روابط تهران �" قاهره؛ بازگشت به نقطه صفر

روابط تهران – قاهره؛ بازگشت به نقطه صفر

خبرگزاری نیمه رسمی فارس از تجمع جمعی از دانشجویان ایرانی در مقابل دفتر حافظ منافع مصر برای تشکیل زنجیره انسانی در اعتراض به آنچه این خبرگزاری "موضع گیری‌های اخیر دولت مصر در حمایت از رژیم اشغالگر قدس" نامیده، خبر داده است.

دانشجویانی که معمولا در این نوع تجمعات شرکت می‌کنند از اعضای نهادهای دانشجویی وابسته به حکومت‌اند که گفته می‌شود تحرکات آنها با اشاره محافل رسمی صورت می‌گیرد.

در روزهای اخیر، دولت مصر موضع گیری خاصی که متفاوت از سیاست رسمی این کشور در برابر اسرائیل باشد، اتخاذ نکرده است و بنابراین مشخص نیست که منظور تجمع کنندگان از حمایت اخیر دولت مصر از اسرئیل، کدام موضع گیری سران قاهره است.

آنچه در روزهای اخیر اتفاق افتاده، واکنش تند دولت مصر به پخش فیلمی از تلویزیون ایران به نام "مرگ فرعون" است که ماجرای ترور انور سادات رئیس جمهور سابق مصر از سوی خالد اسلامبولی از اعضای جهاد اسلامی مصر را روایت می‌کند.

این فیلم همانطور که عنوانش گواهی می‌دهد، آقای سادات را با "فرعون" که در ادبیات ادیان سامی مظهر کفر و ستم به شمار می‌رود، یکسان پنداشته است.

خانواده انور سادات و نیز دولت مصر نسبت به ساخت و پخش این فیلم از تلویزیون ایران اعتراض کرده‌اند، اما دولت ایران با فاصله گرفتن از سازندگان فیلم اعلام کرده است که فیلم مرگ فرعون توسط یک نهاد خصوصی ساخته شده است.

نهادی با نام "ستاد پاسداشت شهدای نهضت جهانی اسلام" با دبیر کلی فروز رجایی فر، سازنده فیلم مرگ فرعون است.

این ستاد خود را نهادی "مردمی" معرفی می‌کند و مدعی است که از زمان آغاز فعالیت خود در سال ۱۳۸۲ از حدود ۵۵ هزار داوطلب عملیات "شهادت طلبانه" ثبت نام به عمل آورده است.

با توجه به محدودیت‌های پیش روی نهادهای مدنی و مستقل در ایران، کمتر کسی باور دارد که ستاد پاسداشت شهدای نهضت جهانی اسلام بدون حمایت‌های موثر دولتی قادر به انجام فعالیت‌هایی نظیر آنچه این ستاد "تشکیل یگان‌های شهادت طلب در میان جوانان ایران اسلامی" نامیده، باشد.

در هر حال، دولت مصر در واکنش به ساخت و پخش فیلم مرگ فرعون، تنها به اعتراض لفظی قناعت نکرده و در روزهای اخیر دست به اقدامات عملی علیه تهران زده است.

	این مستند اعتراض مصری ها را به دنبال داشته است

لغو مسابقه دوستانه تیم‌های ملی فوتبال ایران و مصر، تعطیلی دفتر شبکه خبری ایرانی عرب زبان العالم در قاهره و تصمیم به اعزام هیاتی دون‌پایه به اجلاس وزیران خارجه کشورهای عضو جنبش عدم تعهد که قرار است به زودی در تهران گشایش یابد، از جمله اقداماتی است که دولت مصر علیه دولت ایران به کار گرفته است.

موارد فوق گواه آن است که روابط ایران و مصر که دولت محمود احمدی نژاد رئیس جمهور ایران علاقمند به بهبود کامل آن بود، عملا در مسیری وخیم‌تر از گذشته افتاده است.

آقای احمدی نژاد در پاییز سال گذشته با اعلام اینکه اگر مصری‌ها موافق باشند وی تا آخر وقت اداری همان روز، سفارت ایران در قاهره را بازگشایی می‌کند، تمایل قاطع خود را به بهبود روابط ایران و مصر نشان داد، اما این ابراز تمایل به رغم دیدار چند مقام بلندپایه و متنفذ ایرانی از مصر، با استقبال دولت حسنی مبارک رئیس جمهور مصر روبرو نشد.

مصری‌ها افزون بر اختلافاتی که با ایران بر سر نامگذاری خیابانی در تهران به نام خالد اسلامبولی قاتل انور سادات دارند، از نفوذ ایران در دنیای عرب نیز بیمناکند و ظاهرا نمی‌خواهند که با عادی سازی روابط خود با تهران بر این نفوذ صحه بگذارند.

در عین حال، دولت آقای مبارک که سیاست خود را ادامه راه دولت انور سادات می‌داند، از تبلیغاتی که نهادهای نزدیک به حکومت ایران علیه آقای سادات و در دفاع از گروههای مسلح مصری انجام می‌دهند، به شدت ناراضی است و انتظار دارد که جمهوری اسلامی پیش از هر اقدامی برای بهبود روابط، مانع این نوع تبلیغات شود.

دولت ایران اما برای منع این نوع تبلیغات در داخل کشور، با تناقضی جدی روبروست و به آسانی قادر به حل این تناقض نیست.

روابط ایران و مصر که دولت محمود احمدی نژاد رئیس جمهور ایران علاقمند به بهبود کامل آن بود، عملا در مسیری وخیم‌تر از گذشته افتاده است

واقعیت این است که ایدئولوژی رسمی جمهوری اسلامی تا حدود زیادی به رویکرد ضد اسرائیلی آن گره خورده و بسیج برخی از نیروهای حامی آن، جز از طریق تاکید بر این رویکرد، امکانپذیر نیست.

از این رو، در این ایدئولوژی، انور سادات که آغازگر عادی سازی روابط دنیای عرب با اسرائیل است، هرگر نمی‌تواند به عنوان رهبری مورد احترام تلقی شود.

از طرف دیگر، جمهوری اسلامی به عنوان نظامی که نزدیک به ۳۰ سال از عمر آن می‌گذرد، نیازمند عادی سازی روابط خود با کشوری موثر در خاورمیانه مانند مصر است و نمی‌خواهد که علایق ایدئولوژیک‌اش مانع بهبود روابط شود.

بر این مبنا، به نظر می‌رسد که جمهوری اسلامی از چند سال پیش نوعی تقسیم کار را بین سطوح رسمی قدرت و حامیان خود در سطح اجتماعی ترتیب داده تا در سیاست خارجی دچار مشکل نشود.

طبق این تقسیم کار، مقام‌های رسمی در اظهارنظرها و مواضع خود باید حتی‌المقدور حساسیت‌های بین‌المللی را در نظر گیرند، اما طرفداران حکومت در قالب نهادهای "غیر دولتی" مجازند که علایق ایدئولوژیک حکومت را تبلیغ و دنبال کنند. این نوع تقسیم کار در مواردی، کارایی داشته اما در مواردی از جمله مورد مصر، نتیجه بخش نبوده است.

با توجه به محدودیت‌های بی شمار در برابر فعالیت نهادهای مدنی و مستقل در ایران، مسلما قبولاندن این نکته به کشورهای خارجی که تشکل‌هایی مانند ستاد پاسداشت شهدای نهضت جهانی اسلامی، نهادی خودجوش، مدنی و مستقل از دولت است، کار بسیار سختی است و حداقل اینکه مصری‌ها که خود به نحوی تجربه این نوع کارها را دارند، باور نمی‌کنند.