فیلمی با تاثیر بیشتر از بدون دخترم هرگز
فیلمی با تاثیر بیشتر از بدون دخترم هرگز
پژمان اکبرزاده
در هالیوود در سال‌های گذشته چندین فیلم ساخته شده که به ایران مربوط بوده است. از فیلمهای حدود نیم قرن پیش هالیوود دربارهء ایران باستان که البته ربط چندانی هم به ایران باستان نداشته‌اند بگذریم، به فیلم «بدون دخترم هرگز» یا «Not Without My Daughter » می‌رسیم، فیلمی با بازی سالی فیلد، محصول سال ۱۹۹۱ که چهره‌ای تاریک و یک‌طرفه از جامعهء ایران به تماشاگران ناآگاه در غرب ارائه می‌داد. فیلمی که حتا در شب بازی فوتبال ایران و آمریکا در جام جهانی ۱۹۹۸ فرانسه هم از تلویزیون این کشور به نمایش درآمد و بعضی از بازیکنان تیم ملی فوتبال ایران را واداشت تا در یک کنفرانس مطبوعاتی به این اقدام شبکه تلویزیونی اعتراض کنند.
پس از «بدون دخترم هرگز»، در میان فیلمهای معروف هالیوود به «خانه‌ای از شن و مه» (House of Sand and Fog) در سال ۲۰۰۳ می‌رسیم، با بازی بن کینگزلی در نقش یک افسر ارتش شاهنشاهی که در پی انقلاب بهمن ۱۳۵۷ همراه با خانواده‌اش به آمریکا گریخته است. نقش همسر او را هم شهره آغداشلو به‌عنوان هنرپیشهء نقش دوم زن ایفا می‌کرد که به این خاطر، نامزد دریافت جایزه‌ء اسکار شد. چندماه پیش هم فیلم «سیصد» به دلیل رویکرد عجیب‌اش در به نمایش درآوردن ایرانیان باستان، سروصدای زیادی درجامعه ایرانی به‌پا کرد.
و حالا در هالیوود، فیلم تازه‌ای در حال ساخته شدن است به نام «Crossing Over» که دربارهء چند خانوادهء مهاجر درکالیفرنیا است، از جمله یک خانوادهء ایرانی.
قرار بود در بخشی از فیلم نشان داده شود که در این خانوادهء ایرانی یک قتل ناموسی رخ می‌دهد. ولی پیش از اینکه فیلم به طور کامل به ضبط برسد و در سینماها به نمایش درآید، این موضوع به اطلاع شورای ملی ایرانی‌ـ آمریکایی موسوم به «نیاک» (NIAC) رسید و این شورا تلاش‌هایی را برای تماس با کارگردان این فیلم آغاز کرد. کوشش‌ها ظاهراً به ثمر رسیده و صحنه‌های مربوط به قتل ناموسی در این خانوادهء ایرانی از فیلم حذف شده است.
به همین بهانه با تریتا پارسی، استاد دانشگاه و رییس شورای ملی ایرانی‌ـ آمریکایی در واشینگتن گفت‌وگویی کردم:
تریتا پارسی
این فیلمی است که یک کارگردان معروف آمریکایی آن را ساخته است. چندماه پیش یک دوست ایرانی که در هالیوود کار می‌کند با ما تماس گرفت و گفت که چنین فیلمی در حال ساخته شدن است. فیلمنامه را برای ما فرستاد. دیدیم که در این فیلم یک فامیل ایرانی است که مرتکب قتل ناموسی می‌شوند و دختر خودشان را می‌کشند چون با یک پسر مکزیکی رابطه دارد. این فیلم برای ما خیلی نگران‌کننده بود. ما می‌دانستیم که قتل ناموسی چیزی نیست که در ایران خیلی عادی باشد و ضمناً در آمریکا اتفاق نیفتاده است. به کارگردان فیلم گفتیم این می‌تواند تاثیری بسیار منفی روی ایرانیانی که در آمریکا زندگی می‌کنند داشته باشد، به‌ویژه که اکنون بین دو کشور، فضای سیاسی خیلی بد شده است. از او خواهش کردیم با ما گفتگویی داشته باشد که بتوانیم کمک کنیم این فیلم بیشتر واقعی باشد. فیلم واقعاً جالب است و ما هم اشاره کردیم فیلمی با این جذابیت نباید اتفاقی تا این حد غیرواقعی در آن باشد. بعداً آقای کرمر (Kramer) با ما تماس گرفت و چندین بار با ایشان صحبت کردیم. از دوستان دیگر هم کمک گرفتیم و همچنین از چند هنرپیشه‌ای که در خود فیلم هستند. آقای کرمر برخورد مثبتی داشت و توانستیم با ایشان همکاری کنیم که فیلنامه را عوض کنند و دیگر قتل ناموسی در آن نباشد.
چطور توانستید عوامل فیلم را متقاعد کنید که اطلاعات و صحنه‌هایی که در فیلم نشان داده می‌شود غیرواقعی‌ست؟
ما از سازمان عفو بین‌الملل و سازمان دیده‌بان حقوق بشر کمک گرفتیم. عوامل فیلم از قبل می‌دانستند که این موضوع می‌تواند تبدیل به مشکل بزرگی شود، ولی تصمیمی نگرفته بودند که فیلمنامه را عوض کنند. پس از اینکه ما با آنها تماس گرفتیم، صحبت جدی‌تری باهم داشتیم. بزرگترین مشکلی که آنها داشتند این بود که چگونه فیلمنامه را عوض کنند، چون نصف فیلم را ضبط کرده بودند.
هیچ مقاومتی هم صورت گرفت برای پذیرفتن اطلاعاتی که شما ارائه کردید؟
به آن راحتی هم نبود. ولی ما با آنها صحبت کردیم و از دوستان دیگر کمک گرفتیم، مخصوصا از یکی از هنرپیشه‌های آمریکایی که در خود فیلم است ولی او نمی‌خواست نامش را ببریم. توانستیم آقای کرمر را متقاعد کنیم که فیلمنامه را عوض کند. متاسفانه برایشان خیلی گران شد، چون بسیاری از صحنه‌ها را فیلمبرداری کرده بودند و حالا مجبور بودند از نو فیلمبرداری کنند.
فکر می‌کنید چرا اصلاً چنین چیزی در فیلم از ابتدا مطرح شد؟
من فکر می‌کنم که اینها می‌‌خواستند یک فامیل خاورمیانه‌ای در فیلم داشته باشند. چون این فیلم دربارهء خانواده‌های گوناگونی است که از کشورهای دیگر می‌آیند به آمریکا. اینکه چگونه به اینجا می‌آیند و چگونه جزو جامعهء آمریکایی می‌شوند؛ دربارهء خانواده‌های مسلمان، مکزیکی و ... فکر می‌کنم این فامیل ایرانی را انتخاب کرده بودند چون در لوس‌آنجلس، ایرانیان زیادی زندگی می‌کنند. ولی فیلمنامه خیلی غیرواقعی بود. قتل ناموسی واقعاً چیزی نیست که در ایران عادی باشد. متاسفانه در کشورهای عربی مانند اردن خیلی عادی‌ست، ولی در ایران نه. به‌ویژه بین ایرانیانی که ساکن آمریکا هستند اصلاً هیچوقت چنین اتفاقی نیفتاده است.
فکر می‌کنید چنین چیزی که وارد سناریو شده، ناشی از این قضیه بوده که در غرب، گاهی اوقات جامعه ایرانی را با برخی جوامع عربی اشتباه می‌گیرند؟
صد درصد. متاسفانه خیلی آشنایی ندارند با جامعهء ایران و خاورمیانه. جامعهء ما را با جامعهء عربی قاطی می‌کنند. ولی این دفعه چون ما برخورد مثبتی با آنها داشتیم توانستیم تشویق‌شان کنیم که فیلم را عوض کنند. تهدیدشان نکردیم. ما تنها قصد داشتیم با آنها یک گفت‌وگوی خوبی داشته باشیم.
در مورد این فیلم یک هنرپیشه که به‌هرصورت آگاهی داشته از آن چیزی که در فیلم می‌گذرد، به شما خبر داده که قتل ناموسی یا چنین مواردی در فیلم اتفاق می‌افتد. شما از این طریق توانستید اقدام کنید. فکر می‌کنید اصلاً راهی وجود دارد که بشود پیش از اکران، خبردار شد در مورد فیلم‌هایی که در هالیوود دارد ساخته می‌شود و اطلاعات نادرستی که نسبت به ایرانیان در آن ارائه می‌شود؟
چون جامعهء ایرانی در آمریکا، بیشتر از ۳۰ سال نیست که در آمریکاست، کمی سخت است. ولی ما باید این رابطه‌ها را با هالیوود و جاهای دیگر مفصل‌تر کنیم که هروقت یک فیلم تازه‌ای را می‌خواهند فیلمبرداری کنند، ما از قبل بتوانیم فیلمنامه‌اش را ببینیم که مشکلی در آن نباشد. اگر ما فیلمنامهء «۳۰۰» را هم از قبل دیده بودیم، صد‌‌درصد عمل کرده بودیم ولی متاسفانه تنها دوـ سه هفته پیش از اینکه فیلم به نمایش عمومی دربیاید خبردار شدیم. خیلی مهم است که آدم هرچه زودتر و هرچه بهتر بتواند واکنش نشان دهد. در مورد فیلم Crossing Over هم اگر ما با آنها تماس نگرفته بودیم و اگر نتوانسته بودیم تشویق‌شان کنیم که فیلمنامه را عوض کنند، می‌توانست از فیلم «بدون دخترم هرگز» هم برای جامعهء‌ایرانی بدتر باشد.
چرا اینطور فکر می‌کنید؟
چون در آن فیلنامه‌ای که ما در ابتدا دیدیم، واقعاً چهرهء بسیار خشنی از این خانوادهء ایرانی نشان داده شده بود. ولی توانستیم عوض‌اش کنیم. حالا کاراکترها بسیار پیچیده‌تر هستند و واقعاً سعی کرده‌اند مشکلات جامعهء ایرانی در آمریکا را واقعی‌تر نشان دهند.