درآمد ماهانه ۲۰ میلیون تومانی زباله دزدهای تهران
درآمد ماهانه ۲۰ میلیون تومانی زباله دزدهای تهران
زبالهدزدی در پایتخت قدمتی طولانی دارد. قدمتی که به سال 1302 بر میگردد و هم اکنون با وجود مکانیزه شدن سیستم خدمات شهری این سودجویی غیرقانونی همچنان ادامه دارد.
به گزارش خبرگزاری اقتصادی ایران به نقل از روزنامه سرمایه، در سال 1289 بلدیه به دو بخش احتسابیه و تنظیفیه تقسیم شد.
چند سال بعد و در زمان بوذرجمهری شهردار وقت پایتخت، در اقدامیجدید اعلام کرد که اهالی پایتخت باید زبالههای خود را اول شب جلوی در خانههایشان بگذارند تا سپور جماعت، شب نشده زبالهها را جمع کنند اما در آن دوران برخی از رفتگرهای سودجو زبالههای تر را بار قاطرهای احتسابیه میکردند و به باغ دارهای اطراف تهران میفروختند.
وقتیاین موضوع بین رفتگرها باب شد، بلدیه این اقدام را ممنوع اعلام کرد اما رفتگرها به دلیل کم بودن مواجب ماهانه به صورت پنهانیاین کار را ادامه میدادند.
این روند تداوم پیدا کرد تا در سالهای اخیر، عدهای دورهگرد در قالب «نون خشکی» یا زبالهگرد گونی به دست به دنبال نان خشک، پلاستیک، آهن و کاغذ در سطلهای زباله، منافع میلیونی سودجویان را تامین میکنند.
نان خشکیهای قدیمیبیشتر ایرانی و افراد فقیری بودند که شغل و تخصص خاص یا توان جسمی و فکری کارهای درآمدزا را نداشتند. آنها از روستاهای اطراف به شهرها میآمدند و به تدریج برای خود گروههایی تشکیل میدادند و در حاشیهء شهرها یا در مکانهای اسکان غیررسمی در داخل شهرها مسکن اختیار میکردند.
برای سالیان طولانی پتانسیل سودآوری زباله برای مسوولان شهرداری پنهان بود، ولی در یک دههء اخیر شهرداری تهران گامهایی را برای بازیافت برای بازتولید مواد خام و نیز کسب درآمد برداشته است.
کارشناسان میگویند بازیافت کل زبالههای تهران، سالانه 200 میلیون دلار صرفهجویی ارزی به همراه میآورد. مثلا، پنج درصد زبالههای تهران را پلاستیک تشکیل میدهد که بازیافت آن میتواند تامینکنندهء کیسههای زبالهء همین شهر باشد.
طبق اعلام سازمان بازیافت و تبدیل مواد شهرداری، روزانه حدود هفت هزار تن انواع زباله، به وسیلهء صدها دستگاه خودرو از چهار گوشهء پایتخت به گورستان زبالهها منتقل می شوند که فقط هزار و صد تن از آن بازیافت و بقیه دفن شده و این یک ضایعهء بزرگ برای سرمایهء ملی کشور شمرده میشود.
70 درصد کل این زبالهها خانگی است و بقیه شامل 140 تن زبالهء بیمارستانی و 33 تن زبالهء پلاستیکی و 500 تن کاغذ است.
کارشناسان معتقدند چنانچه فقط در بیناین زبالهها کاغذ بازیافت شود، ماهانه درآمدی افزون بر دو میلیارد تومان به دست خواهد آمد. همچنین بازیافت هر تن کاغذ، ماهانه از تخریب 90 هکتار جنگل، مصرف 12 میلیون لیتر آب و 120 هزار کیلووات برق میکاهد.
«محمدعلی عبدلی» استاد دانشگاه و کارشناس مسایل زیستمحیطی روند کار زبالهدزدها که منجر به بازیافت غیرقانونی مواد میشود را توضیح میدهد: «اینها افراد گونی به دستی هستند که بعد از جمعآوری مواد خشک بازیافتی، آنها را به واسطههایی که در محلههای مختلف وجود دارند میفروشند که در نهایت افراد واسطه هم زبالهها را به کارگاههای اطراف تهران حمل میکنند. در آنجا یا به طور مستقیم کار بازیافت صورت میگیرد و یا اینکه به کارخانههای مختلف تحویل داده میشود.»
وی معتقد است که به دلیل ساماندهی نشدن این فعالیت در کشور، بازیافت مواد به این طریق، غیررسمی و غیربهداشتی است که تبعات زیستمحیطی و بهداشتی فراوانی را به دنبال دارد.
وقتی از این استاد دانشکدهء محیطزیست دانشگاه تهران دربارهء تبعات این فعالیت غیرقانونی پرسیده میشود، میگوید: «برای بازیافت مواد باید یک چرخهء کاملایجاد شود اما چیزی که توسطاین افراد سودجو دنبال میشود تنها تولید مواد است.»
وی به حمل آلودگی توسط این افراد اشاره میکند: «تمامی افرادی که در این چرخهء غیرقانونی حضور دارند دچار مشکلات روحی و جسمیهستند.»
گویا موضوع ازاین حادتر است به طوریکه عبدلی با قاطعیت میگوید که افراد زبالهدزد به دلیل اینکه دستشان در تماس مستقیم با زبالههای غیربهداشتی است امکان زخم شدن دستشان با اشیای نوک تیز و انتقال بیماریهای عفونی مانند ایدز و هپاتیت در آنها بسیار زیاد است.
اما دراین روند بازیافت غیرقانونی، موادی هم تولید میشود که تمام این محصولات غیربهداشتی هستند.
این استاد دانشگاه با آوردن مثالهایی در این زمینه میگوید: «از پلاستیکهای بازیافتی، اسباببازی و لوازمالتحریر مانند خطکش تولید میشود که اغلب در اختیار روستاییان با قیمت پایین گذاشته میشود.»
وی میافزاید: «تولید شانههای تخممرغ و جعبههای شیرینی از دیگر موادی است که توسط بازیافت غیرقانونی و غیربهداشتی تولید میشود که در تمام اینها آلودگیها حمل شده است.»
مکانیزه شدن و ادامه زبالهدزدی
در سالهای اخیر و با مکانیزه شدن سیستم جمعآوری زباله این امید وجود داشت که کار افراد سودجو تعطیل شود اما آنها در اقدامی دیگر با سرک کشیدن در سطلهای جمعآوری مکانیزهء زباله و حتی دزدیدن یا آتش زدن این سطلها خسارتهایی را به شهر وارد میکنند.
«مصطفی سلیمی» مدیرعامل سازمان خدمات موتوری شهرداری تهران دربارهء مکانیزه شدن سیستم جمعآوری زباله در پایتخت میگوید: «در حال حاضر 90 درصد خودروهای جمعآوری زباله در شهرداری به صورت مکانیزه هستند که 65 هزار مخزن را شامل میشوند.»
وی دربارهء خسارت وارد کردن زبالهدزدها بهاین مخزنهای زباله میگوید: «مهمترین عاملی که میتواند مانع سرقت این سطلها توسط دورهگردها شود فرهنگ سازی است یعنی مردم بدانند این مخازن اموال خصوصی نیستند و هزینهء آنها از جیب خودشان تهیه شدهاند.»
وی به دستگیری 17 نفر از سارقان سطلهای زباله اشاره میکند و دربارهء علت سرقت برخی ازاین مخازن نظر جالبی دارد: «سطلهای پلاستیکی قابل بازیافت هستند و اغلب هم از مواد مرغوب ساخته شدهاند پس سرقت آنها برای سودجویان مقرون به صرفه است.»
سلیمیاز مکانیزه شدن جمعآوری زباله و به نسبت آن کاهش زبالهدزدی دفاع میکند و میگوید: «زمانی هفت هزار تن زبالهء شهروندان تهران روی سطح زمین پراکنده بود و فرصتطلبهای دورهگرد با پاره کردن پلاستیک زبالهء آنها را پخش میکردند اما هم اکنون و با این سطلهای بزرگ این امکان به آن سهولت سابق فراهم نیست.»
وی دربارهء شبکههای زبالهدزد میگوید: «اینها شبکههای وسیعی هستند که به شکل غیررسمی و پنهان در لایههای زیرین شهر وجود دارند.»
وی ادامه میدهد: «این مسایل قبلا هم وجود داشتند اما دیده نمیشدند ولی هماکنون حضور این افراد سر مخزنها به چشم میآید.»
سلیمی دربارهء راهکارهایی که برای رفع این معضل پیشبینی شده است، میگوید: «با مسوولان قضایی صحبت شده تا به پرسنل شهرداری آموزشهایی بدهند تا به عنوان ضابط قضایی با متخلفان برخورد داشته باشند.»
تفکیک درست زباله از مبدا یکی دیگر از راهکارهایی است که مدیرعامل سازمان خدمات موتوری به آن اشاره میکند و میگوید: «در مکانهایی که شهروندان پلاستیک، شیشه، مقوا و نان خشک را تفکیک کردند تا حد بسیار زیادی سودجوییها را خنثی کردند.»
وی در عین حال افزود: «در ادامهء این اقدام، پرسنل شهرداری هم باید سر وقت وسایل تفکیک شده را تحویل بگیرند.»
سودهای میلیونی زبالهدزدها
روزانهبیشاز 3/5 میلیون تنزباله در جهانتولید میشود کهسهمکشور ما از اینمیزان40 هزار تنو سهمکشور آلمان90 هزار تندر روز است. بااینتفاوتکهدر کشورهایتوسعهیافتهمانند آلمان80 درصد زبالهو در ایرانهشت درصد زباله بازیافت میشود .
ایالاتمتحدهءآمریکا روزانه_13 میلیوندلار از راهبازیافت قانونی زبالهدرآمد دارد اما در ایران سود اصلی را در بازیافت غیرقانونی زباله، دلالها میبرند.
میزان دستمزد برای خرید و فروش طلای کثیف روند متفاوتی دارد به طوری که افراد زبالهگرد که نخستین حلقهء این شبکه هستند مزد عادی یا حتی کمتر از آن را دریافت میکنند اما در این بین واسطهها و کارگاههای اطراف تهران سود اصلی را میبرند.
«چند سال پیش دووهای بازیافتی در مازندران معروف بودند.» این گفتهء دکتر عبدلی است که وقتی در مقابل میزان دستمزد واسطههای زباله فروش قرار میگیرد به این اصطلاح اشاره میکند که وضع مالی این افراد آنقدر خوب بود که در مازندران خودروهای دوو آنها به «دووهای بازیافتی» معروف شده بود.
وی البته میگوید: «این ماجرا مربوط به یکی از شهرهای کوچک کشور میشد. قطعا در شهر بزرگی مانند تهران سودها کلانتر است.»
اینگونه که بازار این مواد مشخص کرده است، زبالههای خشک توسط گونی بهدستها تا کیلویی 200 تومان هم به واسطهها فروخته میشود. در شمال شهر تهران به دلیل استفادهء زیاد از اجناس بستهبندی و حجم بیشتر تولید زبالهء خشک، این مبلغ بیشتر و در مناطق جنوبی کمتر است.
اما واسطهها به قیمتی بالاتر این زبالهها را به کارخانههای زباله خردکنی میفروشند و اینگونه که گفته میشود و مسوولان شهرداری هم تایید میکنند تا ماهی 20 میلیون تومان درآمد دارند. عبدلی برای مبارزه با این مشکل طولانی قدمت پایتخت پیشنهاد میدهد: «زبالهدزدیمعنیاش ایناستکهبازیافت، سودآور استاما مساله ایناستکه اینافراد به طور غیررسمی درگیر اینکار هستند و بهصورتبدوی برای بازیافت اقدام میکنند.
بنابراین میتوان با برنامهریزی مناسبهمینافراد را برای بازیافت صحیحبهکار گرفت چونبههر جهت آنها راهو چاهرا تا حدودیبلد هستند. اگر تجهیزاتی نیاز دارند باید در اختیارشانگذاشته شود و در عوض برکارشان کنترلو نظارت صورت گیرد.»
وی میافزاید: «اگر سیستم بازیافت از ابتدا تا انتها به صورت بهداشتی و قانونی ایجاد شود میتواند یکی از موارد اشتغالزایی به حساب آید و به راحتی این چرخهء غیرقانونی حذف شود.»
بارها شهرداری در کلام خواستار مبارزه با این موضوع بود اما گذشته از این موضوع، شایعهای وجود دارد که خود شهرداری در این بین و در این شبکهء پیچیده سودهای کلانی میبرد اما اقدامات کوچکی هم توسط این نهاد صورت گرفته است به طوری که چند ماه پیش مسوولان خدمات شهری از مغازههایی در جنوب شهر خبر داده بودند که در آنها خرید و فروش غیرقانونی زبالهء خشک صورت میگرفت.
سلیمی در این باره میگوید: «اغلب این مغازههایی که به عنوان مراکز غیرمجاز تفکیک زبالههای خشک نظیر پلاستیک، کاغذ، فولاد و آهن مطرح میشوند در منطقهء 18 تهران قرار دارند که به زودی از سوی شهرداری جمعآوری میشوند چون وجود این مغازهها سبب افزایش تعداد زبالهدزدها میشود.»
وی با تاکید بر اینکه این مغازهدارها زبالههای خشک خود را از زبالهدزدها میخرند، میگوید: «در صورت تعطیلی این مغازهها، این افراد دیگر مکانی برای فروش زبالهها نخواهند داشت که در این صورت یا این کار را کنار گذاشته و یا با پیمانکاران مجاز در این حوزه همکاری خواهند کرد.»
اما شاید جالب باشد که بدانیم زبالهدزدی تنها مختص سیستم بیمار جمعآوری زبالهء ایران نیست بلکه در برخی از شهرهای جهان با پی بردن به اهمیت ارزش بالای زباله این تجارت دنبال میشود به طوریکه چند وقت پیش در خبرها اعلام شد: «پیرزنی از اهالی شهر لندن، با ثروت فراوان خود یکی از مجموعههای نفیس تابلوهای نقاشی را گردآوری کرده بود; شغل او زبالهدزدی بود.