استان تهران، تکه‌تکه می‌شود

پس از آذربایجان و خراسان این بار قرعه به نام استان تهران افتاده است تا براساس پیشنهاد کامران دانشجو استاندار تهران به چهار یا پنج منطقه مجزا با مدیریت مستقل تقسیم شود.

به نوشته تهران امروز، چهار یا پنج منطقه که کرج و ساوجبلاغ، پاکدشت و ورامین، فیروزکوه و دماوند و رباط‌کریم و شهریار از جمله آن مناطق هستند و اگر چه هنوز جزئیات طرح از سوی استانداری اعلام نشده اما حتی دورنمای این طرح و افق محو تقسیم استان تهران می‌تواند تجربه تقسیم استان خراسان را در ذهن تداعی کند و یادآور حضور دو استان خراسان شمالی و جنوبی به عنوان استان‌های غیربرخوردار از امکانات در مقابل استان خراسان رضوی به عنوان منطقه‌ای برخوردار از انواع امکانات و تسهیلات باشد.

تقسیم استان تهران نیز اگر چه هنوز چیزی بیش از یک طرح نیست که از سوی استانداری به هیات دولت ارائه شده و اگر چه هنوز بازتاب نظرات و آرای کمیسیون‌های تخصصی دولت که در حال بررسی آن هستند مشخص نیست اما این هراس را به وجود آورده که بار دیگر با تقسیم استانی دیگر شکاف ساختاری و امکانات میان شهرها افزایش پیدا کند.

حتی اگر طرح تقسیم استان تهران حاصل نگاه ویژه دانشجو به این استان باشد، نگاهی که برخاسته از شرایط ویژه تهران عنوان شده و استاندار تهران بر این باور است که به دلیل همین شرایط ویژه باید در مدیریت این استان نیز وجه تمایزی با سایر استان‌ها مدنظر قرار بگیرد. با وجود این کارشناسان شهری بر این مساله اتفاق‌نظر دارند که توسعه و تامین امکانات برای مناطق و شهرهای مختلف با کوچک شدن واحدهای تقسیمات کشوری شکل نمی‌گیرد و مطرح کردن بحث تقسیم استان را درباره تهران معنادار نمی‌دانند. آنچنان که علی نوذرپور، کارشناس شهری معتقد است اینگونه بحث‌ها حاصل مطالعه و پژوهش نبوده و زاییده حدس و گمان‌های مدیران است. به‌ویژه درباره استان تهران که به دلیل حضور همه وزارتخانه‌ها در آن و قدرت فراوانی که وزیران و اداره‌کنندگان این سازمان‌ها از آن برخوردارند و نیز حضور شهرداری قدرتمند نیازی به تقسیم ندارد ،علاوه بر اینکه تکثیر و شکل‌گیری نهادهای سیاسی جدید منجر به توسعه نمی‌شود.

این در حالی است که دانشجو در توجیه طرح تقسیم استان از ضرورت توزیع سرمایه سخن می‌گوید: کدام شهر می‌تواند با 250 هزار نفر جمعیت بیمارستان نداشته باشد؟ و معتقد است با ارائه اعتبارات و اختیارات یک استانداری در برخی مناطق استان تهران که در حال حاضر از اعتبارات شهرداری برخوردارند می‌توان امکانات لازم را با توجه به ساختار جمعیتی و مهاجرتی شهرستان‌ها توزیع کرد. به عبارت دیگر و براساس گفته های دانشجو، طرح تقسیم استان تهران شکلی از دگردیسی و تغییر ساختار مدیریتی شهرستان‌هایی همچون شهریار است که جمعیتی در حد جمعیت یک استان دارند اما مانند یک شهرستان اداره می‌شوند.و این‌گونه است که طرح تقسیم استان تهران به بهانه ساماندهی سیستم مدیریت استان شکل می‌گیرد تا چنانچه به تصویب هیات دولت برسد و پس از طی مراحل قانونی، استان تهران شامل چهار یا پنج منطقه باشد که رئیس هر منطقه نیز از اختیاراتی در حد استاندار برخوردار می‌شود. اگر چه براساس آنچه که در طرح مذکور آمده و اطلاعات و اخبار برآمده از استانداری، هماهنگی میان روسای هر منطقه توسط رئیس مناطق که همان استاندار فعلی است انجام خواهد گرفت. به این ترتیب هنوز هیچ‌کس نمی‌داند که بر سر کرج و دماوند و شهریار چه خواهد آمد، با تجربه مدیریت موازی که همیشه گریبان استان تهران را گرفته است؟ و بار دیگر مدیرانی دیگر با سمت‌هایی جدید و اختیاراتی در حد اختیارات یک استاندار چگونه با سایر مدیران شهری و اعضای شورای شهر هر منطقه کنار خواهند آمد؟ و این شائبه وجود دارد که با تقسیم استان تهران، امکانات به شیوه‌ای متناسب توزیع خواهد شد یا شیوه مدیریت موازی همچون میراثی به استان‌های کوچک و ناتوان جدید منتقل می‌شود؟

استان هایی که محروم تر می شوند

اگرچه به گفته دانشجو، در رابطه با تغییر سمت استاندار تهران به معاون رئیس‌جمهور، هنوز با او گفت‌وگویی صورت نگرفته است، این در حالی است که نوذرپور با مقایسه ضعف قدرت استاندار تهران در مقابل قدرت سایر استانداران تاکید می‌کند که قائل‌شدن معاونت رئیس‌جمهور برای استاندار تهران، از لحاظ مدیریتی صحیح نیست و می‌افزاید: «اگر چنین نقشی را برای مدیری قائل شوند، باید در درجه اول، نقش معاون رئیس‌جمهور را به وزیر کشور بدهند، حتی استاندار اصفهان هم در به‌عهده گرفتن چنین نقشی بر استاندار تهران مقدم است، چراکه کسی که در سمت استاندار تهران مدیریت می‌کند، در عمل در منطقه‌ای به فعالیت مشغول است که وزیر کشور اختیار تام دارد و به همین دلیل استانداری تهران در قیاس با سایر استانداری‌ها از قدرت کمتری برخوردار است.»

تغییر نقش استاندار تهران به معاون رئیس‌جمهور، همچنین می‌تواند بیانگر این تناقض قانونی باشد که در صورت چنین اقدامی، وزیر کشور چه اختیاراتی در حیطه پایتخت و اطراف آن خواهد داشت؟

در چنین شرایطی است که نوذرپور معتقد است تکلیف تقسیمات باید به یک‌باره و بر اساس یک طرح جامع روشن و برای استان‌هایی با تعداد کم، استاندارهایی با قدرت و اختیارات کافی انتخاب شود.

این کارشناس علاوه بر اینکه حرکت به‌سمت طرح جامع تقسیمات کشوری و جلوگیری از کوچک‌شدن استان‌ها را ضروری می‌داند و می‌گوید: «جداشدن یک شهر از یک استان و مستقل‌شدن آن، هیچ کمکی به استان و شهرهای کوچک نمی‌کند.

شاید اگر این شهرها جزئی از استان‌های بزرگ باقی بمانند، از امکانات آنها نیز بی‌بهره نشوند، علاوه بر اینکه در اختیار گذاشتن امکانات بیشتر به یک شهر دلیل موجهی بر تبدیل‌کردن آن به استان نیست و این اقدام تنها هزینه‌های جاری دولت را افزایش می‌دهد.»

تقسیم استان تهران به چهار یا پنج منطقه، ناگزیر ساخت‌وساز ساختمان‌های مناسب برای استانداری‌های جدید را به همراه خواهد داشت و به این ترتیب با صرف بخش زیادی از سرمایه کشور و افزایش هزینه‌های جاری، کاهش توانمندی‌های هرچه بیشتر شهرستان‌ها را نیز شاهد خواهیم بود و اینگونه است که نه‌تنها شکاف توسعه‌ای از بین نمی‌رود، بلکه تقسیم استان تهران منجر به ایجاد استان‌های محروم نیز می‌شود.

مجلس در حاشیه
استاندار تهران در حالی منتظر تقسیم دولت برای تقسیم استان تهران است که نمایندگان تهران در مجلس شورای اسلامی با اظهار بی‌اطلاعی از چنین اقدامی گلایه‌مندی و اعتراض خود را متوجه استانداری تهران می‌کنند.

پرویز سروری، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی و نماینده تهران در گفت‌وگو با «تهران امروز» در حالی که از فقدان اطلاع‌رسانی به نمایندگان در این باره گله‌مند است، می‌گوید: «من این مساله را نخستین‌بار است که می‌شنوم.»

محمد خوش‌چهره، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس نیز تقسیم استان تهران را به هر بهانه‌ای صحیح نمی‌داند و به «تهران امروز» می‌گوید: «در شرایطی که همه به سمت تمرکز حرکت می‌کنند چنین طرحی مناسب به نظر نمی‌رسد.

علاوه بر اینکه دولت هم از الگوی تمرکز صحبت می‌کند و اگر چنین اقدامی را صورت دهد عملا به سمت تمرکز‌زدایی پیش رفته است. همین مساله می‌تواند تناقضات تصمیمات دولتی را مشخص کند.»

خوش‌چهره همچنین بیان می‌کند که شورای شهر تهران به دلیل اینکه از اقدام به ارائه چنین طرحی بی‌اطلاع بوده‌ است، می‌تواند شکایت خود را به کمیسیون اصل نود مجلس شورای اسلامی اعلام کند، اگر چه نوذرپور، بحث تقسیم استان را یک بحث حکومتی می‌داند که ارتباطی با شورای شهر و شهرداری‌ها ندارد و تنها در حوزه اختیارات وزارت کشور و مجلس است.

نوذرپور حتی شائبه سیاسی بودن چنین اقدامی را در رابطه با کاهش اقتدار شهرداری و شورا در تهران قابل توجیه نمی‌داند و تاکید می‌کند که غیر کارشناسی بودن چنین طرح‌هایی بیشتر از سیاسی بودن آنها قابل انتقاد است.

همان‌گونه که سیدعلی ریاض، عضو کمیسیون اصل نود مجلس شورای اسلامی نیز بر این باور است که طرح تقسیم استان تهران همان‌گونه که شرایط آن به گفته استاندار، ویژه است، باید به صورت ویژه و کارشناسی نیز بررسی شود.

او علاوه بر اینکه تاکید می‌کند باید به طرح‌هایی از قبیل استان تهران به گونه‌ای رسیدگی شود که مسائل دیگری چون شائبه‌های سیاسی ایجاد نکند، به «تهران امروز» می‌گوید: «ما هم باید در جریان می‌بودیم، یعنی نمایندگان تهران، اعضای شورای شهر تهران و شهرهای مرتبط و رجال اجرایی و چنین طرحی از زاویه نگاه ما نیز بررسی می‌شد.»او اگرچه نگاه دانشجو را به تقسیم استان تهران مدیریتی می‌داند اما معتقد است طرح چنین پیشنهادی در این ایام، در فضایی که با انتخابات مواجه هستیم، به مصلحت نبوده و چالش‌های ذهنی بسیاری ایجاد می‌کند.

اگرچه نماینده تهران تقسیم استان تهران را نوعی دستور انبساطی می‌داند که با سیاست منقبض کردن مدیریت‌ها توسط دولت متناقض بوده و محل ابهام دارد، اگرچه صرف هزینه‌های بسیار برای چنین تقسیماتی به نفع مردم و نظام به نظر نمی‌رسد، اگرچه بیشتر نمایندگان تهران و کارشناسان در انتظار بررسی کارشناسی این طرح به سر می‌برند در حالی که پیش از اینها باید از ابعاد آن آگاه می‌شدند، اما کابوس تکه‌تکه شدن استان تهران همچنان پابرجاست و در ازدحام جمعیت فراوان و دود و غبار روزهای پر از آلودگی و ترافیک پایتخت هراس تنها شدن تهران و بی پناه ماندن دماوند، شهرری، کرج، رباط‌کریم و همه شهرستان‌های این استان را به دل می‌نشاند که تا به حال در سایه استانی با اهمیت و ویژه به نام تهران رشد کرده‌اند و بیم آن می‌رود که با تکه‌تکه شدن آن از آنچه که هستند بی‌پناه‌تر شوند.