خانه ها و عمارت های معروف تهران - باغ فردوس
خانه ها و عمارت های معروف تهران - باغ فردوس
به دستور محمدشاه قاجار در ۱۲۶۴ قمری، قصری برای او در نزدیکی تجریش ساخته شد اما با بیماری و مرگ او، قصر نیمه تمام ماند و او در همان قصر نیمه تمام محمدیه (در محل محمودیه فعلی) از دنیا رفت.
 |   ساختمان موجود در باغ نیز که در سال ۱۳۵۰به مرکز فرهنگی و هنری و نمایشگاهی تبدیل شده بود، پس از انقلاب نیز در اختیار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار گرفت و اینک موزه سینمای ایران در آن برپا است |
هم زمان با ساخت قصر محمدیه، درباریان نزدیک به او نیز در همان حوالی اقدام به احداث باغ یا عمارت ییلاقی کردند. از جمله، حسین‌علی‌خان معیرالممالک باغی احداث کرد که به باغ فردوس مشهور شد.
عمارت باغ فردوس در دو طبقه به سبک قاجاریه و معروف به گوش فیل بنا گذاشته شد. زمین‌های قسمت جنوبی و سراشیبی باغ نیز با سنگ چین‌هایی به صورت هفت قطعه مسطح و مطبق در آمد و روی هریک از قطعات، استخری با فواره‌های متعدد احداث شد. استخرها به گونه‌ای ساخته شده بودند که از فواصل دورتر، بزرگتر به نظر می آمدند.
سپس دوست‌علی‌خان، پسر حسین‌علی‌خان، به همت معماران اصفهانی و یزدی، ساختمانی در قسمت جنوبی باغ برپا کرد و نام آن را "رشک بهشت" گذاشت. پلکان و بخش‌های دیگری از ساختمان از مرمر اعلای یزد و دیوارهای داخل اتاق با کاغذهای طلایی برجسته پوشانده شده بود. اما دوست‌علی‌خان اعتنای چندانی به باغ و ساختمان آن نکرد و با گذشت زمان ساختمان رو به خرابی گذاشت تا حدی که سنگ‌های مرمر آن را کندند و به عمارت امیریه (مدرسه‌نظام) بردند. بعد از آن مالکیت باغ چند بار دست به دست شد. سرانجام در ۱۳۱۸ قمری در زمان سلطنت مظفرالدین شاه قاجار، محمدولی‌خان سپهسالار تنکابنی آن را از ورثه امین‌الملک خرید.
سپهسالار، علاوه بر ایجاد فواره و استخرهای مطبق، قنات باغ فردوس را نیز احیا کرد و سر دری با شکوه در مظهر قنات (میدان گاه فعلی باغ فردوس) ساخت. ولی به دلیل بدهی به تجارتخانه "طومانیانس" باغ را به او داد و طومانیانس نیز باغ را در ازای بدهی، به دولت رضاخان واگذار کرد. سرانجام در ۱۳۱۶ خورشیدی، وزارت معارف (آموزش و پرورش) آن‌جا را خرید و ساختمان را مرمت و دبیرستان شاپور تجریش را در آن تأسیس کرد.
مساحت باغ فردوس ۲۰هزار متر مربع و طول آن ۲۸۰ متر و شیب آن از شمال غربی به جنوب شرقی است.
هم‌چنین، دکترمحمود افشار یزدی در ۱۳۱۶، قسمتی از باغ و ساختمان اندرونی را که حدود ۶هزار متر مربع بود، خرید و به تدریج با خریدن قطعات اطراف، مساحت باغ را به ۱۲هزار متر مربع رسانید و سپس در ۱۳۳۷، باغ و ساختمان‌های داخل آن را وقف امور فرهنگی کرد. در حال حاضر باغ فردوس در قسمتی از باغ مؤسسه لغت نامه دهخدا و مؤسسه باستان شناسی دانشگاه تهران قرار دارد. ساختمان موجود در باغ نیز که در سال ۱۳۵۰به مرکز فرهنگی و هنری و نمایشگاهی تبدیل شده بود، پس از انقلاب نیز در اختیار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار گرفت و اینک موزه سینمای ایران در آن برپا است.