زنگ خطر کاهش سن افسردگی در جامعه به صدا درآمد...

زنگ خطر کاهش سن افسردگی در جامعه به صدا درآمد...

«افسردگی یکی از مهم‌ترین آسیب‌های روانی است که متاسفانه شیوع آن در جامعه جوان و حتی نوجوان رو به افزایش است.»
این جمله را دکتر بهرام یگانه، رئیس انجمن مبارزه با آسیب‌های رفتاری گوشزد می‌کند و با اعلام هشدار نسبت به آنچه که کاهش سن افسردگی در کشور می‌داند، می‌گوید: زنگ خطر افسردگی جامعه جوان به صدا درآمده است؛ با دقت گوش کنیم.
به اعتقاد این کارشناس حوزه آسیب‌های رفتاری که نسبت به «محسوس‌شدن» برخی علایم افسردگی‌های خفیف و مزمن هشدار می‌دهد، متاسفانه سن افسردگی در کشور به محدوده سنی نوجوانی کاهش پیدا کرده و آن موضوع بنابر آخرین پژوهش‌های صورت‌گرفته در این رابطه تایید می‌شود.
دکتر یگانه در گفت‌وگویی در این زمینه، بیشتر توضیح می‌دهد: «در برخی پژوهش‌های صورت گرفته اخیر، مواردی از ابتلا به افسردگی در نوجوانی گزارش شده که این موضوع هشداردهنده است.‌»
سوءمصرف مواد و فرار از تحصیل از عوارض ابتلا به افسردگی در نوجوانی
پیش از پرداختن به مشروح این گفت‌وگو، تعریف افسردگی در مجامع علمی قابل‌توجه است. «افسردگی نوعی بیماری روانی است که با علائمی چون احساس غمگینی، شکست، ناراحتی و کلافگی، هیجان و استرس، بی‌علاقگی به همه چیز و گاه همه‌کس مشخص می‌شود و در واقع بیمار با بیان این علائم، ناراحتی خود را بروز می‌دهد. افسردگی مجموعه‌ای از حالات مختلف روحی و روانی است که از احساس خفیف ملال تا سکوت و دوری از فعالیت روزمره بروز می‌کند. برای‌بیماری‌افسردگی‌هیچ‌علت قطعی و روشنی‌نمی‌توان‌متصور بود، در برخی موارد یک زندگی پراسترس می‌تواند محرکی برای افسردگی شود و در برخی موارد دیگر، علت ابتلا به این بیماری کاملا‌ به شخصیت فرد مربوط است. البته در کل به نظر می‌رسد که افسردگی بدون یک علت تعیین شده مشخص و به طور خودبه‌خودی روی می‌دهد. در عین حال، افسردگی که «غمگینی»، «گریه‌بی‌دلیل»، «از دست‌دادن‌علاقه‌و ناتوانی‌در لذت‌بردن»، «بی‌حالی‌و خستگی»، «بی‌قراری»، «زودرنجی»، «مشکلات خواب (شامل دشواری در خوابیدن، خواب‌زیاد و ناراحت)»، «کندی یا به عکس، تحریک‌پذیری روانی حرکتی و بی‌توجهی به ظاهر شخصی» و «مکث‌های طولانی در کلام»، «استفاده از واژگان تک‌سیلابی» و «صدای آهسته و یکنواخت» از ویژگی‌های ظاهری رفتاری و گفتاری مبتلایان به آن است، در سنین مختلف ممکن است خصوصیات متفاوتی داشته باشد. به این صورت که در دوران پیش از بلوغ، شکایات جسمی، توهمات شنوایی (شنیدن صداهای ناموجود)، اضطراب و انواع فوبی‌ها بیشتر دیده می‌شود و در نوجوانی، «سوءمصرف مواد»، «رفتارهای ضداجتماعی»، «مسائل مربوط به مدرسه (فرار از مدرسه، مشکلات تحصیلی)» و «عدم رعایت بهداشت» و در سالمندی «فراموشی»، «حواس‌پرتی» و «نقص‌های شناختی (مانند اختلالات حافظه و گیجی)» بیشتر مشاهده می‌شود.
همچنین، «وقایع پراسترس زندگی به ویژه از دست دادن یا تهدید به از دست دادن یک فرد محبوب یا شغل»، «نارضایتی از جامعه‌و عوامل روانی مرتبط با اجتماع»، «داشتن صفات شخصیتی خاص مانند اعتماد به نفس پایین و وابستگی شدید و بدبینی و حساسیت در برابر استرس‌ها» از عواملی است که می‌تواند محرکی برای ابتلا به افسردگی باشد.
محسوس شدن علایم افسردگی در جامعه
با توجه به مواردی که تاکنون عنوان شد، رئیس انجمن مبارزه با آسیب‌های رفتاری کاهش سن افسردگی و شیوع آن در سنین پایین را بسیار خطرناک، ذکر و خاطرنشان می‌کند که متاسفانه امروز شاهد آسیبی به نام «محسوس شدن علایم افسردگی بین گروه‌های سنی مختلف» هستیم؛ به این مفهوم که علایم فیزیکی و روحی ناشی از ابتلا به افسردگی در افرادی که از زمینه لازم برای ابتلا به چنین آسیبی برخوردارند، به راحتی قابل مشاهده است که این نیز از فراهم‌تر شدن زمینه‌های ابتلا به این آسیب ناشی می‌شود.
او در ابتدای توضیحاتش درباره علایم افسردگی در نوجوانی، ابتدا محدوده سنی نوجوانی را تعریف می‌کند و با بیان اینکه دیدگاه‌های مختلفی در این زمینه مطرح است، می‌گوید: این محدوده سنی به‌‌رغم برخورداری از تعابیر سنی مختلف، معمولا بین 13 تا پایان 18 سال تعریف می‌شود.
یگانه در ادامه، «بی‌اشتهایی»، «فقدان تمایل و تمرکز نسبت به درس خواندن»، «کم تحرکی» و «بی‌علاقگی نسبت به تعامل با خانواده و جمع‌های دوستانه» را از علایم ابتلا به افسردگی می‌خواند که ممکن است در نوجوانان مشاهده شود.

وجود مشکل در بیان نیازهای جنسی  از عوامل افسردگی در نوجوانی 

 
رئیس انجمن مبارزه با آسیب‌های رفتاری در عین حال، «فقر»، «فقدان مهارت‌های زندگی» و در نتیجه «ناتوانی و شکست در برقراری ارتباطات سالم و متعادل با همسالان و خانواده» و «آشنا نبودن نوجوانان نسبت به راهکارهای برنامه‌ریزی صحیح گذران اوقات» را از عمده عوامل ابتلا به افسردگی در نوجوانی ذکر می‌کند.
او همچنین به مشکلات نوجوانان در بیان مسایل مربوط به بلوغ جنسی با خانواده و افراد معتمد به عنوان یکی دیگر از عوامل موثر در بروز افسردگی در نوجوانی اشاره می‌کند. یگانه در ادامه برخی خطرات و آسیب‌های رفتاری ناشی از ابتلا به افسردگی در سنین نوجوانی را نیز برمی‌شمرد و بیان می‌کند: برقراری ارتباطات ناسالم، گرایش به سوءمصرف مواد مخدر و اعتیادآور و بی‌انگیزگی در تحصیل در مدرسه یا حضور در کلاس‌های آموزشی مختلف به تناسب مقتضیات سن، از عمده آسیب‌های ناشی از دچار شدن به افسردگی زودرس و ناخواسته در سنین پایین و نوجوانی محسوب می‌شود.

افت تحصیلی از علایم ابتلای نوجوانان به افسردگی
رئیس انجمن مبارزه با آسیب‌های رفتاری همچنین از دست دادن امید به زندگی، احساس بی‌ارزشی، لذت نبردن از انجام فعالیت‌های لذت‌بخش زندگی و اختلال در خواب، حملات گریه و در مواقعی افکار خودکشی را نیز از جمله علائم شایع افسردگی در دوران نوجوانی و جوانی ذکر می‌کند و بیان می‌کند: ترس از مدرسه، وابستگی بیش از حد به والدین نیز می‌تواند از بارزترین علائم افسردگی در این سنین باشد. این کارشناس حوزه مسائل اجتماعی همچنین در مورد دیگر علائم خاص دوران نوجوانی می‌گوید: لاابالی‌گری جنسی، رفتارهای ضداجتماعی مانند مصرف موادمخدر نیز می‌تواند به عنوان علل افسردگی در این گروه سنی مشاهده شود. در عین حال، دکتر مجتبی اینانلو، روانپزشک و استاد دانشگاه نیز از دست دادن والدین در سنین پایین و افت موقعیت اقتصادی و اجتماعی در میان جوانان را از جمله بسترهای ایجاد افسردگی در میان نوجوانان و جوانان می‌داند و در مورد رفتارهای پیشگیرانه خانواده‌ها در بروز افسردگی در میان جوانان، می‌گوید: خانواده‌هایی که رفتارهای درست تربیتی را می‌دانند و به بهداشت روان نوجوان بیشتر اهمیت می‌دهند، امکان بروز افسردگی در میان نوجوانان آنها کمتر است. او با اشاره به اینکه افت تحصیلی بیشتر از اینکه ایجاد افسردگی کند، خود علت افسردگی است، می‌افزاید: اگر نوجوانی دچار افت تحصیلی شده و دچار حالت‌های افسردگی نیز باشد، باید به این نتیجه رسید که این افت تحصیلی ناشی از افسردگی در وی بوده است. دکتر اینانلو در مورد عواقب درمان نشدن افسردگی در نوجوانی نیز اظهار می‌کند که مهم‌ترین اهمیت افسردگی در نوجوانی، مزمن‌شدن و تدوام آن است که اگر درمان نشود، ممکن است- به دلایل اشکالاتی که در مغز و روابط اجتماعی ایجاد می‌کند- در آینده فرد را وادار به رفتارهای بزهکاری، مصرف مواد و خودکشی کند. به اعتقاد این روانپزشک که کاهش سن ابتلا به افسردگی در کشور را نیز تایید می‌کند، احتمال دارد هر فردی چندین بار در زندگی دچار افسردگی شود؛ به خصوص زمانی که فشارها و استرس‌های زندگی در افراد افزایش پیدا می‌کند، احتمال ابتلا فرد به افسردگی نیز زیاد می‌شود. او با تاکید بر اینکه براساس برخی آمارها، حدود 20 تا 25درصد جوانان ایرانی در آستانه افسردگی قرار دارد، عنوان می‌کند: درصدهای ابتلا به افسردگی به فصول سال بستگی دار‌د، زمانی که جوانان و نوجوانان مشغول به تحصیل باشند، میزان افسردگی آنها کاهش می‌یابد و در فصل تابستان به دلیل بیکار بودن جوانان و کاهش تحرک آنها، زمینه ابتلا به افسردگی بیشتر فراهم می‌شود. احمدی همکاری خانواده‌ها در پیشگیری از ابتلا به افسردگی جوانان را بسیار موثر خواند و گفت: ارتباط خوب بر تلاش و جنب و جوش بیشتر، روابط اجتماعی قوی‌تر نشانه یک خانواده سالم است، هر چقدر نبوغ و خلاقیت در جوانان افزایش پیدا کند افسردگی در آنان کاهش می‌یابد.
3 درصد نوجوانان مبتلا به افسردگی
در ادامه، دکتر رامتین خرمی، روانشناس و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی نیز با اشاره به برخی آمارها اعلام می‌‌کند: حدود سه درصد نوجوانان هر جامعه مبتلا به افسردگی هستند و نیاز به درمان پزشکی دارند. او با بیان اینکه در مورد افسردگی خفیف نیز، 10 درصد نوجوانان در ایران و جهان مبتلا به افسردگی خفیف بر اساس برخی آمارها شناخته شده‌‌‌اند، تفاوت ویژگی‌های افسردگی در میان نوجوانان و بزرگسالان را اینگونه بیان می‌کند: در حالی که افسردگی بزرگسالان به صورت غم و غصه، گریه و بی‌خوابی نمود پیدا می‌کند، افسردگی نوجوانان نیز با رفتارهای ضداجتماعی بروز می‌کند. این روانشناس همچنین با اشاره به اینکه وجود افسردگی در دوران بزرگسالی، ریشه در افسردگی نوجوانی دارد، تامین محیط صمیمانه در مدارس را از جمله عوامل کاهش افسردگی نوجوانان، بیان و تصریح می‌کند: محیط‌های خشن، انضباط خشک و محدود از عوامل ایجادکننده و تشدیدکننده افسردگی در نوجوانان است. او در پایان یادآور می‌شود: دختران جوان زمینه مساعدتری از پسران برای ابتلا به بیماری‌های روحی - روانی و افسردگی دارند. بر اساس گزارشی، در بخش درمانی، درمان‌های ضد افسردگی را می‌توان به دو دسته کلی دارویی و غیردارویی تقسیم کرد. اثربخشی هر دو این درمان‌ها در مطالعات فراوانی مشاهده شده ‌و البته در موارد شدید افسردگی، استفاده از داروهای ضد افسردگی بهترین گزینه ‌عنوان می‌شود. از سویی، روان‌درمانی‌های شناختی - رفتاری و در برخی موارد، تحلیلی نیز در درمان افسردگی موثر هستند. در عین حال، در موارد خفیف‌تری که هنوز افسردگی در حد یک اختلال ظاهر نشده ‌است، انجام کارهایی برای کاهش فشار و استرس از جمله خرد کردن کارهای بزرگ به کارهای کوچک، حق تقدم برای برخی کارها قرار دادن و انجام دادن هر آنچه می‌توانید (به همان اندازه که می‌توانید)، ورزش معتدل (مـلایـــم)، رفتن به یک سینما، شرکت کردن در مراسم مذهبی، اجتماعـی یـا سایر فعالیت‌هایی که ممکن است به شما کمک کنند از جمله صحبت و همنشینی با دوستان‌و خانواده‌، برخورداری از رژیم غذایی‌متعادل‌و کم‌چرب‌، مثبت‌اندیشی، تماشای فیلم‌های‌خنده‌دار و شاد، سفر رفتن و افعالی از این قبیل، می‌تواند احساس بهتری برای شما به ‌وجود بیاورد.


علائم افسردگی

وجود علائمی چون خلق خیلی بالا وغیرعادی، تحریک‌پذیری، کاهش نیاز به خواب، تصورات و تخیلات بزرگ‌منشانه، پرحرفی، افکار زیادی که بر یکدیگر پیشی می‌گیرند، فعالیت بیش از حد شامل فعالیت‌جنسی، انرژی بیش از حد و چشمگیر و وجدان ضعیف که منجر به انجام رفتار مخاطره‌آمیزمی‌شود و رفتار نامناسب اجتماعی از جمله عوامل مانیا (نوعی افسردگی) به شمار می‌آیند.
گفتنی است اندوه، اضطراب، احساس پوچی مداوم، بی‌علاقگی نسبت به انجام فعالیت‌های روزانه، بی‌تابی، تحریک‌پذیری، گریه بیش ازحد، احساس گناه، بی‌ارزشی، ناتوانی، بدبینی، پرخوابی یا کم خوابی مفرط، سحرخیزی زودهنگام، بی‌اشتهایی، کم کردن وزن یا پرخوری و افزایش وزن، کاهش انرژی، خستگی، احساس بی‌حالی و کم‌تحرکی، فکر مرگ، خودکشی یا تلاش برای خودکشی، مشکل در تصمیم‌گیری، تمرکز کردن و به خاطر سپردن موضوعات و داشتن علائم جسمانی مداومی که پاسخی به درمان نمی‌دهند مانند سردرد، اختلالات گوارشی یا دردهای مزمن به طور کلی از جمله علائم افسردگی هستند.

روژان حیدری