بسته پیشنهادی؛ ایران بر سر دو راهی تاریخی

بسته پیشنهادی؛ ایران بر سر دو راهی تاریخی

در حالی که رسانه های ایرانی وابسته به حکومت رویکردی منفی در برابر بسته پیشنهادی گروه ۱+۵ (اعضای دائم شورای امنیت + آلمان) در پیش گرفته اند، علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی از بررسی این پیشنهاد توسط مجلس سخن گفته و علاءالدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هفتم و نماینده مجلس فعلی نیز اعلام کرده است که ایران عجله ای برای اظهار نظر یا رد بسته پیشنهادی گروه ۱+۵ ندارد.

این اظهارات نشان می دهد که اولا مجلس ایران پاسخ نهایی به بسته پیشنهادی شش قدرت بزرگ جهانی را خواهد داد و نه دولت محمود احمدی نژاد، و ثانیا پاسخ رسمی ایران به زودی داده نخواهد شد.

این در حالی است که خاویر سولانا مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که بسته پیشنهادی شش قدرت جهانی را به مقام های ایرانی تسلیم کرده نسبت به پاسخ مثبت و سریع ایران به بسته پیشنهادی گروه ۱+۵ اظهار امیدواری کرده است.

هر چند که اعضای گروه ۱+۵ ضرب الاجلی برای دریافت پاسخ رسمی ایران تعیین نکرده اند، اما آنها نمی خواهند که این پاسخ بیش از چند هفته به طول انجامد.

از همین رو اگر پاسخ ایران به بسته پیشنهادی بیش از حد به درازا بکشد، آمریکا و متحدانش جمهوری اسلامی را به وقت کشی عمدی متهم خواهند کرد و برای دریافت پاسخ صریح و قطعی آن را تحت فشار قرار خواهند داد.

از نوع برخورد رسانه های حکومتی در ایران چنین برداشت می شود که پاسخ نهایی جمهوری اسلامی به بسته پیشنهادی شش قدرت جهانی مثبت نخواهد بود، اما در عین حال ایران نفعی در رد سریع این پیشنهاد برای خود نمی بیند.

از این رو این احتمال وجود دارد که جمهوری اسلامی همان سیاستی را که در برابر قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت سازمان ملل در مورد پایان جنگ هشت ساله ایران و عراق در پیش گرفت در مقابل بسته پیشنهادی ۱+۵ نیز در پیش گیرد.

این احتمال وجود دارد که جمهوری اسلامی همان سیاستی را که در برابر قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت سازمان ملل در مورد پایان جنگ هشت ساله ایران و عراق در پیش گرفت در مقابل بسته پیشنهادی ۱+۵ نیز در پیش گیرد.

ایران قطعنامه ۵۹۸ را که در سال ۱۳۶۶ از سوی شورای امنیت سازمان ملل صادر شد نپذیرفت، اما از رد صریح آن نیز خودداری کرد.

در واقع تنها پس از آن که ارتش عراق مواضع نیروهای ایرانی در خاک عراق را تصرف کرد و ادامه جنگ به علت کاهش شدید بهای نفت ممکن نشد، ایران حاضر به قبول قطعنامه ۵۹۸ شد.

با این حال اعضای شورای امنیت سازمان ملل در آن زمان عدم پاسخ صریح و رسمی ایران به قطعنامه ۵۹۸ را به معنای رد آن تلقی کردند و بر دامنه فشارهای خود برای تحمیل آن به جمهوری اسلامی افزودند.

از این جهت به نظر می رسد که تعلل بیش از اندازه ایران از دادن پاسخ رسمی به پیشنهاد شش قدرت جهانی عملا راه چاره ای برای در امان ماندن از فشارهای اقتصادی و سیاسی نخواهد بود.

از هم اکنون ایالات متحده آمریکا آماده می شود تا تعلل ایران در پاسخ به بسته پیشنهادی ۱+۵ را به حساب وقت کشی ایران بگذارد و فشارهای جهانی علیه جمهوری اسلامی را افزایش دهد.

با این همه یکی از دلایل وقت کشی احتمالی ایران برای پاسخ دادن به پیشنهاد شش قدرت جهانی ممکن است به ضرورت ایجاد اجماع بین جناح های مختلف حاکم بر کشور در مورد بسته پیشنهادی مربوط باشد.

به سخن دیگر همان طور که هنری کیسنیجر بارها تاکید کرده است، رهبران ایران هنوز در مورد این که آیا مسئول اداره یک کشور هستند یا مسئول پیشبرد یک نهضت، تکلیف خود را تعیین نکرده اند.

با آن که برخی از رسانه های حکومتی بسته پیشنهادی را "خالی" ارزیابی کرده اند، اما واقعیت این است که پیشنهاد به گونه ای تنظیم شده است که بی اهمیت شمردن امتیازهای آن کار ساده ای به نظر نمی رسد.

به عبارت دیگر بسته پیشنهادی، دستیابی ایران به تکنولوژی صلح آمیز هسته ای، عادی سازی روابط با آمریکا و اتحادیه اروپا و بازگشت ایران به جایگاه طبیعی منطقه ای و جهانی را در مقابل تعلیق موقت غنی سازی اورانیوم امکان پذیر کرده و طبق متنی که رسانه های ایرانی از بسته پیشنهادی منتشر کرده اند، تضمین امنیتی لازم به ایران نیز داده شده است.

در واقع رد همه این مشوق ها صرفا برای ادامه غنی سازی اورانیوم، از منظر اصل هزینه - فایده برای یک "نظام سیاسی معمول"، فوق العاده مشکل ساز به نظر می رسد، اما ظاهرا رهبران ایران به نظام سیاسی معمول چندان اعتنایی ندارند.

به سخن دیگر همان طور که هنری کیسنیجر بارها تاکید کرده است، رهبران ایران هنوز در مورد این که آیا مسئول اداره یک کشور هستند یا مسئول پیشبرد یک نهضت، تکلیف خود را تعیین نکرده اند.

احتمالا راز برخی از اختلاف های سیاسی ابهام آمیز در بطن جمهوری اسلامی مربوط به ابهام در مورد همین مساله است، مساله ای که هنوز شفافیت نظری لازم را پیدا نکرده است.

در حقیقت نانوشته های بین سطور بسته پیشنهادی ۱+۵، نظام سیاسی ایران را بر سر دو راهی انتخاب بین کشور یا نهضت بودن قرار داده است.

اگرجمهوری اسلامی بسته پیشنهادی را بپذیرد، عملا در مسیر تبدیل شدن به یک نظام سیاسی معمول، مشابه دیگر نظام های سیاسی دنیا، قرار خواهد گرفت و از همین رو تصمیم گیری در این مورد پیامدهایی بسیار ژرف تر از آن چه در ابتدای امر به نظر می رسد، برای نظام جمهوری اسلامی در بر خواهد داشت.