سوریه و آمریکا؛ مذاکره از یک سو، تحریم از سوی دیگر

سوریه و آمریکا؛ مذاکره از یک سو، تحریم از سوی دیگر

آقای اوباما اقدامات دولت سوریه را تهدیدی علیه امنیت ملی، سیاست خارجی و اقتصاد آمریکا دانست و تحریم‌ علیه این کشور را تمدید کرد.

یک روز پس از آنکه جفری فلتمن از مقام‌های بلندپایه وزارت خارجه آمریکا مذاکرات خود با مقام‌های سوری در دمشق را "سازنده" خواند، باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا تحریم‌های اقتصادی و دیپلماتیک علیه سوریه را برای یک سال دیگر تمدید کرد.

آقای اوباما در نامه‌ای به کنگره آمریکا، دولت سوریه را متهم کرد که از تروریسم حمایت می‌کند، در پی دستیابی به تسلیحات کشتار جمعی و برنامه موشکی است و تلاش‌های آمریکا و جامعه بین المللی را برای بازسازی و ایجاد ثبات در عراق تخریب می‌کند.

بر این اساس، چهار سال پیش، جورج بوش رئیس جمهور وقت آمریکا، یک سلسله تحریم‌های سیاسی و اقتصادی را بر ضد سوریه وضع کرد و طبق قانون، رئیس جمهور هر ساله باید در باره ادامه یا قطع و کاهش این تحریم‌ها تصمیم بگیرد.

آقای اوباما در حالی تحریم علیه سوریه را تمدید کرده است که سیاست دولت خود را بر تعامل با آن کشور بنا نهاده است.

در ماه مارس گذشته، جفری فلتمن جانشین دستیار وزارت خارجه آمریکا در امور خاورمیانه به دمشق سفر کرد و مذاکرات خود را با مقام‌های این کشور «بسیار سازنده» دانست. آقای فلتمن پنجشنه گذشته نیز به همراه دانیل شاپیرو از مقام‌های کاخ سفید از دمشق دیدار کرد و دوباره نیز مذاکرات خود را با ولید معلم وزیر خارجه سوریه سازنده نامید.

تاکید دولت باراک اوباما بر ادامه تعامل دیپلماتیک با سوریه همزمان با تمدید تحریم آن کشور، در ظاهر تناقض آمیز است، اما با سیاست دو سویه‌ای که دولت جدید آمریکا در برابر کشورهای مخالف خود در پیش گرفته، هماهنگ به نظر می‌رسد.

بر مبنای سیاست دوسویه، آمریکا از اعمال فشارهای اقتصادی و سیاسی برای کمک به موفقیت دیپلماسی خود در برابر کشورهای مخالفش بهره می‌جوید که این به معنای تعامل دیپلماتیک و اعمال فشار به صورت موازی است.

بر خلاف دولت جورج بوش که بهبود روابط آمریکا با سوریه را به فاصله گرفتن آن کشور از ایران و گروههای اسلامگرای فلسطینی و لبنانی مشروط کرده بود، دولت آقای اوباما بدون پیش شرط با سوریه وارد مذاکرات سطح بالا شده و ظاهرا قصد دارد تا سوریه را نه به قطع روابط خود با ایران و حماس و حزب‌الله بلکه به ترغیب آنها برای در پیش گرفتن یک سیاست منعطف‌ تر در برابر اسرائیل تشویق کند.

در حقیقت آمریکا به منظور متقاعد کردن ایران به کنار گذاشتن برنامه هسته‌ای این کشور و پیوستن حماس به یک دولت وحدت ملی خواهان مذاکره با اسرائیل در سرزمین های فلسطینی، به کمک سوریه چشم دوخته است.

واکنش سرد

اوباما در نامه‌ای به کنگره آمریکا، دولت سوریه را متهم کرد که از تروریسم حمایت می‌کند، در پی دستیابی به تسلیحات کشتار جمعی است

سوریه تاکنون علامت روشنی مبنی بر موافقت یا مخالفت با برنامه دولت آقای اوباما از خود نشان نداده و بیشتر علائم ناهمگون از خود بروز داده است. برای نمونه، یک روز قبل از سفر آقای فلتمن به دمشق، بشار اسد رئیس جمهور سوریه استقبال گرمی از محمود احمدی نژاد همتای ایرانی خود به عمل آورد.

آقای اسد پس از مذاکرات خود با آقای احمدی نژاد، طبق معمول، روابط کشورش با ایران را استراتژیک و به نفع ثبات خاورمیانه دانست و بر حق ایران برای برخورداری از برنامه هسته‌ای صلح آمیز تاکید کرد.

آقای احمدی نژاد نیز به نوبه خود از ادامه اتحاد سوریه و ایران در حمایت از "مقاومت فلسطین" خبر داد و گفت که مانعی در راه گسترش روابط تهران - دمشق وجود ندارد.

این نوع اظهار نظرها، ظاهرا گواه آن است که سوریه پس از آغاز مذاکرات خود با آمریکا در ماههای اخیر، تغییری در سیاست خود در برابر ایران ایجاد نکرده است، اما به نظر می‌رسد که احتیاط ملایمی هم در اظهارنظرهای آقای اسد نسبت به جمهوری اسلامی می‌توان مشاهده کرد.

بشار اسد در مصاحیه مطبوعاتی خود با آقای احمدی نژاد گفته بود که "روابط استراتژیک دو کشور نه به معنای تشکیل یک محور، آنگونه که برخی اشاره می‌کنند، بلکه در خدمت ثبات و تقویت منطقه است."

به دنبال تغییر سیاست

سوریه تاکنون علامت روشنی مبنی بر موافقت یا مخالفت با برنامه دولت آقای اوباما از خود نشان نداده و بیشتر علائم ناهمگون از خود بروز داده است

جورج بوش رئیس جمهور سابق آمریکا سال‌ها پیش عراق، ایران و کره شمالی را "محور شرارت" نامیده بود، اما پس از حمله ارتش آمریکا به عراق و ساقط کردن دولت صدام حسین، نام عراق از محور مذکور حذف شد و برخی از محافل آمریکایی و اسرائیلی، سوریه را به جای عراق به این محور اضافه کردند.

با این حال، از زمانی که مذاکرات غیر مستقیم سوریه و اسرائیل با وساطت ترکیه آغاز شد و نیز از زمانی که باراک اوباما در آمریکا به قدرت رسیده است، مقام‌های آمریکایی و اسرائیلی محور شرارت را در باره سوریه به کار نمی‌گیرند و از قضا برخی از محافل عربی از این اصطلاح استفاده می‌کنند.

در هفته‌های اخیر پس از آنکه مصر از کشف یک شبکه زیر زمینی وابسته به حزب الله لبنان در خاک این کشور خبر داد، رسانه‌های دولتی مصر از جمله روزنامه الاهرام، سوریه و ایران را محور شرارت دانستند.

تاکید بشار اسد بر اینکه ایران و سوریه "محور" تشکیل نداده‌اند، ظاهرا کوششی در جهت کاهش حساسیت‌های جهانی و منطقه‌ای مربوط به سطح روابط آن کشور با ایران است بخصوص اینکه رئیس جمهور سوریه تاکید کرده که این روابط به سود ثبات خاورمیانه است.

گذشته از این، لحن تحسین آمیزی که برخی از مقام‌های سوری بویژه عماد مصطفی سفیر این کشور در واشنگتن در مورد باراک اوباما به کار می‌گیرند و از ایفای نقش میانجی‌گری بین تهران - واشنگتن سخن می‌گویند، در کنار آمادگی خالد مشعل رهبر تبعیدی حماس در دمشق، مبنی بر پذیرش آتش بس ده ساله با اسرائیل در صورت بازگشت آن کشور به مرزهای قبل از جنگ ژوئن ۱۹۶۷ نیز می‌تواند علائمی از علاقه دولت بشار اسد به بهبود روابطش با آمریکا و تلاشش در جهت نرمتر کردن موضع گروههای ستیزه جوی فلسطینی نسبت به روند صلح در خاورمیانه تعبیر شود.

به نظر می‌رسد سوریه می تواند بر گروههای فلسطینی مقیم دمشق تاثیر بسزایی بگذارد، اما کمک این کشور به حل مشکلات بین ایران و آمریکا وظیفه‌ای بسیار سخت به نظر می‌رسد.

قاعدتا اگر سوریه نتواند ایران را به انعطاف در مورد برنامه هسته‌ای و سیاست خاورمیانه‌ای این کشور راضی کند، در آن صورت، به احتمال زیاد دولت آقای اوباما نیز مانند دولت آقای بوش، شرط بهبود رابطه خود با دمشق و حمایت از آغاز مذاکرات سوریه و اسرائیل برای باز پس گیری جولان را به فاصله گرفتن دولت بشار است از جمهوری اسلامی پیوند خواهد زد.

به هر حال، دولت آقای اوباما با سیاست دو سویه خود، وضعیتی برای طرف‌های درگیر در بحران خاورمیانه پدید آورده است تا از راه تعامل دیپلماتیک مبتنی بر اعمال فشار، با استرتژی ایالات متحده هماهنگ شوند، سوریه و ایران به طور روشن هدف چنین سیاستی هستند.