تحلیل اقتصاد سیاسی نقدی کردن یارانه ها : کفگیر به ته دیگ خورده

تحلیل اقتصاد سیاسی نقدی کردن یارانه ها از نگاه مومنی : کفگیر به ته دیگ خورده است

در بحث هایی که در توجیه ضرورت حذف سوبسیدها در اقتصاد ایران مطرح می شود دولت به انگیزه کسب یک پول بی دردسر در آستانه پایان عمر کاری می خواهد همه چوب ها را بر سر مصرف کنندگان ایرانی بزند. به عنوان مثال، در مقدمه لایحه دولت گفته شده در ایران 70 درصد یارانه های پرداختی به ثروتمندان تعلق می گیرد. این حرف بسیار نادرست است به این دلیل که مثلاً در مورد حامل های انرژی، سهم یارانه های حمل و نقل از کل یارانه های پرداختی حدود 38 درصد و سهم حمل و نقل خانوارها در کل هزینه های حمل و نقل 40 درصد است. بنابراین آن چیزی که در عمل اتفاق می افتد 40 درصد از 38 درصد کل است که این رقم نمی تواند به هیچ وجه موید ادعای غلط دولت باشد و با نوعی مخلوط کردن و مغلوط دیدن قضیه، سهم دولت، ارتش، بخش کشاورزی، بخش صنعت و نیروگاه ها هم درون سهم دهک های جمعیتی و مصرف خانوار مطرح می شود.

برابر آمار بخش عمده یارانه حمل و نقل به گازوئیل مربوط است، کل یارانه بنزین خانوارها که در پیش نویس لایحه هدفمند کردن یارانه های دولت منشاء نابرابری های شدید درآمدی دانسته شده، حدود چهار هزار میلیارد تومان است. سهم یارانه های بنزین از توهم 90 هزار میلیارد تومان یارانه پرداختی حداکثر چیزی حدود شش یا هفت درصد است. بحث دیگری که به نظر بسیار ظالمانه و توهم آلود مطرح می شود، بحث یارانه های ضمنی یا سوبسیدهای پنهان است. مبلغ 90 هزار میلیارد تومان یارانه یی که ادعا می شود دولت می پردازد، 100 درصد منبعث از توهم یکسان انگاری هزینه فرصت در مقام مقایسه قیمت های عرضه سوخت در داخل با قیمت های جهانی است. در این زمینه هم دو مساله کلیدی وجود دارد که باید به آن توجه کنیم. مساله اول اینکه در همه جای دنیا، یارانه های پنهان را با مالیات های پنهان مقایسه می کنند. نمی شود ما به نیروی کار خود دستمزدی در حد بورکینافاسو بپردازیم و بعد هزینه های آنها را در مقیاس اروپایی مطالبه کنیم. اگر قرار است یارانه های پنهان مبنای تصمیم گیری قرار گیرد باید دقیقاً محاسبه کنیم یارانه هایی که دولت به ملت پرداخت می کند بیشتر است یا یارانه هایی که ملت به دولت می پردازند. مثلاً به غیر از مساله دستمزد، در نظر بگیرید قیمت خودروهای داخلی وقتی به خارجی ها فروخته می شود چقدر است و قیمت خودروهای خارجی وقتی وارد کشور می شوند چقدر است. در هر دو این موارد ملت سوبسیدهای بسیار گزافی را به دولت پرداخت می کند یا مثلاً وزارت نیرو مدتی است در قبض های برق قیمت به اصطلاح تمام شده خود را اعلام می کند در حالی که در صورتی می توان قیمت را با هزینه نهایی برابر گرفت که مدیریت تولید بهینه باشد و قیمت تمام شده براساس بهینگی معنا پیدا کند. در حال حاضر، وزارت نیرو مدعی است هر کیلووات ساعت برق حدود 70 تومان هزینه دارد و حدود 17 تومان به فروش می رسد در حالی که براساس گزارش چندی پیش مرکز پژوهش های مجلس می توان با اتخاذ چند تدبیر مدیریتی قیمت 70 تومانی را به حدود 25 تومان کاهش داد. وقتی صحبت از قیمت بنزین است، از فوب خلیج فارس و قیمت های جهانی سخن می گویند. اما در مورد قیمت برق، از آنجا که حتی همسایه های ما حاضرند برق را کیلووات ساعتی 25 تومان عرضه کنند، دیگر کسی از قیمت های جهانی پیروی نمی کند. در ادبیات اقتصاد سیاسی تقریباً اتفاق نظر وجود دارد که تورم ظالمانه ترین مالیاتی است که دولت به نفع اغنیا از فقرا دریافت می کند. بنابراین، این توجیه که جهش قیمت ها، منجر به تورم نخواهد شد و یک دوره یی است به نظر یکی از خام ترین و بی پایه ترین استدلال هایی است که در چند ماه گذشته شنیده ام. دوستان می دانند جهش قیمت ها فقط در یک شرایط باثبات آن هم در فضای سالم اقتصادی و در چارچوب قدرت نهادی منعطف است که می تواند اثرات تک دوره یی داشته باشد. در حالی که همه ما طی 20 ساله گذشته با پوست و گوشت و استخوان لمس کرده ایم که در درجه اول بی ثباتی مشخصه کلیدی فضای اقتصاد کلان ما بوده ضمن آنکه اکثریت قریب به اتفاق عرضه کنندگان کالا و خدمات در ایران، قدرت قیمت گذاری دارند و به همین دلیل هر تغییری در هر قیمتی در ایران توجیهی شده برای صاحبان سایر کالاها و خدمات که قیمت ها را چند برابر افزایش دهند. بنابراین نسبت دادن مطالب بی پایه یی که هیچ ربطی به واقعیت های نهادی و شرایط کلان اقتصاد ایران ندارند، بسیار رویه خام و نادرستی است. نکته بسیار مهم دیگری که در این زمینه وجود دارد این است که با کمال تاسف علائمی از ظرفیت های ناکافی دولت برای پیش بینی های اقتصادی به چشم می خورد که به نوبه خود بر نگرانی ها می افزاید برای مثال روزنامه ها در 25 تیرماه سال جاری متن سخنان جناب رئیس جمهور را منتشر کردند که در آن، ایشان با اتکا بر مطالعاتی که درون دولت صورت گرفته با قاطعیت اعلام کردند امکان ندارد قیمت نفت از صد دلار کمتر شود. اگر با همان مبنا دوستان تصور می کنند که جهش قیمتی ناشی از حذف سوبسیدها آثار تک دوره یی دارد که بحثی نداریم اما اگر قرار باشد واقعیت های اقتصاد ایران مبنا و محور باشد، دوستان باید توضیح دهند، در حالی که در قیمت های بالای نفت توقع درآمدهای غیرمتعارف داشته اند و آن را توجیهی برای شوک درمانی از طریق حذف سوبسیدها می دانستند و قیمت های فوب خلیج فارس را مطرح می کردند، چرا اکنون که قیمت بنزین در خلیج فارس به حدود 200تومان رسیده است، در عرضه بنزین آزاد به قیمت 400 تومان اصرار دارند؟ واقعیت آن است که نه قیمت های فوب خلیج فارس و نه نگرانی از شدت مصرف است و نه هیچ چیز دیگر، واقعیت چیز دیگری است. واقعیت این است که کفگیر خزانه به ته دیگ خورده است و دولت آمادگی تصحیح روندهای غلط گذشته خود در زمینه انبساط مالی غیرمتعارف در ایران را ندارد و به جای تنظیم برنامه یی برای انضباط مالی دولت، برنامه یی برای تنبیه کردن مصرف کنندگان و فقرا در نظر گرفته شده است. فراتر از همه این بحث ها این است که بانک جهانی که خود بنیانگذار این توصیه یعنی شوک درمانی است، به اندازه یی نسبت به خطیر بودن چنین کاری آگاه است که طیف وسیعی از شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را به عنوان پیش شرط های دستکاری سوبسیدها عنوان کرده است. از دیدگاه بانک جهانی از نظر اقتصادی، سمت گیری حذف سوبسیدها فقط زمانی توجیه دارد که اقتصاد دارای دو ویژگی باشد؛ اول اینکه نرخ رشد تولید ناخالص ملی در بالاترین سطح تجربه تاریخی خود باشد و دوم آنکه نرخ تورم در پایین ترین سطح خودش باشد. همگان می دانند که ما در این دو زمینه در چه شرایطی به سر می بریم.

از نظر سیاسی بانک جهانی تصریح می کند که دولت باید زمانی دست به چنین کاری بزند که در قله محبوبیت سیاسی قرار داشته باشد. همچنین از دیدگاه بانک جهانی این کار باید زمانی صورت بگیرد که نظام تامین اجتماعی در بالاترین سطح توانمندی خودش باشد. در این شرایط روشی هم که دولت انتخاب کرده، روش قابل تا ملی است. با توجه به این شاخص ها مشخص است بدترین و مخرب ترین سیاست در بدترین زمان در دستور کار دولت قرار گرفته و به نظر می رسد تنها نقطه امید می تواند این باشد که مجلس نسبت به این مساله با هوشمندی بیشتری برخورد کند.

aashkan - ایران - تهران چه شود یکشنبه 8 دی 1387

Dokhtare_iran_zamin - ایران - تهران هم وطن ! بی وطن خواهی ماند گر از این بیش تو بازیچه ی بیگانه شوی گوش جان را بگشا.عقل را همسفر خویش نما ورنه چون بوم تماشگر ویرانه شوی. آن صدایی که تو راجانب خود می خواند، آن سرانگشت که پیوند تو را با وطن ات می گسلد از گلو یا که ز دست من ِ ایرانی نیست هیچکس در وطنش عامل ویرانی نیست ریشه هر قومی در زمین می روید، اگر این خاک ز دستت برود ریشه ات می خشکد یکشنبه 8 دی 1387

سنجاقک - امریکا - چستراسپرینگ به نظر من رایانه ای در کار نبوده فقط میخواستند اطلاعات از درآمد و دارایی مردم داشته باشند همینو بس بیچاره مردم باز هم این دفعه گول خوردند یکشنبه 8 دی 1387

hamlet1982 - انگلیس - لندن سنجاقک - امریکا - چستراسپرینگ یارانه نه رایانه!!! یکشنبه 8 دی 1387

anti.mard_only.eslam - هند - تامیل نادو hamlet1982 - انگلیس - لندن به جای اینکه دنبال سوتی مردم باشی نظرت و راجع به مطالب بیان کن جناب حملت. یکشنبه 8 دی 1387

belzebub - فرانسه - پاریس وقتی یه مشت بی سواد به اسم دکتر و مهندس وزیر و وکیل بشن همینه اقای رییس جمهور طی جلسه ای که با اقا امام زمان عج داشتن به این نتیجه رسیدن نگران نباشید اغا با ماست. یکشنبه 8 دی 1387

parang - سوید - سوندسوال belzebub - فرانسه - پاریس اقا عرضه داشت خودشو قایم نمیکرد دوشنبه 9 دی 1387

belzebub - فرانسه - پاریس parang - سوید - سوندسوال نگرفتی مطلب و دوستم اغا منظورم بود. ما هستیم دوشنبه 9 دی 1387

day_nik2000 - ایران - تهران بیچاره ملت همه به گدایی می افتیم دوشنبه 9 دی 1387

amireit - ایران - اصفهان day_nik2000 - ایران - تهران بهتر.. بعد یه مشت ادم نادون هم میرن دنبال فتوای گدایی یه جایی هم برای علما باز میشه برای فتوا دادن... نگران نباش ما هستیم تو هم باش تا ایران درست بشه دوشنبه 9 دی 1387

salamiran - ایران - شیراز اصل هدفمند یارانه ها امر درستی است اما این شیوه دولت بویژه اگر متکی بر اطلاعات مندرج در فرم اطلاعات خانوارها باشد عمل بسیار نسنجیده ، نادرست و غیر کارشناسی است . آقای رئیس جمهور هم ادعاها و دروغ های فاحشی در این زمینه بر زبان می رانند . راستی آزمایی اظهارات پر کنندگان فرم های اطلاعات خانوارها علی الخصوص در بخش درآمدها ، تقریبا غیر ممکن است و اگر دهک بندی ها و تخصیص یارانه های نقدی بر اساس این اطلاعات انجام شود وضعیت فجیعی اتفاق خواهد افتاد . متاسفانه رئیس جمهور و بادمجان دور قاب چینهای دولت این اقدام مهم و لازم را نه بر مبنای کار کارشناسی ، بلکه بر پایه اغراض نادرست سیاسی اتنجام می دهند . چهار‌شنبه 11 دی 1387

azadazad - ایران - تهران Dokhtare_iran_zamin - ایران - تهران دوست عزیز شعر بسیار قشنگی بود ممنون ما هستیم تا محو حکومت جور و جهل و فساد آخوند مسلکی // ما هستیم //ما هستیم // ما هستیم وعده ما 26 دی دانشگاه تهران چهار‌شنبه 11 دی 1387