نگاهی به تاریخچه دشمنی با ایالات متحده آمریکا -۳
نگاهی به تاریخچه دشمنی با ایالات متحده آمریکا -۳
در سلسله مطالب مربوط به بررسی تاریخچه دشمنی دنیا با ایالات متحده آمریکا، تلاش بر این است که هر بار بعد تازه ای از این دشمنی ها ریشه یابی شود.
بخش دوم این مطلب به مواضع اعراب در برابر ایالات متحده آمریکا می پردازد.
در تابستان سال ۲۰۰۵، کاندولیزا رایس، وزیرخارجه آمریکا در دانشگاه آمریکایی قاهره سخنرانی ای کرد تاریخی؛ اعترافی به شصت سال سیاست اشتباه واشنگتن در خاورمیانه.
وزیر امورخارجه آمریکا گفت: "کشور من دموکراسی در خاورمیانه را فدای ثبات و امنیت کرد ولی در نهایت هیچکدام را به دست نیاوردیم اما اکنون راهی دیگر را دنبال خواهیم کرد؛ حمایت از آزادی و دموکراسی همه مردم".
اگر در غرب خیلیها این سخنان را نقطه عطفی در تغییر جهت سیاست آمریکا در خاورمیانه دیدند، برای اکثریت مردم در دنیای عرب و شاید کل خاورمیانه، سخنان خانم رایس نیم قرن دیر ادا شد.
در اواخر دهه پنجاه میلادی، دوایت آیزنهاور، رئیس جمهور آمریکا در مخالفتی قاطع و صریح با اقدام بریتانیا و فرانسه، دو قدرت استعماری سابق در خاورمیانه که با همدستی اسرائیل برای جلوگیری از ملی کردن کانال سوئز به مصر حمله کرده بودند، آنها را مجبور به ترک مخاصمه و عقب نشینی کرد.
برای بسیاری از مردم خاورمیانه این اقدام آمریکا نشانی از آمادگی واشنگتن برای دوستی با حکومتهای ملی گرای معتدل عرب داشت.
ولی برودت جنگ سرد بین دو بلوک شرق و غرب و جنگ شش روزه اعراب و اسرائیل آن آرزوها را نقش بر آب کرد و نتیجه استراتژیک آن حمایت بیدریغ آمریکا از اسرائیل و تثبیت چند حکومت مستبد عرب شد.
با این وجود، اعتراف خانم رایس به اشتباهات گذشته بعضی از شخصیتهای لیبرال در مصر را به امتحانی دیگر تشویق کرد.
یکی از آنها، ایمن نور بود که در انتخابات ریاست جمهوری رقیب حسنی مبارک شد.
آمار رسمی هفت درصد آرا را نصیب او کرد و چند روز بعد به جرم تقلب در انتخابات دستگیر و زندانی شد، اتهامی که کسی باور نکرد و تا امروز اجتماعاتی در طرفداری از ایمن نور در قاهره برپا می شود، البته تحت نظر مأموران امنیتی.
آسیب اصلی به آن خوشبینی تازه ای وارد آمد که وزیر امورخارجه آمریکا به وجود آورده بود.
واکنش واشنگتن به زندانی کردن ایمن نور انتقادی ملایم بود و صداها دوباره خاموش شد ولی جمیله اسماعیل، همسر ایمن نور، فعال سیاسی و مدافع حقوق بشر، با آگاهی از امکان دستگیری خود در ملاقاتی با خبرنگار بی بی سی گفت: "همسرم به این دلیل در زندان است که به عنوان لیبرال دموکرات فعال و جوان به وعده های آمریکا در حمایت از اصلاحات در مصر اعتماد کرد".
با این وجود، جمیله اسماعیل نمی خواهد باور کند که تمام وعده های آمریکا پوچ بوده و معتقد است که بیشتر مردم مصر آرزوی زندگی در جامعه ای مثل آمریکا را دارند، چون سرزمینی آزاد و دموکرات است.
ولی خانم اسماعیل درباره جرج بوش و دولتهای قبلی آمریکا نظری کاملاً متفاوت دارد و می گوید واشنگتن همیشه حامی رژیم حاکم در قاهره بوده است.
درباره حمایت بیدریغ واشنگتن از حسنی مبارک، جمیله اسماعیل فرضیه ای دارد که در واشنگتن هم شنیده می شود.
او معتقد است که رئیس جمهور مصر انواع کمکها را از آمریکا می گیرد، درباره آن به مردم مصر چیزی نمی گوید ولی آنها را با دو انگیزه زیرکانه به ضدآمریکایی بودن تشویق می کند.
اول، پنهان نگاه داشتن میزان اتکای رژیم خود به همین کمکها و دوم، برای اینکه به واشنگتن بگوید که در غیاب حکومت او، تنها گزینه قدرت، اخوان المسلمین و ملتی دشمن آمریکا خواهد بود.
این نظر، منحصر به مخالفان دولت در مصر نیست؛ هلا مصطفی، از حزب حاکم مصر به ملت آمریکا احترام می گذارد ولی استراتژی آمریکا در منطقه را خردمندانه نمی بیند و معتقد است که رژیمهای حاکم در منطقه از تعهد واشنگتن به گسترش دموکراسی ناخشنودند و برای مقابله با آن به احساسات ضدآمریکایی دامن می زنند تا بگویند فقط آنها متحد واقعی آمریکا هستند.
جالب اینجاست که این فرضیه در واشنگتن هم طرفدارانی دارد و آن هم در بین نو محافظه کاران.
ریچارد پرل، از مقامات سابق در وزارت دفاع آمریکا این تعبیر را فرضیه نمی داند و می گوید ما گول این حرفهای رهبران عرب را خوردیم و تعبیرشان دلیل را باور کردیم.
او این نقیصه را ناشی از بی تجربگی و نادانی دیپلماتها و مأموران اطلاعاتی کشور خود می داند.
به اعتقاد ریچارد پرل رئیس جمهور مصر توانسته جرج بوش را قانع کند که تنها گزینه بجز حکومت او در مصر رژیم مسلمانان افراطی خواهد بود و می گوید نظیر این استدلال را حکمرانان در عربستان سعودی و کشورهای کوچکتر عرب در خلیج فارس هم در واشنگتن به کرسی نشانده اند.
ولی در مصر، دور از این تجزیه و تحلیلهای سیاسی، ایالات متحده مخالف فرهنگی و فلسفی هم کم ندارد.
محمود آلوسی، استاد تئاتر در قاهره معتقد است که چون مصر چهار هزار سال را بدون آمریکا بخوبی سپری کرد اکنون هم نیازی به آن ندارد.
او نقش آمریکا در منطقه را مخرب دانسته و می گوید ایالات متحده خود را ارباب دنیا می داند و یک امپراطوری، و انتظار دارد که همه عاشق و شیفته اش باشند و حاضر است تا سرحد تهدید به مرگ آن را به همه تحمیل کند در حالی که دنیا امپراطوریهای دیگری هم داشته و آنها چنین انتظاری از باقی نداشتند.
مسئله دیگری که به ضدیت با آمریکا در دنیای عرب دامن می زند و ریچارد پرل در واشنگتن هم به آن اشاره می کند بی تجربگی و عدم شناخت پیچیدگیها در خاورمیانه است.
حسام عریان، پزشک و از اعضای حزب غیرقانونی اخوان المسلمین مصر که حکومت آن را به نوعی تحمل می کند، وضع در عراق را نمونه ای آشکار از نادانی آمریکا در خاورمیانه می داند.
دکتر عریان می گوید چهار سال بعد از مداخله نظامی در عراق، آمریکا تازه متوجه شده که از تقسیمات سیاسی، قومی و مذهبی عراق هیچ چیز نمی داند.
به اعتقاد او دشمنی با آمریکا فقط در زمانی رفع شدنی خواهد بود که ایالات متحده صادقانه از دموکراسی در خاورمیانه حمایت کند، نه اینکه وقتی فلسطینیها به جنبش حماس رأی می دهند آن را گروهی تروریستی خوانده و تحریمش کند یا بی چون و چرا از اسرائیل پشتیبانی کند.
حسام عریان سکونت یهودیان در خاورمیانه را حق آنها می داند ولی می گوید نه به قیمت دزدیدن زمینهای فلسطینیها و آواره کردن آنها.
در آمریکا، بسیاری از مقامات سابق مثل جان بولتون، نماینده سابق ایالات متحده در سازمان ملل متحد مشروعیت نقش جهانی آمریکا را در آرمان توسعه دموکراسی و آزادی می دانند ولی شماری از صاحب نظران مثل جولیا تسوایگ، نویسنده "آتش خودی" کتابی که هشداری است به مردم ایالات متحده درباره نامحبوب بودن کشورشان در دنیا می گویند برای عوض کردن نظر دنیا نسبت به آمریکا تغیراتی عمیق و اساسی لازم است و صرف خوش رفتاری بیشتر یا گوش کردن به نظرات مردم کافی نیست.
خانم تسوایگ تغییر در شیوه برخورد ایالات متحده با ملتها و تجدیدنظر در محتوای برنامه ها و هدف های سیاسی را حیاتی می داند و می گوید الگوی کار در دوره ریاست جمهوری جرج بوش خودخواهی و خشونت بوده است.
جولیا تسوایگ دشوارترین چالش برای سیاستگذاران در آمریکا را پذیرش تردید و اشتباه در امر سیاستگذاری می داند: "تردید به اینکه شاید از ابتدا راهمان اشتباه بود و قبول این واقعیت که با سرعت و سهولت هم جبران پذیر نیست و به گذشت یک نسل نیاز خواهد داشت".
در گوشه دیگری از خاورمیانه، در ایران، دشمنی با آمریکا را فقط در قانون اساسی ننوشته اند ولی خصومت با ایالات متحده تا چه اندازه ساخته جمهوری اسلامی است و تا چه حد نتیجه مداخلات آمریکا در ایران.
این موضوع آخرین مطلب در این رشته گفتار است.