با وقوع بحران قفقاز و رویارویی غرب و روسیه بر سر حوزه های نفوذ در این منطقه استراتژیک،بار دیگر ذهنیت جنگ سردی برخی از تحلیلگران (هم در روسیه و جهان سوم و هم در غرب) تقویت شده است و سخن از جنگ سرد جدید دارند.
هر چند که مقامات همه کشورهای در گیر یا ذی مدخل در بحران قفقاز احتمال شکل گیری یک جنگ سرد جدید را رد می کنند و یا لااقل اظهار می کنند که به هیچ وجه حاضر یا مایل به شکل گیری یک جنگ سرد جدید بین روسیه و غرب نیستند ،اما در یک ماه گذشته برخی از تحلیل گران بین المللی امکان شکل گیری یک قطب بندی جدید بین المللی را منتفی نمی دانند.
یکی از همین تحلیل گران "رجب صفراوف" مدیر مرکز تحقیقات ایران در روسیه است.
وی اخیراً و در پی اوج گیری تنش روسیه و غرب در قفقاز و قوی شدن احتمال عضویت گرجستان و اوکراین در ناتو با چاپ مقاله ای امکان شکل گیری یک اتحاد استراتژیک بین ایران و روسیه در منطقه را محتمل دانسته و در این زمینه پیشنهادهایی را نیز به کرملین ارایه می دهد.
در چارچوب پیشنهاد وی مسکو باید با کشورهای مخالف واشنگتن در منطقه از جمله ایران و سوریه وارد اتحاد استراتژیک شود و ضمن انعقاد یک پیمان نظامی و امنیتی از امکان در اختیار گرفتن پایگاه هایی نظامی در این کشورها برای به کنترل گرفتن تحرکات غرب و ناتو در منطقه بهره مند شود.
پیشنهاد این متخصص امور ایران در روسیه این است که روسیه دو امتیاز به ایران بدهد و در عوض چند امتیاز از ایران دریافت کند.
از نظر وی امتیازات روسیه به ایران می تواند تضمین حمایت نظامی از ایران در صورت حمله نظامی ایالات متحده یا اسراییل به ایران و نیز کمک در جهت تجهیز ایران به تکنولوژی هسته ای است.
در مقابل روسیه امکان احداث دو پایگاه نظامی در ایران را می یابد که یکی در آذربایجان (برای کنترل تحرکات نظامی احتمالی غرب و ناتو در گرجستان ،آذربایجان و ترکیه)و دیگری در جزیره قشم(برای کنترل ناوگان دریایی ایالات متحده در خلیج فارس )خواهد بود ؛ یعنی تحقق یافتن همان آرزوی تاریخی حضور نظامی در آب های گرم خلیج فارس.
جدای از اینکه مسئولان سیاسی و امنیتی ایران چه پاسخی برای چنین پیشنهادهای احتمالی روسیه خواهند داشت ، نگاه به این نکته ضروری است که اساساً سخن گفتن از اتحاد استراتژیک بین ایران و روسیه تا چه حد با واقعیت های تاریخی و ژئوپلتیکی منطقه و جهان همخوانی خواهد داشت و چرا روس ها در این برهه زمانی به فکر ارایه چنین تحلیل هایی می افتند.
نا گفته پیداست که اساساً امکان شکل گیری یک جنگ سرد جدید بین روسیه و غرب صرفاً به همان اندازه محتمل است که امکان درگیری اتمی دو بلوک غرب و شرق در دوران 45 ساله جنگ سرد قابل تحقق بود.
جهان در دو دهه گذشته و از اواخر دهه 1980 میلادی ،رو به تغییر گذاشته است و ما امروز در عصری هستیم که نام آن عصر شتاب برق آسای روند جهانی شدن و فشرده شدن مرزهای ملی و بین المللی به هم است که این پدیده اساسا با جنگ سرد هم خوانی ندارد چرا که در جنگ سرد ، این دولتهای ملی بودند که بنا بر تقسیم و مرزبندی ایدئولوژیک بین شرق و غرب جهان را از وسط با یک دیوار(دیوار برلین)تقسیم کرده بودند .
اما در عصر جهانی شدن عیار اقتدار دولتها در مقایسه با دوره جنگ سرد افول قابل ملاحظه ای کرده است .چرا که قدرت ، بین مجموعه ای از کنشگران متنوع بین المللی همچون سازمانهای بین المللی،ان جی او ها و شرکت ها و موسسات مالی و اقتصادی بزرگ تقسیم شده است و از سوی دیگر دوگانه ایدئولوژیک "کمونیسم در برابر لیبرالیسم "از بین رفته است و به نظر می رسد اکثریت کشورهای جهان (از جمله خود روسیه)الگوی لیبرالیسم و اقتصاد آزاد را لااقل به عنوان یک الزام اقتصادی پذیرفته اند.
چین که یکی از پنج قدرت دارای حق وتو در شورای امنیت است خود نمونه گویای این امر است.چرا که باوجود ساختار سیاسی و اجتماعی سوسیالیستی ،در عرصه اقتصادی تسلیم الگوی لیبرال و آزاد سازی اقتصادی شده است.بنابراین سخن گفتن از مرزبندی های ایدئولوژیک با توجه به حساسیت و وابستگی متقابل به شدت تعمیق شده بین المللی در دو دهه گذشته(لا اقل در عرصه اقتصادی) اساسا سخنی به گزاف است.
بنابراین حساسیت و آسیب پذیری متقابل در جهان امروز به گونه ای است که زیان اقتصادی و امنیتی یک کشور ، بر بیشتر کشور ها سر شکن شده و همه به نسبت سهم و حجم اقتصادی شان از آن متضرر خواهند شد.
به عنوان مثال برای ارزیابی احتمال حرکت روسیه بر محور سیاست های تقابل با جهان غرب ، باید نظر سرمایه داران جدید شکل گرفته در روسیه را نیز جویا شد که آیا آنها نیز با تقابل با جهان غرب و ایجاد یک جنگ سرد جدید موافقند؟یا اینکه با توجه به اینکه با شرکای اروپایی و آمریکایی خود تجارت سود آوری دارند،اساساً فکر تعمیق یک شکاف استراتژیک با غرب را به ذهن خودهم راه نمی دهند؟
بی گمان سرمایه داران و صاحبان صنایع روسیه در سیاست گذاری های استراتژیک کرملین به طور قابل ملاحظه ای تاثیر خواهند داشت و مسکو را از بر هم زدن قواعد یک بازی برد –برد موجود بین روسیه و غرب باز خواهند داشت.
بنابراین با توجه به اینکه امکان یک جنگ سرد جدید با توجه به مولفه های قدرت روسیه و نیز الزامات عصر جهانی شدن تقریباً بعید است ، اگر سیاستمداران و تصمیم گیران عرصه سیاسی کشور با مفروضاتی که تحلیل گر روسی به آن اشاره کرده است به فکر انعقاد چنین قرار دادی بیفتند باید اذعان کرد که مرتکب یک خطای استرتژیک فاحش شده اند چرا که انعقاد یک پیمان امنیتی که اجازه حضور پایگاه نظامی خارجی را در کشور _برای هر طرف خارجی_فراهم کند ودر مقابل یک تضمین امنیتی و نظامی در برابر حمله احتمالی آمریکا یا اسراییل یا هر طرف دیگر در درون خود داشته باشد (تحت الحمایگی)با توجه به موارد زیر از اساس منتفی است:
1- عدم امکان احیای جنگ سرد:همان طور که اشاره شد جنگ سرد به گونه ای که در قرن قبل بود به هیچ وجه امکان احیا ندارد.
از این رو در صورت انعقاد چنین پیمان احتمالی با روسیه بیش از روسیه ما ضرر کرده ایم .چرا که با این کار روسها به هوس های کوتاه مدت و میان مدت تاکتیکی و اهداف بلند مدت و تاریخی استراتژیک شان که همانا حضور بی واسطه در آبهای گرم خلیج فارس است ،خواهند رسید.
در حالی که ایران هم خود را از تکنولوژی و سرمایه و بازار کشورهای غربی محروم می کند و هم استقلال و حاکمیت خود را به معرض حراج قرار می دهد.
2- واقعیت های تاریخی مبین این حقیقت است که روسیه از چند قرن پیش تاکنون به شکل بالقوه و بالفعل به فکر تجزیه (لا اقل)مناطقی از ایران بوده است.در صورت حضور پایگاه روسیه(آن هم در آذربایجان ایران)این خطر به مراتب افزایش خواهد یافت.
3- تضمین چتر امنیتی اتمی روسیه به ایران همچون شمشیری دو لبه است .چرا که در کنار تضمین نظامی نیم بند خطر حمله اتمی به کشورمان رانیز هم افزایش خواهد داد.
4- در صورت تعمیق اتحاد استراتژیک ایران و روسیه ایران به نوعی جزء از اقمار روسیه به حساب خواهد آمد بنابراین با همسایگانی که متحد نزدیک واشنگتن،ناتو یا غرب هستند نمی تواند روابط متوازنی داشته باشد و لا جرم در سیاستهای منطقه ای خود باید دنباله روی مسکو شود.
5- و در نهایت و مهم تر از همه انعقاد چنین پیمان اتحادی با قانون اساسی ایران در منافات است.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ایجاد پایگاه نظامی کشورهای دیگر در خاک جمهوری اسلامی ایران ممنوع میباشد و امکان این کار مقدور نیست...