نان سنتی یا صنعتی؟
نان سنتی یا صنعتی؟
متولیان و متخصصان آرد و نان در کشور، دهه‌های پرنشیب و فرازی را در جهت بهبود کیفیت نان، مسئله بغرنج یارانه‌ها، ضایعات، قیمت نان، بهداشت نانوایی ها، آموزش نانوایان و نهایتاً تقابل بین نان صنعتی و سنتی داشته‌اند.
مهم‌ترین نان‌های سنتی ما ایرانیان که مورد استقبال عامه مردم است شامل نان سنگک، تافتون، بربری و لواش است. اکثر این نان‌ها اگرچه مورد علاقه مردم هستند، ولی مشکلات زیادی دارند که شامل موارد زیر است:
ضایعاتشان زیاد است؛
شرایط تولید غیربهداشتی است؛
هزینه‌های تولید بالاست؛
خمیر خوب تخمیر نمی‌شود؛
اغلب جوش شیرین به جای مخمر مورد استفاده قرار می‌گیرد؛
به‌دلیل تخمیر ناکافی جذب کلسیم و آهن را در بدن مختل می‌کنند؛
ممکن است به‌دلیل شرایط نامناسب تولید مشکلاتی را به مصرف‌کننده تحمیل کند(آلودگی‌های محیط)؛
به روش صحیح عرضه نمی‌شود و ممکن است بعد از تولید آلوده شود؛
کارگران در این مکان‌ها با الزاماتی که باید رعایت کنند آشنا نیستند و گاهی بهداشت فردی رعایت نمی‌شود؛
و بالاخره اینکه مشتری باید وقت زیادی را برای خرید صرف کند.
علاوه بر این مشکلات شناخته شده، مشکل مهم دیگری نیز در جریان تولید نان سنتی روز به روز بیشتر شده است و آن اینکه دولت بابت آرد، یارانه ی سنگینی می‌پردازد، ولی این یارانه در دکان نانوایی نقش زیادی را در قیمت نان بازی نمی‌کند و تنها 7 تا 12 درصد هزینه تولید نان مربوط به آرد آن است، بنابراین در این معامله هم دولت ضرر می‌کند هم مردم.
امسال قرار است 27هزار میلیارد تومان یارانه برای نان اختصاص داده شود و این درحالی است که در طول 10 سال، یارانه نان حدود 7 برابر یا 600 درصد رشد داشته است! مبلغ کمی نیست. ولی جالب است بدانیم با این سرمایه‌گذاری نه مردم راضی هستند و نه نانوایی‌های سنتی. چرا که می‌گویند هزینه مغازه و دستمزدها روز به روز بالاتر رفته است و چون هدف دولت ثابت نگه داشتن قیمت نان است، بنابراین نانوا خود را در قیاس با سایر مشاغل مغبون حس می‌کند.
از طرفی، چون آرد نانوایی‌های سنتی هر کیلو 75 ریال داده می‌شود و همین آرد برای نان‌های حجیم یا به اصطلاح فانتزی 450 ریال و برای مصارف غیرنانوایی‌ها قیمت 2800 ریال، بنابراین ممکن است همین اختلاف قیمت موجب شود که نانوایی راه‌های دیگری را برای کسب درآمد در پیش گیرند. مردم هم به دلایل متعدد از جمله چهره غیربهداشتی نانوایی‌ها و تمام نکاتی‌که اشاره شد (گه گاهی متخصصین تغذیه نیز به آن اشاره می‌کنند)، از این روند راضی نیستند.
نان صنعتی چه نانی است؟
نان صنعتی اصطلاحی است که مردم را به یاد دستگاه‌های دوار تولید نان می‌اندازد که در جامعه به نام نان ماشینی مشهور شد. بعضی از افراد با توجه به اینکه تصور می‌کردند دولت برای تسریع در پخت نان آن هم با کیفیت نامطلوب این دستگاه‌ها را حمایت می‌کند، لفظ «نان متری» و «فتوکپی» رابرای این‌گونه نان‌ها بکار می‌بردند و به هرحال استقبالی از آنها به‌عمل نیامد.
اما اگر واقعاً در پروسه تولید نان بخواهیم از صنعت نان کمک بگیریم، به نانی باید نان صنعتی بگوییم که از ابتدای خط تولید که آرد وارد سامانه می‌شود تا انتها که بسته بندی است، تقریباً بدون دخالت دست انجام شود؛ ضمن اینکه تخمیر مناسب روی خمیر انجام می‌گیرد و ارزش تغذیه‌ای نان هم حفظ می شود.
عده‌ای می‌پندارند نان‌های حجیم که در کشور ما به نام نان فانتزی شهرت دارد، نان صنعتی است، اما این نان‌ها هم صنعتی نیستند و البته مشکلات خاص خودشان را دارند. اگرچه مزایای آنها نسبت به نان سنتی، رعایت نکات بهداشتی در نان، تولید و تخمیر مناسب است، ولی به هر حال در تهیه خمیر و بعضی از فرآیندهای نیروی انسانی دخیل است و مهم‌تر از همه اینکه اغلب نان‌های به‌اصطلاح فانتزی از آرد سفید تولید می‌شوند که ارزش تغذیه‌ای کمی دارد و مقدار زیادی از املاح و ویتامین‌های آن در پروسه سبوس گیری از دست رفته است. ضمن اینکه ضایعات این نان‌ها به مراتب از نان‌های سنتی بیشتر است.
البته در بعضی از واحدهای پیشرفته در تولید این‌گونه نان‌ها، ابتکارات و خلاقیت‌هایی به کار برده اند، مثل: استفاده از سبوس، مخلوط کردن با آرد جو، استفاده از آرد کامل گندم، اضافه کردن پروتئین سویا و حتی استفاده از انواع سبزی که موجب شده مشتریان را راضی نگه دارند و مصرف‌کننده حق انتخاب داشته باشد. معمولاً این نان انتخاب شده توسط مشتری ضایعاتی ندارد و به طور کامل مصرف می‌شود.
یکی از مشکلات دیگر در عرضه نان‌های حجیم یا فانتزی مشخص نبودن هویت تولید‌کننده است. شاهد هستیم که این نان‌ها در کیسه‌ای نایلونی بدون هیچگونه شناسنامه‌ای از محل تولید به مغازه‌ها، رستوران‌ها، هتل‌ها و حتی بیمارستان‌ها می‌روند. اگرچه در 2 تا 3 سال اخیر بعضی از این واحدها بخشی از تولید خود را با شناسنامه در مغازه‌ها و خوار بار فروشی‌ها و سوپرها عرضه می‌کنند که متأسفانه گاهی تاریخ تولید یا انقضا روی آن درج نمی‌شود.
|