موسیقی فیلم میدنایت اکسپرس

موسیقی فیلم میدنایت اکسپرس

مدرن، تجربی، پیش‌گویانه

از «اینجا» بشنوید.

در برنامه‌ی این هفته، موسیقی فیلم "میدنایت اکسپرس" (Midnight Express) ساخته‌ی جیورجیو مورودر، آهنگساز ایتالیایی، را برای شما در نظر گرفته‌ام.
میدنایت اکسپرس نام فیلمی است ساخته‌ی آلن پارکر (این فیلم در ایران با عنوان قطار سریع‌السیر نیمه‌شب مطرح است اگرچه در فیلم قطاری درکار نیست بلکه میدنایت اکسپرس رمزی است در بین زندانیان برای فرار) که فیلمنامه‌ی آن را الیور استون بر اساس رمان اتوبیوگرافیکال بیلی هیز (Billy Hayes) نوشته و برد هریس و جان هرت در آن بازی می‌کنند.

جلد فیلم "میدنایت اکسپرس"

برد هریس در نخستین فیلم سینمایی خود در نقش بیلی هیز بازی بسیار خوبی ارائه کرد. بازیگر جوانی که چند سال قبل به خاطر ابتلا به بیماری ایدز درگذشت.
میدنایت اکسپرس داستان واقعی بیلی هیز، دانشجوی جوان آمریکایی، است که در سال 1970 به خاطر حمل مواد مخدر به وسیله پلیس ترکیه در فرودگاه استانبول دستگیر شد و به 4 سال زندان محکوم گردید. اما پس از گذراندن دوران محکومیت خود در حالی که تنها 50 روز به آزادی‌اش مانده بود، دادگاه عالی ترکیه در یک تجدید نظر او را به 30 سال حبس محکوم کرد. هیز در زندان مورد تحقیر، شکنجه، و آزار جسمی و روحی قرار می‌گیرد. اما پس از کشتن زندان‌بانی که قصد تجاوز به او را دارد، موفق می‌شود که از زندان استانبول فرار کند و بعد از عبور از مرز یونان خود را به آمریکا برساند.

آلن پارکر

فیلم آلن پارکر به خاطر ارائه‌ی تصویری خشن و سیاه از جامعه‌ی ترکیه مورد انتقاد شدید مقام‌های ترکیه و برخی از منتقدان فیلم قرار گرفت و به خاطر لحن نژادپرستانه‌ی آن محکوم شد. بعدها بیلی هیز، نویسنده‌ی رمان، و الیور استون، فیلمنامه‌نویس آن، نیز به نحوه‌ی به تصویر کشیده شدن ترک‌ها در فیلم اعتراض کردند. بیلی هیز گفت که آلن پارکر ترک‌ها را به صورت هیولا ترسیم کرده و او هیچ وقت نگفته که مورد تجاوز یا آزار جنسی زندان‌بانان ترک واقع شده است. الیور استون نیز در سال 2004 در دیدارش از ترکیه به خاطر این فیلم از ملت ترکیه عذرخواهی کرد. او گفت که برای دراماتیک‌تر کردن داستان برخی از واقعیت‌ها را تغییر داده ولی نه تا آن حد که در فیلم آلن پارکر تصویر شده است. از آنجا که دولت ترکیه اجازه‌ی فیلمبرداری در خاک این کشور را نداد، آلن پارکر به ناچار آن را در یونان و جزیره‌ی مالت فیلمبرداری کرد.

اما واقعیت این است که پیام فیلم آلن پارکر نژادپرستانه نیست اگرچه حرف‌های هیز در دادگاه وقتی که خطاب به قضات می‌گوید من از ملت شما متنفرم می‌تواند به نژادپرستی تعبیر شود اما می‌توان آن را به عنوان واکنش تند و خشم‌آلود متهمی که به خاطر ارتکاب جرمی نه چندان بزرگ به مجازاتی سنگین محکوم شده و شکنجه‌ها و آزارهای جسمی زیادی را متحمل شده توجیه کرد. شاید آلن پارکر در ارائه‌ی تصویری سیاه از ترکیه اغراق کرده و جامعه، قانون، و پلیس آن را خشن، وحشی، و از نظر اخلاقی فاسد و منحرف نشان داده باشد اما واقعیت این است که تصاویری مشابه آن را در فیلم‌ها و ادبیات داستانی خود ترکیه نیز می‌توان جستجو کرد.

بیلی هیز قهرمانی با ویژگی‌های مثبت و متعالی نیست بلکه ضد قهرمانی است که به خاطر قاچاق مواد مخدر دستگیر شده اما پارکر او را طوری تصویر می‌کند و در موقعیتی قرار می‌دهد که همذات‌پنداری تماشاگر را برمی‌انگیزد، ضمن آنکه حقوق او را به عنوان یک انسان از منظر حقوق بشر یادآور می‌شود و رفتار غیرانسانی پلیس و زندان‌بانان ترکیه را با متهمان محکوم می‌کند. میدنایت اکسپرس فیلمی است که اگر امروز دیده شود، زندان‌های مخوف گوانتانامو و ابوغریب را در ذهن تماشاگر زنده می‌کند.

جیورجیو مورودر

موسیقی فیلم میدنایت اکسپرس را جیورجیو مورودر(Giorgio Moroder) آهنگساز ایتالیایی ساخته. مورودر از اوایل دهه‌ی هفتاد فعالیت حرفه‌ای‌اش را به عنوان آهنگساز شروع کرد. بیشتر در زمینه‌ی موسیقی الکترونیک کار می‌کند و ساز اصلی‌اش سینتی سایزر است. کارهایی که او با سینتی سایزر کرده بسیار مبتکرانه و نوآورانه بود و تأثیر عمیقی بر موسیقی الکترونیک و کارهای آهنگسازان مهم این ژانر یعنی دونا سامر (Donna Summer) و گروه اسپارکز (Sparks) گذاشت. موسیقی مورودر مثل آثار ونجلیز کیفیتی اکسپریمنتال و فوتوریستی دارد. آلبوم E = MC2 او بسیار مشهور است. او همچنین آلبوم‌هایی با اسم Munich Machine نیز بیرون داده است.

مورودر آهنگسازی است که برای فیلم‌های بسیاری موسیقی ساخته که از میان آنها داستان بی‌پایان، فلش دنس، آمریکن ژیگولو، مردم گربه‌ای، و صورت‌زخمی از همه مشهورترند. به علاوه او به خاطر موسیقی میدنایت اکسپرس جایزه‌ی اسکار بهترین آهنگساز سال 1978 را به دست آورد. یکی از کارهای ماندگار جیورجیو، موسیقی‌ای است که در سال 1984 برای فیلم صامت متروپولیس، شاهکار فریتز لانگ، ساخت. یک موسیقی راک اندرول مدرن که با درونمایه‌ی صنعتی، فوتوریستی، و پیش‌گویانه‌ی فیلم کاملاً مطابق بود. به علاوه او میان‌نویس‌های فیلم را به زیرنویس تبدیل کرد و سرعت پخش آن را به 24 فریم رساند که باعث کوتاه‌تر شدن زمان فیلم نسبت به نسخه‌ی اصلی شد.

موسیقی میدنایت اکسپرس متشکل از چند قطعه‌ی سازی و آوازی است که همه‌ی آنها بر مبنای تم میدنایت اکسپرس و با سینتی سایزر و گیتار اجرا شده‌اند، تمی که در زمان و نوع خود بسیار تازه و مدرن بود و بعدها الهام‌بخش گروه‌هایی مثل کی هولز (K-Holes) و اکستزی (Ecstasy) شد. قطعه‌ی Chase یا تعقیب، قطعه‌ی راک تکنو تند و پرهیجان است که در بسیاری از برنامه‌های تلویزیونی و بازی‌های ویدئویی مثل گیم Grand Theft Auto پلی استیشن 2 از آن استفاده شده است. قطعه‌ی Istanbul Blues نام آهنگی است که بر اساس تم‌های بلوز ساخته شده و دیوید کسل آن را اجرا کرده است. صدای دیوید کسل طنین صدای بی‌بی‌کینگ، سلطان بلوز، را دارد.

کریس بنت نیز آهنگی را بر اساس تم میدنایت اکسپرس در این فیلم اجرا می‌کند. صدای او نیز یادآور صدای دایانا راس است. بیشتر قطعات با درونمایه و ریتم فیلم هماهنگ‌اند اما قطعاتی مثل چرخ (Wheel) یا Cacaphoney که با آواز کر نیز همراهند با داستان و فضای فیلم تناسب چندانی ندارند و بیشتر مناسب تریلرهای ترسناک و علمی-تخیلی به نظر می‌رسند تا فیلمی رئالیستی درباره‌ی زندان‌های ترکیه. تم عشق زیباترین و ملایم‌ترین آهنگ در میان آهنگ‌های این فیلم هست که آن هم واریاسیون دیگری بر اساس تم اصلی موسیقی این فیلم است.