصرف سرانه هم نسبت به آن زمان چند برابر شده است، پس نیاز به انرژی هم بیشتر شده است. ضمنا به هر دلیلی که باشد، مصرف داخلی نفت هم بالا رفته و تولید نفت ما کاهش پیدا کرده، بنابراین میزان صادرات نفت ما هم خیلی کاهش داشته و این تا ده پانزده سال دیگر بیشتر نمی تواند ادامه پیدا کند، چون بیشتر نفت در داخل مصرف می شود. بنابراین باید رفت دنبال انرژی های دیگر. انرژی هسته ای و انرژی های دیگر
خب پس چرا انرژی بادی یا خورشیدی نه؟
اولا هنوز در هیچ کجای دنیا، این انرژی ها خیلی ارزان نیستند و قیمت رقابتی ندارد. در این موارد باید سرمایه گذاری کرد برای آینده، مثل اتم. مساله دیگر این است باد و خورشید پخش هستند و نمی توانند انرژی متمرکز ایجاد کنند، بعد اینها همیشگی نیستند. بنابراین شما باید منابع دیگری که همیشگی و متمرکز داشته باشید. همه اینها خوب هستند و باید رفت دنبال آنها.
پس شما قبول دارید که صرف هزینه ای که الان در ایران یا جاهای دیگر می شود برای تولید انرژی اتمی اصولا در کوتاه مدت به صرفه نیست، ولی در دراز مدت به صرفه است؟
بله شما باید سرمایه گذاری کنید و زیربناها را بسازید.
بسیار خوب، بخشی از این سرمایه گذاری در زمینه غنی سازی اورانیوم است. در زمانی که شما با کشورهای غربی مذاکره می کردید، صحبت بر سر این بود که ایران در کشورهای غربی برای غنی سازی اورانیوم سرمایه گذاری کند و درصدی از این سرمایه گذاری به عنوان اورانیوم غنی شده به ایران برگردد. درست است؟ آیا شما چنین قراردادی با بعضی از کشورهای غربی امضا کردید؟
صحبت بر سر این نبود. ما باید غنی سازی اورانیوم را برای ایران تامین می کردیم. در آن زمان بزرگ ترین کارخانه غنی سازی اورانیوم جهان را در فرانسه می ساختند. زمانی که ژاک شیراک به تهران آمد، من به او گفتم که ما هم می خواهیم شریک شویم. چون آن کارخانه کنسرسیومی بود بین ایتالیا، فرانسه، بلژیک و اسپانیا. چون بین المللی بود من هم گفتم که ما هم می خواهیم شریک شویم و بالاخره هم شریک شدیم و صاحب ده درصد سهام کارخانه شدیم. اسم این کارخانه یورولیف است. قرارداد ما هم این طور بود که ما حق برداشت ده درصد محصول کارخانه را داشتیم. بنابراین ده درصد محصول کارخانه، منابع غنی سازی ما را تا سی سال آینده تامین می کرد.
یعنی سوخت اتمی تامین می شد؟
بله. ضمن اینکه ما در آزمایشگاه های خود، کارهای تحقیقاتی در این زمینه را ادامه می دادیم.
در برنامه امروز غنی سازی ایران این همه حساسیت و ابهام در مورد آن وجود دارد و نکات ناروشنی برای آژانس بین المللی انرژی اتمی وجود دارد که به آنها جواب داده نشده. چرا روش و شیوه شما در زمان شاه، اتخاذ نشده؟ چون بعضی از کشورهای غربی هم در پیشنهادهای خود می گویند که حاضرند اورانیوم غنی سازی شده را به ایران بفروشند
دروغ می گویند
چرا؟
صد در صد دروغ می گویند. دلیلش هم روشن است. مثلا ایران تا همین سال گذشته عضو کارخانه یورلیف بود. ولی وقتی فرانسوا میتران بعد از انقلاب ایران رییس جمهوری فرانسه شد، اعلام کرد درست است که شما شریک این کارخانه هستید، ولی ما محصول این کارخانه و اورانیوم غنی شده را به ایران نمی دهیم. تمام شد و رفت. یعنی غرب دروغ می گوید. ایران در آنجا سرمایه گذاری کرده بود و حق داشت برداشت کند، اما گفتند نمی دهیم.
آلمانی ها هم که داشتند نیروگاه اتمی بوشهر را می ساختند. ناگهان دولت آلمان اعلام کرد ما پروانه صدور تجهیزات به ایران را صادر نمی کنیم. بنابراین داستان نیروگاه بوشهر که تمامی شدنی هم نیست و حالا گیر روس ها افتاده ایم، به ما تحمیل شد.
چطور شده که حالا می گویند ما اورانیوم غنی شده و تکنولوژی می دهیم؟ دروغ می گویند. وقتی که باید می دادند، ندادند. این را می گویند تا ایران را در مسیری بیندازند تا دستش بسته شود. این حرف چه اعتباری دارد. آن زمان گفتند می دهیم، شریک شدیم، بعد ندادند. حالا هم اگر قرارداد بستیم و نیروگاه را هم ساختیم و پنج سال دیگر سوخت ندادند، ما چه می توانیم بکنیم؟ این قرارداد چه اعتباری دارد؟
الان صحبت بر سر این است که ایران بخشی از اورانیوم کم غنی سازی شده خود را به روسیه و فرانسه بدهد و سوخت هسته ای تحویل بگیرد
نخیر. الان مساله این شده که هر کشوری برای حفظ آبروی خود، به شکلی این موضوع را مطرح می کند. اصلا این مساله ارتباطی به غنی سازی اورانیوم و نیروگاه و آینده ندارد. مساله چیست؟ یک راکتور تحقیقاتی بسیار کوچک پنج مگاواتی از سوی آمریکا به ایران داده شده بود که در مرکز تحقیقات اتمی تهران فعال است . سوخت این راکتور تمام شده است. یک بار هم نمی دانم برایش از کجا سوخت گرفته بودند. این راکتور سوخت بیست درصد غنی شده می خواهد. ایران آمد این را اعلام کرد. حالا سوال من این است که چطور شده که می خواهند این سوخت را تامین کنند. چطور در گذشته همان پنج درصد را نمی دادند، ولی الان بیست درصد را حاضر شده اند بدهند.
خب مواضع کشورها تغییر می کند و می تواند نتیجه مذاکرات باشد
نخیر، مواضع به دلیل قابلیت ها تغییر می کند. چون می دانند ایران قابلیت غنی سازی دارند، حاضر شده اند که یک روزه بپذیرند که اورانیوم بیست درصد غنی سازی شده بدهند. ولی آن وقت که ایران این تکنولوژی را نداشت، حتی حاضر نبودند اورانیوم پنج درصد غنی شده را به ایران بدهند.
آقای اعتماد، ریشه بدبینی شما به این مذاکرات و غرب فراتر از این بحث است. شما سال پیش در گفت و گویی با یک نشریه آمریکایی گفتید ایران نمی بایست در سال 1968 پیمان منع گسترش تسلیحات هسته ای را امضا می کرد. چرا؟
بله. در آن زمان من سر کار نبودم، والا نمی گذاشتم. این قرارداد دو مشکل اساسی دارد. یکی اینکه اصلا منصفانه نیست و دوم اینکه خارجی ها اصلا رعایتش نمی کنند. این قرارداد، قراردادی است بین ضعیف ها و قوی ها. آن را قوی ها علیه ضعیف ها تنظیم کرده اند و خودشان هم آن را اجرا نمی کند.
بعد هم دیدیم که از آن چگونه استفاده شد. آمدند یقه ایران را گرفتند که این کار و آن کار را کرده ای که با قرارداد منافات دارد. اما خودشان نمی گویند که چهل سال پیش گفته بودند اقدام کنند برای خلع سلاح هسته ای، اما هیچ کاری نکرده اند.
نمی گویند که همان چهل سال پیش، تعهد کردند تمام تکنولوژی را در اختیار کشورهایی که آن را ندارند و تعهد داده اند سلاح هسته ای نسازند، بگذارند. ولی این کار را نکردند. در عوض کشورهای صاحب تکنولوژی هسته ای در لندن تصمیم گرفتند که تکنولوژی هسته ای را در اختیار دیگران قرار ندهند.
پس می بینیم که خودشان زیر قرارداد منع گسترش تسلیحات هسته ای زده اند و بعد به کشورهایی مثل ایران فشار می آورند.
شما معتقدید که همین الان هم ایران باید از این پیمان خارج شود؟
بله. اگر من بودم خارج می شدم. من نه تنها از این پیمان، بلکه از آژانس بین المللی انرژی اتمی هم خارج می شدم. این آژانس برای ما چه کرده و چه امتیازی داشته است؟
آقای اعتماد، شما ته دلتان بمب اتم می خواهید؟
من؟ نه. من معتقدم که سیاست هسته ای ربطی به بمب اتم ندارد.
شما تابستان گذشته در گفت و گویی با یک نشریه آمریکایی دیگر گفته اید که آمریکا طوری افکار عمومی جهان را شکل داده که گویا ایران دارای سلاح هسته ای خطرناک است، در حالی که خطرناک نیست و این فقط برای حفظ امنیت است.
خب این دلیل نمی شود که من بمب اتمی می خواهم.
در واقع توجیه می کنید...
نه توجیه نمی کنم. الان 9 کشور دنیا بمب اتم دارند. ایران کشور خشنی نیست. 200 سال است که ایران به هیچ کشوری حمله نکرده، هرچند بارها مورد حمله واقع شده است. خب حالا چه شده که غرب ناگهان می گوید که اگر ایران سلاح هسته ای داشته باشد، امنیت آمریکا به خطر می افتد. دروغگویی چیست؟ رفتند لهستان و جمهوری چک طرح دفاع ضدهوایی راه بیندازند، گفتند برای دفاع در مقابل بمب اتمی ایران. ایرن به لهستان و چک چه کار دارد؟ اینها دروغ می گویند. برای اجرای سیاست های خود افسانه می سازند.
من طرفدار بمب اتم نیستم، ولی معتقدم که اگر بسازد هم طوری نمی شود. اسراییل ساخت طوری شد؟ پاکستان ساخت، طوری شد؟ پاکستان خیلی کشور با ثباتی است؟ خیلی دموکراتیک است؟ اسراییل با ثبات است؟ شصت سال است با تمام همسایه هایش می جنگد. پس این بحث ها در باره ایران منصفانه نیست. بیخود می گویند. چرا آنها این پیمان را امضا نکرده اند؟ خب ایران هم باید برود هر کار دلش می خواهد بکند.
در مورد قضیه قم هم دروغگویی آنها معلوم شد. ایران خودش آن را اعلام کرد. این حق ایران است که هرکجا که خواست کارخانه غنی سازی بسازد. بعد می بینیم در نشست سران گروه 20 که قرار بوده در مورد بحران اقتصادی و گرمایش زمین بحث کند، ناگهان رهبران انگلیس و فرانسه می آیند به بحث قم می پردازند. خب چه ربطی بین اینها هست؟
آقای اعتماد شما در حال حاضر ارتباطی با برنامه های هسته ای ایران دارید؟
نه. من هیچ همکاری ندارم، ولی تعقیب می کنم.
شما دوبار در سال های 1985 و 1986 به ایران سفر کردید و با برخی از مقامات سازمان انرژی اتمی ایران گفت و گو کردید. گفت و گوهای شما در چه مورد بود؟
وقتی من رفتم ایران. مقامات انرژی اتمی فهمیدند و خواستند مرا ببینند. اولش اظهار خوشحالی از سفر من به ایران بود. بعد از من نظرم را در باره مذاکراتشان با غربی ها پرسیدم. من از برنامه ایران دفاع کردم، ولی باید بگویم که کار ایران هم یک اشکال دارد.
درست است که ایران می گوید که اتم می خواهد و بمب نمی خواهد، ولی هیچ برنامه مدونی برای بیست، سی سال و چهل سال آینده چیست. من به آنها گفتم که این جوری نمی شود. شما باید برنامه مستدل و مدونی داشته باشید و این را به همه دنیا هم بدهید که همه آگاه باشند که چرا ایران به دنبال انرژی اتمی است.
بسیار خب. الان مذاکره با ایران در جریان است. شما به عنوان کسی که موسس سازمان انرژی اتمی ایران بوده اید و در این زمینه هم نظر قاطع دارید، شما به طرف های درگیر در این پرونده چه توصیه ای دارید و فکر می کنید مذاکره باید به شکلی ادامه پیدا کند و به چه نتیجه ای برسد؟
من فکر می کنم این اشتباه است که مذاکرات ایران و غرب را فقط در اطراف اتم بچییند. ایران و غرب و مخصوصا ایران و آمریکا مسایل مختلفی دارند.
یک لحظه شما نگاه کنید: از کنار سواحل مدیترانه در لبنان تا کوهای هندوکش در پاکستان، تمام این منطقه در حال جنگ است و هم در هم ریخته اند. ایران مهم ترین مملکت این قسمت است و سرنوشت ما به آن منطقه وابسته است. ما باید با آمریکا بنشینیم و مساله خاورمیانه را مطرح کنیم. مساله مهم تری مطرح است. من معتقدم که مساله اتمی این قدر اهمیتی ندارد که بزرگش کرده ایم و اگر به بحث اصلی پرداخته شود، خواه ناخواه بحث اتمی هم در درون آن حل می شود.
|
|
|
|
|
|
|
|
|