امر به معروف و نهی از منکر بیشتر یک وظیفه مردمی است تا حکومتی

آیت الله هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس خبرگان گفت: به نظر من امر به معروف و نهی از منکر بیشتر یک وظیفه مردمی است تا حکومتی؛ قرآن نیز نشانه امت اسلامی را شاهد بودن مردم بر مردم و امر به معروف و نهی از منکر عنوان کرده است. از نظر قرآن و سنت روشن است که اساس تکالیف دینی به‌گونه‌ای تنظیم شده که اختیار انسان اصل است و خداوند انسان را مختار خلق کرده است از طرفی دیگر راه ارزیابی هم در معارف اسلامی آمده است.

  آیت‌الله «هاشمی رفسنجانی» رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام  در همایش «تجلیل از احیاگران برتر عرصه امر به معروف و نهی از منکر» با بیان این مطلب، امام حسین(ع) و یارانش را پیشتازان امر به معروف و نهی از منکر در تاریخ اسلام عنوان کرد و از تلاش‌های صورت گرفته در حوزه نهادینه شدن امر به معروف و نهی از منکر تشکر کرد.

وی در ادامه از فریضه امر به معروف و نهی از منکر به‌عنوان بزرگ‌ترین عامل اصلاح جامعه نام برد و گفت: این فریضه در دین مبین اسلام هم‌ردیف نماز، روزه و زکات آمده است و نهادینه کردن آن حقیقتاً ابتکار بزرگی است هر چند مخصوص اسلام نیست چراکه قرآن فرموده که در ادیان گذشته نیز این فریضه در قالب انتقاد بوده است.

هاشمی رفسنجانی تصریح کرد: قرآن تبلور امت اسلامی را در شاخص امر به معروف و نهی از منکر قرار داده است بنابراین باید تلاش کرد تا این فریضه به‌صورت ارزشی و فرهنگی در جامعه نهادینه شود.

وی افزود: از نظر قرآن و سنت روشن است که اساس تکالیف دینی به‌گونه‌ای تنظیم شده که اختیار انسان اصل است و خداوند انسان را مختار خلق کرده است از طرفی دیگر راه ارزیابی هم در معارف اسلامی آمده است.

هاشمی رفسنجانی تأکید کرد: اجبار در اسلام خیلی کم است و بیشتر بر اختیار تأکید دارد؛ از این‌رو در بحث فردی تکلیف مشخص است و در جایی که به جامعه برمی‌گردد، تکلیف متوجه حکومت، نظام و علمای دینی است.

وی افزود: البته اعمال زور هم در قالب حدود و تعزیرات، دیات و ... تعیین شده است اما اصل بر این بوده که مردم از درون خودشان جامعه را اصلاح کنند؛ اصل خلقت هم بر همین استوار است و پالایش ذاتی موجودات از اسرار خلقت است که در انسان با اختیار و در موجودات دیگر به‌صورت خودبه‌خودی و بر اساس فطرت انجام می‌شود.

رئیس مجلس خبرگان رهبری در ادمه اظهار کرد: از آنجایی که به تعبیر قرآن، انسان خودش این مسئولیت را بر عهده گرفته است بنابراین یکی از کارهای مهم در این راستا آشناسازی آنها با معارف بزرگ اسلامی در قالب‌های مختلف هنری، فیلم، تصویر، سخنرانی و ... است.

وی از «خواست» به‌عنوان عامل مهمی در راستای تحقق این فریضه نام برد و گفت: قبل از هر اقدامی خواست مهم است؛ البته عامل اصلی اراده است که معلول خواست است و خواست نیز معلول تشخیص است.

رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام تأکید کرد: فکر می‌کنم این فریضه در زمان ما حقیقتاً بیش از یک کار حکومتی و اجرایی، کاری فرهنگی است البته این مسأله در فطرت انسان‌ها وجود دارد و انسان‌ها فطرتاً معروف را خوب و منکر را زشت می‌دانند و از آن انتقاد می‌کنند؛ هر چند انتقاد اگر از طریق یک شخص یا رسانه باشد تا حدی مؤثر است اما اگر عمومی باشد تأثیرگذاری بیشتری به دنبال خواهد داشت.

وی با استناد به قرآن تصریح کرد: این وظیفه اصلی روحانیون و دانشگاهیان و عالمان است که سعی کنند جامعه را به ارزش پالایشگری در خودشان آشنا کنند و از افتخارات شیعه نیز همین است. هاشمی رفسنجانی با تأکید بر اینکه متأسفانه اسلام پس از رحلت پیامبر(ص) با انحرافاتی روبه‌رو شد، گفت: با وجود افزایش عوامل سیاه در جامعه، شیعه این وظیفه را از امامان خویش فراگرفت چرا که رفتار ائمه و شیعیان خاص چنین بوده که حالت انتقاد اقلیتی را مسئولانه بر عهده می‌گرفتند.

وی با اشاره به اینکه زندگی ائمه (ع) درس‌های تاریخی مهمی به ما می‌دهد، گفت: حضرت علی(ع) نیز در عین حال که به این فریضه اهمیت می‌دادند اما بین معروفات و منکرات تفاوت قائل می‌شدند و همواره اصل را بر حفظ کیان اسلامی می‌گذاشتند و می‌خواستند اصل نظامی که خداوند نازل فرموده، باقی بماند و در این راستا حق را می‌گفتند اما باعث نشدند که مسلمانان و جامعه از هم بپاشد.

هاشمی رفسنجانی در ادامه به سیر امامت و ولایت و نحوه برخورد هر یک از امامان معصوم(ع) با مسأله امر به معروف و نهی از منکر اشاره کرد و افزود: آنها با توجه به شرایط موجود با این فریضه مواجه می‌شدند و دوران امامت اباعبدالله(ع) با توجه به اینکه یزید کفر را علنی کرده بود، اقتضا می‌کرد که آن حضرت موج بزرگی در دنیا به وجود بیاورد که تا همیشه تاریخ زنده بماند.

وی تأکید کرد: البته به این مقتل شاخ و برگ‌های زیادی دادیم اما قسمت‌های اصلی‌اش مسلم و واضح است.

هاشمی رفسنجانی در ادامه به بخشی از واقعه کربلا و به اسارت گرفتن فرزندان اباعبدالله(ع) اشاره کرد و گفـت: یکی از وجوه تمایز جمهوری اسلامی ایران نیز همین است که حکومت در این کشور براساس اصل دین استوار است.

وی در پایان یادآوری کرد: امر به معروف و نهی از منکر با قیام اباعبدالله(ع) به اوج خودش رسید و عالمان، مراجع تقلید و بزرگان دین باید اصل و واقعیت‌های این فریضه را برای مردم تبیین کنند.