پوست دست، فدای شستن ظرف
پوست دست، فدای شستن ظرف
از علل ایجاد اگزمای دست چه می دانیم؟
یکی از شایع‌ترین بیماری‌های خانم ها، اگزمای (درماتیت) دست است و به جرأت می توان گفت کمتر خانمی است که مبتلا به این عارضه نباشد. این بیماری معمولاً در اثر تماس پوست با برخی مواد رخ می دهد که در این حالت به آن "اگزمای تماسی دست" اطلاق می شود.
اگزمای تماسی دست، به دو گروه کلی تقسیم می شود:
الف – اگزمای تماسی دست از نوع آلرژیک (حساسیتی):
در این حالت، پوست نسبت به مواد خاصی حساسیت دارد. تماس با این مواد باعث ظهور سلول های مخصوصی در پوست می شود. این سلول ها، یک سری ملکول‌های تحریک کننده بافتی ترشح می کنند و به دنبال آن قرمزی، خارش و پوسته ریزی ظاهر می شود. بیمار پوستش را می خاراند و با این کار عفونت هم به اگزما اضافه می گردد و در نهایت پوست دست، خشک، خشن، ضخیم (مثل چرم) و دارای پوسته و ترک های دردناک می شود. تخمین زده شده دو درصد افراد جامعه دارای این نوع اگزمای تماسی هستند.
به طور کلی هر ماده ای می تواند باعث بروز حساسیت تماسی در دست شود، ولی شایع‌تر از همه، برخی فلزات مثل نیکل و کروم، مواد آرایشی، برخی از گیاهان مثل پیچک سمی، مواد پلاستیکی و گاهی داروهای موضعی مثل کرم نئومایسین است.
نیکل و کروم در پوشش بسیاری از وسایل فلزی روزمره مثل جواهرات بدلی، زیورآلات، ساعت، وسایل آشپزخانه و تعداد بی شماری لوازم دیگر وجود دارد و با این حساب متوجه می شوید که پرهیز از تماس با این فلزات چقدر مشکل است. سایر عوامل ذکر شده نیز به وفور در زندگی ما وجود دارد. لذا اجتناب از آنها خیلی مشکل و در حقیقت غیر ممکن است. به این دلیل در تشخیص این نوع اگزمای تماسی دست، باید نهایت احتیاط از جانب پزشک به عمل آید و حتماً تشخیص با آزمایش‌های دقیق آزمایشگاهی (در حد امکان) تأیید شود، زیرا این تشخیص دردسرهای زیادی را برای بیمار به وجود می آورد و استرس‌های فراوانی را به او وارد می کند. به هر حال مهم ترین قسمت درمان، پرهیز (تا حد امکان کامل) از ماده حساسیت زاست و اگر این مورد خود رعایت شود، نه تنها نیاز به درمان دارویی بسیار کاهش می یابد، بلکه گاهی بدون درمان دارویی هم فرد خود به خود بهبود می یابد.
ب – اگزمای تماسی دست از نوع تحریکی:
در این حالت ماده مسئول باعث تحریک و آزار پوست و ایجاد اختلال و تخریب در ساختمان پوست می شود. این نوع، شایع‌ترین علت اگزمای دست خانم ها را تشکیل می دهد. موادی که بیشتر مسئول بروز این حالت هستند، عبارتند از شوینده‌ها و دترژانت‌ها (مثل وایتکس و غیره)، مواد آرایشی، فرآورده‌های نفتی، سیمان، اسیدها و مواد قلیایی.
شایان ذکر است که هرکس به مدت طولانی و زیاد با آب و مواد پاک کننده سر و کار داشته باشد، خواه ناخواه مبتلا به این عارضه می شود، لذا بروز آن در آشپزها، خانم های خانه دار، مادرانی که بچه کوچک دارند (به دلیل تعویض کهنه بچه) و شغل های خدماتی دور از انتظار نیست، مگر این که مراقبت و محافظت دقیق و مرتب از پوست به عمل آید. در اینجا هم اصل کلی درمان، پرهیز از تماس مستقیم با مواد تحریک کننده است.
توصیه‌های کلی به خانم های خانه‌دار
1-سعی کنید در طول روز حداکثر 3 بار دست هایتان به طور مستقیم با آب و صابون تماس داشته باشد. انجام این کار در ابتدا مشکل است(به خصوص برای خانم های ایرانی که اکثراً تا حدی وسواس شستن دارند)، ولی با کمی تمرین و ظرف مدت کوتاهی این مسئله جا می افتد؛ به طور مثال می توانید کاری کنید که فقط موقع وضو گرفتن، دست با آب تماس مستقیم داشته باشد ( درضمن، آب ولرم بهتر است).
2-از آنجایی که پوست افراد اگزمایی، معمولاً خشک است، استفاده مرتب از ِکِرم خیلی خوب است و توصیه می شود. در مورد نوع و مارک ِکِرم مصرفی حتماً با متخصص پوست مشورت کنید و هیچگاه سرخود آن را از داروخانه نخرید. علت این است که شما می‌خواهید این ِکِرم را روزانه مصرف کنید و اگر آن ِکِرم به هر دلیل مناسب پوست شما نباشد، بسیار مضر بوده و چه بسا مشکل دستتان را بدتر کند.
3-ارتباط خوردن مواد غذایی مختلف با اگزمای تماسی دست دقیقاً مشخص نیست. اگر فکر می کنید رابطه‌ای بین بیماری شما و ماده غذایی خاصی وجود دارد، بهتر است حداقل برای 3ماه آن ماده غذایی خاص را از رژیم خود حذف و نتیجه را بررسی کنید. البته گفتنی است که گاهی تماس دست با آن ماده غذایی هنگام خوردن، موجب بروز اگزما می شود، یعنی ورود آنها به دستگاه گوارشی نقشی در ایجاد بیماری ندارد.
4-داشتن آرامش فکری و پرهیز از استرس در کلیه مراحل زندگی و برای فردی (بیمار یا سالم ) بسیار مفید است.
5-از مصرف بیش از اندازه مواد آرایشی، عطریات، اسپر‌ی‌های خوشبود کننده و سیگار حتی‌الامکان پرهیز کنید.
6-برای کارهای منزل حتماً از دستکش استفاده کنید. دستکش، پوشش محافظتی است که پوست گرانبهای دست شما را از گزند مواد آسیب رسان خارجی حفظ می کند. دیده شده است که خانم های خانه‌دار برای وسایل آشپزخانه و منزل، کاور (پوشش پلاستیکی) تهیه کرده و آنها را با دقت می پوشانند، ولی در مورد پوست ارزشمند خود که هدیه خداوند است و جانشینی ندارد، اهمال می کنند و بهانه می گیرند که با دستکش نمی توان کارهای منزل را انجام داد یا ظرف ها خوب تمیز نمی شوند، ولی این بهانه‌ها حتی اگر صحیح هم باشند، هیچ فایده‌ای به حال فرد ندارد. اگر دستکش به طور منظم و مرتب استفاده نشود، دیر یا زود پوست خراب می شود و هیچ وقت به حال اول (حتی با درمان) برنمی گردد. پس تا دیر نشده به فکر باشید.
7-صابون مورد مصرف باید ملایم، خنثی یا چرب باشد. یک اشتباه رایج این است که فرد فکر می کند چون صابون را پزشک تجویز کرده است ، لذا حتماً باید در هر بار شستن دست، صابون هم استفاده شود. این فکر بسیار غلط است، زیرا حتی در مورد صابون طبی هم هر چقدر کمتر دست با آن تماس داشته باشد بهتر است و فقط وقتی که واقعاً صابون لازم است باید از صابون استفاده شود.
در حمام هم بهتر است از همین صابون‌ها استفاده شود.