آیتالله مشکینی و شبه بحران جانشینی
آیتالله مشکینی و شبه بحران جانشینی
 |
| آقای رفسنجانی، نایب رئیس مجلس خبرگان، طبیعی ترین گزینه جانشینی آیت الله مشکینی است |
مجلس خبرگان، وظیفه انتخاب رهبر نظام جمهوری اسلامی را، که بالاترین مقام سیاسی کشور و با اختیارات گسترده است، به عهده دارد و از همین رو، از نظر بسیاری از تحلیلگران حساس ترین نهاد قانونی در ایران به شمار می رود.
آیت الله مشکینی به دلیل موقعیت خاص خود در بین روحانیون طرفدار نظام اسلامی در حوزه علمیه قم، کاندیدای بلامنازع ریاست مجلس خبرگان در سه دوره اخیر آن بود و اینک فوت او ممکن است نه لزوما بحران بلکه "شبه بحرانی" را بر سر جانشینی او در ساختار سیاسی و مذهبی جمهوری اسلامی پدید آورد.
در درون مجلس خبرگان نخستین چهره ای که "جانشین طبیعی" آقای مشکینی محسوب می شود، اکبر هاشمی رفسنجانی، نائب رئیس اول مجلس خبرگان و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، است. اما به نظر می رسد که آقای رفسنجانی برای جانشینی آقای مشکینی با چالشهای جدی روبرو باشد.
رفتار عمل گرایانه آقای رفسنجانی در حوزه های سیاسی، اقتصادی و مذهبی، مخالفت محافل تندرو مذهبی و بنیادگرا را در درون نظام جمهوری اسلامی علیه او دامن زده است، محافلی که در حوزه مذهبی، حجت الاسلام محمد تقی مصباح یزدی و در حوزه سیاسی، محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور ایران، در راس آنها قرار دارند.
در واقع جریان های تندرو مذهبی و سیاسی که برای به حاشیه راندن آقای رفسنجانی از صحنه سیاست ایران و یا حتی حذف او از این صحنه تلاش می کنند، به هیچ وجه نمی خواهند که آقای رفسنجانی را در مقام ریاست مجلس خبرگان ببینند.
با این همه در داخل مجلس خبرگان فردی غیر از آقای رفسنجانی برای نشستن بر جایگاه آقای مشکینی به سختی قابل شناسایی است.
 |  چهره هایی که از وزنه سیاسی و مذهبی لازم برای احراز جانشینی آقای مشکینی برخوردار بودند، از جمله آقایان امینی و جوادی آملی، در دور چهارم مجلس خبرگان داوطلب نمایندگی نشدند و عملا به سود آقای رفسنجانی عمل کردند. |
آقای مصباح یزدی که عضو مجلس خبرگان است، ممکن است خود داعیه جانشینی آقای مشکینی را داشته باشد، اما شهرت او به تندروی و موقعیت بسیار ضعیف او در بین اعضای مجلس خبرگان، شانس او را برای جانشینی آقای مشکینی به صفر می رساند.
البته آقای مصباح یزدی و حامیانش در جریان انتخابات مجلس خبرگان چهارم که سال پیش برگزار شد، برای فرستادن شمار زیادی از طرفداران خود به مجلس خبرگان اقدام به ارائه فهرست های انتخاباتی خاص خود کردند، اما در مقابل فهرست روحانیون سنتی که حامی آقای رفسنجانی محسوب می شدند، به سختی شکست خوردند.
این در حالی است که سایر چهره هایی هم که از وزنه سیاسی و مذهبی لازم برای احراز جانشینی آیتالله مشکینی برخوردار بودند، از جمله آیت الله ابراهیم امینی و آیت الله عبدالله جوادی آملی، در دور چهارم مجلس خبرگان داوطلب نمایندگی مجلس خبرگان نشدند و با این اقدام خود عملا به سود آقای رفسنجانی عمل کردند.
به هر حال اگرچه آقای رفسنجانی جانشین طبیعی آقای مشکینی به نظر می رسد، اما نفوذ مخالفان او در هیات حاکمه جمهوری اسلامی به قدری است که به نظر می رسد از هیچ تلاشی برای جلوگیری از دستیابی او به ریاست مجلس خبرگان فروگذار نکنند.
البته در این میان همه چیز به موضع گیری آیت الله علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی، بستگی دارد. آقای خامنه ای تاکنون در موضع گیری های علنی خود، نسبت به منازعه سیاسی بین آقای رفسنجانی و مصباح یزدی، خود را بیطرف نشان داده است. اما به نظر نمی رسد که در موضوع حساس ریاست مجلس خبرگان این بی طرفی ادامه یابد.
به نظر می رسد که اگر آقای خامنه ای مخالف ریاست آقای رفسنجانی بر مجلس خبرگان باشد، او را تشویق خواهد کرد که داوطلبانه از رقابت بر سر این پست چشم پوشی کند. در حقیقت جریان های تندرو از آن بیم دارند که آقای رفسنجانی با به دست آوردن ریاست مجلس خبرگان، سعی کند از ظرفیت قانونی این نهاد برای نظارت بر عملکرد رهبری نظام و نهادهای تحت کنترل وی استفاده کند و بدین وسیله موقعیت سیاسی و مذهبی خود را در درون نظام به شدت ارتقا دهد.
در هر صورت، چنانچه آقای رفسنجانی به ریاست مجلس خبرگان برگزیده شود، توازن سیاسی موجود، به نفع نیروهای میانه رو تر در مجموعه نظام جمهوری اسلامی تا اندازه ای به هم خواهد خورد. اما اگر آقای رفسنجانی شرایط را برای داوطلبی ریاست مجلس خبرگان مناسب نبیند و از این سمت چشم بپوشد، این سمت ممکن است به آیت الله محمود هاشمی شاهرودی، رئیس قوه قضائیه، برسد.
با این حال، روندی که منجر به تعیین جانشین آقای مشکینی خواهد شد، آرام نخواهد بود و شبه بحرانی را در پی خواهد داشت.