تیراژ پایین کتاب در ایران

تیراژ پایین کتاب در ایران

تیراژ پایین کتاب و کمبود فرهنگ کتابخوانی از جمله بحث هایی است که دغدغه بسیاری از اهالی ادب و فرهنگ در ایران را تشکیل می دهد.

محسن پرویز، معاون فرهنگی وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی در گفتگویی با خبرگزاری مهر در باره آسیب شناسی شمارگان کتاب اعلام کرده هر چند ممکن است تیراژ کتاب با کاهش نسبی روبرو شده باشد اما تعداد عناوین کتاب رشد تصاعدی داشته و از سویی کتاب های فاخر در همه نقاط دنیا به تعداد شمارگان کم منتشر می شود.

حمید صدر نویسنده ایرانی تبار مقیم اتریش است. "یادداشتهایی برای دورا" عنوان کتابی است که چند سال پیش از این نویسنده، در ایران به فارسی ترجمه شد.

او به این نکته اشاره می کند که به علت چاپ کتابهایش هم در اتریش و هم در آلمان آماری را در دست دارد که هر دو سال یکبار از وضعیت کتاب ها در این دو کشور منتشر می شود.

حمید صدر با رد اظهارات محسن پرویز به بخش فارسی رادیو بی بی سی گفت: "چنین تضادی را من در تمام آماری که از اتریش و آلمان دارم نمی بینم. عناوینی که در سال 2007 میلادی در اتریش منتشر شده 7700 عنوان کتاب بوده است. البته همان طور که می دانید اتریش 6 و نیم میلیون جمعیت دارد. 5526 عنوان از این رقم کتاب های جدید بوده اند و بقیه تجدید چاپ شده اند. 2274 عنوان از آنها بیرون از بازار کتاب منتشر شده اند. در اینجا به طور بسیار دقیق مشخص شده چه کتاب هایی در بازار کتاب و چه کتابهایی در بیرون از بازار وجود دارد. اتریش در این سال رشد 7 درصدی یعنی 375 عنوان کتاب بیشتر از گذشته داشته است. ادبیات 17 درصد، حقوق 12 درصد، معماری و هنرهای تجسمی 9 درصد، ترجمه 252 درصد از انتشارات را به خود اختصاص داده اند. این وضعیت انتشار کتاب در اتریش یعنی یک کشور کوچک است. "

حمید صدر به تناسب نسبی تعداد عناوین و تیراژ کتاب در اتریش اشاره می کند و در ادامه آماری از وضعیت نشر در آلمان می دهد و می گوید:" دنیای کتاب در آلمان وضعیت دیگری دارد. فقط در سال گذشته کتاب به میزان 9 میلیارد و 58 میلیون یورو فروش داشته است. انتشار عناوین کتاب در آلمان هم به این صورت است: 96 هزار 479 عنوان کتاب به چاپ رسیده است. آلمان البته از این جنبه هم حائز اهمیت است که تقریبا از نظر جمعیت با ایران قابل مقایسه است. 30 درصد از این کتابها به اصطلاح به ادبیات که در اینجا به آن زیبا و نه فاخر می گویند اختصاص داشته، 32 درصد به ادبیات عامه پسند و 15 درصد به کتابهای هنری و غیره و غیره."

مهدی یزدانی خرم ،روزنامه نگار و منتقد ادبی سخنان معاون وزیر ارشاد را این طور ارزیابی می کند:" دو نکته مهم وجود دارد. یکی درباره رشد تصاعدی ادبیات جدی در ایران است، آنچه ما می بینیم خلاف این قضیه است. تیراژ ادبیات جدی یا همان ادبیات نخبه گرا یا هر اسمی که رویش بگذاریم در اکثر انتشاراتی ها چیزی بین 1500 و در خوشبینانه ترین حالت دوهزار نسخه است. مگر بعضی از آثار خاص. از سوی دیگر با توجه به روند فرهنگی این سه چهار سال با بی اقبالی و عدم اقبال این نوع ادبیات مواجه بوده ایم. هرچند که بخشی از آن هم به خود نویسنده و نوع نوشته اش مربوط می شود. ولی به دلیل مشکلاتی که فرایند نشر در ایران دارد و مسائلی از قبیل ممیزی مقداری هم مخاطب نسبت به کتاب هایی که منتشر می شوند عدم اطمینان دارد هر چند که بعضی هایشان کارهای خیلی خوبی هم هستند."

معاون وزارت ارشاد با بیان اینکه "بعضی ها با مشاهده افرادی که در مترو می خوانند، فکر می کنند که همه مردم کتاب خوانند"، گفت: آن کتابی که در مترو خوانده می شود بینوایان ویکتور هوگو نیست، کتاب کوچکی است از دسته ادبیات زرد و عامه پسند که تیراژ سی هزارتایی هم دارد.

در همین رابطه مهدی یزدانی خرم می گوید:" ما هم قبول داریم که مردم در غرب جویس، وولف و فاکنردر مترو و یا ایستگاه اتوبوس نمی خوانند ولی در هر حال کتابهای پرفروش و یا حتی سطح پایین تر را می خوانند ولی در ایران اصولا مطالعه در مکان های عمومی آن چنان جایی ندارد. یک دوره ای روزنامه خوانی مرسوم شده بود ولی حتی این هم به علت کم شدن روزنامه ها دیگر آنچنان مرسوم نیست. "

حمید صدر نیز به نبود آزادی بیان در ایران اشاره می کند و می گوید:" آنچه که بیش از هر چیز در ایران کم داریم ارزیابی به اصطلاح سطح کیفیت کتاب است و از طرفی نبود آزادی ادبیات، آزادی نقد و آزادی بیان است. از طرفی من شنیدم حدود چهار تا پنج هزار جلد کتاب در ممیزی کتاب در وزارت خانه ای که آقای دکتر محسن پرویز فعالیت می کنند منتظر انتشار هستند و هنوز هم منتشر نشدند و انتشاراتی های زیادی هم به همین دلیل در حال ورشکستگی هستند."

در هر حال آنچه مسلم است تیراژ پایین کتاب ها نشان از نبود فرهنگ کتاب خوانی در ایران دارد و از سویی مدتهاست شاهد تحول خاصی در ادبیات ایران نیستیم و کتاب های پرفروش در مقیاس جهانی هم تیراژشان قابل قیاس با ایران نیست.