اعتیاد در ایران جوان تر می شود

به گزارش خبرنگار سلامت نیوز، آنچه که درباره اعتیاد به لحاظ آماری بیش از هر چیز مورد توجه است میزان افزایش معتادان و کاهش سن مبتلایان به این بیماری است  که  همیشه موجب نگرانی خانواده ها  و مسئولان می شود . هومن نارنجی ها مدیرکل امور فرهنگی و پیشگیری ستاد مبارزه با مواد مخدر، میانگین کنونی سن اعتیاد در کشورمان را 7/32 سال خواند. وی همچنین  شمار دقیق معتادان ایران را یک میلیون و 200 هزار نفر برشمرد و بیان کرد : طبق آخرین آمار، 45 درصد معتادان کشور کمتر از 30 سال سن دارند. 

 دکتر حسن رفیعی مجری طرح ارزیابی  سریع وضعیت اعتیاد درکشور معتقد است : طبق آخرین آمار، 4/6 درصد معتادان کشور با در نظر گرفتن عدد تخمینی پایه کمتر از یک میلیون و 200 هزار نفر برای جمعیت معتادان که در طرح ارزیابی وضعیت اعتیاد در نظر گرفته شده است، معتاد به مصرف اعتیادآورهای جدید هستند که از این طریق، جمعیت این افراد، به طور متوسط و تقریبی، 76 هزار و 800 نفر به دست می‌آید.

 دکتر سعید صفاتیان" مدیرکل درمان، بازپروری و حرفه آموزی ستاد مبارزه با مواد مخدر  نیز تقریبا  همین آمار را تائید می کند و می گوید : شمار معتادان کشور را یک میلیون و 160 هزار نفر بوده  و سن ابتلا به اعتیاد در کشور یک‌ سال کاهش یافته‌ است.این درحالی است که عضو اتاق فکر ستاد مبارزه با مواد مخدر می گوید:  تاکنون هیچ تحقیق معتبر و استانداردی درباره شیوع شناسی اعتیاد در ایران انجام نشده است به همین علت آمار و ارقام‌هایی که درباره اعتیاد اعلام می‌شود، معتبر و قابل اتکا نیستند. وی افزود:‌ من نمی‌توانم به آ‌مارهایی که اکنون درباره اعتیاد در کشور اعلام شده اعتماد زیادی بکنم، چون یک تحقیق ملی و جامع در این زمینه انجام نشده است، تحقیقات کوچکی که تاکنون در این زمینه انجام شده، پرسشنامه استاندارد نداشته است، البته اطلاعات کلی مثل اینکه ایران بزرگترین مصرف کننده تریاک دنیاست درست است چون شواهد جامعه و مراجعات معتادان به مراکز درمان و استقبال از متادون آن را ثابت کرده است اما درباره جزئیات شیوع اعتیاد در کشور اطلاعات دقیق نداریم.

فرهاد طارمیان ادامه می دهد : هنوز عوامل خطر اعتیاد را بر اساس یک تحقیق علمی به درستی به دست نیاورده‌ایم، حرف‌های کلی درباره اینکه دوست ‌ناباب، فقر، بیکاری یا نداشتن اطلاعات درست درباره عوارض مواد عامل اعتیاد و گرایش به سوء مصرف مواد است، وجود دارد اما هیچ‌کدام از آنها علمی نیست، منظور من این نیست که تصمیم گیران بر اساس اطلاعات غلط و کورکورانه برنامه‌ریزی می‌کنند اما اگر این اطلاعات به صورت علمی به دست نیاید معلوم نیست هزینه‌هایی که برای پیشگیری از اعتیاد می‌کنیم به نتیجه مطلوب برسد.

هنوز نمی‌دانیم میزان شیوع اعتیاد در گروه‌های خاص مانند دانش آموزان، دانشجویان، کارگران، کارمندان دولت، سربازان، رانندگان، زنان، مردان همچنین شیوع اعتیاد در استان‌ها و شهرهای مختلف چگونه است، الگوی مصرف در مناطق و گروه‌های مختلف چقدر است، ممکن است بر اساس شواهد و حدسیات و گاه حدسیات علمی آمارهایی اعلام شود ولی این آمارها قابل اتکا نیستند و نمی‌توانند مبنای تصمیم‌گیری قرار گیرند. از سوی دیگر سخنان رییس سازمان ملی جوانان در تفاهمنامه همکاری با ستاد  مبارزه با مواد مخدر نیز موید نظرات دکتر صفائیان است.  وی در این مراسم گفته است : آمار اعتیاد جوانان را هر سال به دست می‌آوریم اما این آمار محرمانه است و فقط در اختیار مسئولان قرار می‌گیرد.

قطعا وجود آمار دقیق و علمی  از وضعیت اعتیاد در کشور ضمن اینکه به مطالعه و شناخت درست از این معضل اجتماعی کمک می کند ابزار قدرتمندی برای برنامه ریزی و استراتژی های راهبردی جهت اقدام برای کاهش اعتیاد و آسیب های اجتماعی ان خواهد بود . وقتی هر سازمان و نهاد و وزارتخانه ای جداگانه و متفاوت با دیگری در این زمینه آمار می دهد بدیهی است که نمی توان به دیدگاه  و برنامه مشخصی درباره کاهش اعتیاد دست یافت . آمار اعتیاد  در کشور متناقص و نیازمند ساماندهی است تا مرجع قانونی اطلاع رسانی در این زمینه مشخص شود.  طه طاهری، جانشین دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر  در همین راستا گفته است  : ستاد مبارزه با مواد مخدر به عنوان نهاد اصلی اعلام‌کننده آمار رسمی مربوط به اعتیاد تعیین شد.

این تصمیم در حالی گرفته شده است که در ایران معمولا برای هر پدیده ای چند  آمار وجود دارد که اتفاقا متناقض هم هستند. آمارهای متناقض اعتیاد حتی در درون ستاد مبارزه با مواد مخدر هم وجود دارد. دو سه ماه پیش، یکی از اساتید دانشکده نیروی انتظامی آماری را از اعتیاد ارائه کرد که با واکنش ستاد مبارزه با مواد مخدر مواجه شد.  مجید طاهری زاده، یکی از کارشناسان مبارزه با مواد مخدر نیروی انتظامی نسبت به افزایش مصرف مواد مخدر در دانشگاهها هشدار داده بود . جالب اینکه فرمانده نیروی انتظامی، حدود یک ماه و نیم پیش در همایش علمی روز ملی خانواده با رد برخی اظهارنظرها درباره رواج مواد مخدر در میان دانشجویان، گفت: «هر چند دانشگاه آسیب‌های خاص خود را دارد، اما آمار نیروی انتظامی افزایش این موارد را در بین دانشجویان نشان نمی‌دهد.»

این تناقض آماری برای دانش آموزان هم وجود دارد؛ مثلا برخی از مسوولان سابق وزارت آموزش و پرورش از اعتیاد 20 هزار دانش آموز خبر دادند که با تایید یکی دو مسوول ستاد مبارزه با مواد مخدر هم همراه شد، اما دیگر مسوولان آموزش و پرورش چنین آماری را رد کردند. به هر حال ستاد مبارزه با مواد مخدر چند سالی می شود که طرح سراسری ارزیابی وضعیت اعتیاد در کشور (RSA) را اجرا می کند. تحقیق RSA نوعی تحقیق سریع است. در تحقیق RSA اطلاعات از بین زندانیان و افرادی که به مراکز درمانی و مشاوره مراجعه کرده‌اند و نمی تواند جامعیت داشته باشد. به گفته کارشناسان، هیچ پژوهش شیوع شناسی اعتیاد تاکنون در ایران وجود نداشته است و در نتیجه آمارهایی که اعلام می شود، نه تنها معتبر نیستند، بلکه همه برنامه ریزی ها کاهش آسیب و مبارزه با شیوع مخدر در جامعه هم، با موانع بسیاری مواجه می شوند.

خیلی ها فکر می کنند که اعتیاد یک پدیده مردانه است اما واقعیات نشان می دهد که این مساله جنسیت نمی شناسد و گرایش زنان  و دختران به ویژه به مواد مخدر جدید در کشور ما افزایش یافته است. هر چند آمار دقیقی از میزان جمعیت زنان معتاد در کشور وجود ندارد، اما بر اساس برخی پژوهشها ۶/۹ درصد از معتادان کشور را زنان تشکیل می دهند. وزارت بهداشت نیز در آمار خود در مورد زنان معتاد از رقم یک زن معتاد به ازای ۸ مرد معتاد گزارش می دهد. برخی گزارش ها هم بر این امر تاکید دارد که در مقابل هر ۱۰۰ مرد معتاد ۷ زن معتاد در کشور وجود دارد؟ از سوی دیگر به گفته مسوولان زندانهای کشور در حال حاضر ۵۰ درصد زندانیان زن در رابطه با مواد مخدر و اعتیاد در زندان هستند که به نقل از همین مسوولان این آمار در سالهای اخیر افزایش نیز داشته است.
بدیهی است شفاف سازی در حوزه اعتیاد به معنی سیاه نمایی و ایجاد بدبینی در جامعه نیست بلکه اطلاعات دقیق و شفاف درباره آمار اعتیاد و نحوه شیوع آن نه تنها به کاهش آسیب های اجتماعی کمک می کند بلکه سلامت افراد جامعه را نیز تضمین می سازد. امروزه مفهوم سلامت فراتر از مرزهای جسمانی آن مطرح می شود و دامنه ان تا قلمرو مسائل اجتماعی گسترش می یابد. لذا دسترسی به آمار دقیق اعتیاد و اعتماد به اعتبار آن لازمه دستیابی به سلامت همگانی است. به هرحال آمارهای موجود علی رغم تفاوت هایشان در میزان معتادان در دو چیز دارای وجه اشتراک هستند  یکی افزایش روزافزون تعداد معتادادن و دوم کاهش سن اعتیاد در کشور. هر چقدر که سن اعتیاد در کشور جوانتر می شود سلامت جوانان پیرتر می شود و هزینه های زیادی نیز بر دوش دولت می ماند . دکتر رفیعی  رئیس سابق مؤسسه داریوش معتقد است : هزینه مستقیم اعتیاد در کشور حدود 2 هزار و 687 میلیارد و 990 میلیون و 922 هزار تومان یا نزدیک به 3 میلیارد دلار است که معادل 15 درصد درآمد نفتی کشور در شرایط عادی و 5 درصد درآمد نفت در شرایط استثنایی فعلی است و البته 45 برابر بودجه ستاد مبارزه با مواد مخدر است.

پنهان کاری و مصلحت اندیشی در حوزه سیاست شاید به پیشبرد امور کمک کند و لازمه آن باشد اما  تامین سلامت و رفع  آسیب های اجتماعی  مستلزم شفاف سازی و داشتن اطلاعات دقیقی است تا بتوان بر اساس واقعیت نه خیال در جهت ارتقاء سطح سلامت جامعه حرکت کرد و به نتیجه رسید . تصویر اعتیاد در نگاه آماری  کشور ما ، چشم انداز تلخی  را ترسیم می کند که تعداد جوانان و نوجوانان در پشت قاب آن هر روز  بیشتر می شود . قاب عکسی که برازنده دیوار فرهنگی سرزمین ما نیست.